Bursa’da Bir Dergâh Kütüphanesi: Emir Buhârî Dergâhı Kitaplığı

Year 2020, Issue: 35, 41 - 71, 30.06.2020

Nilüfer Ateş

https://doi.org/10.31591/istem.759545

Abstract

Osmanlı döneminde tekke ve dergâhlar, kitapların insanlarla kesiştiği mekânlar arasında
yer almaktadır. Pek çoğunun çeşitli büyüklükte kütüphaneye sahip olması bunun en açık
delilidir. Hayırsever kişilerin vakıfları ile kurulan ve zamanla vakıf veya bağış yoluyla daha
da zenginleşen bu kütüphaneler, hem kendi dönemlerinde hizmet vermişler hem de
kıymetli eserlerin günümüze ulaşmasında önemli bir fonksiyon görmüşlerdir.
Bursa’da kütüphanesi bulunan dergâhlardan biri, XV. yüzyılda kurulmuş olan Emir Buhârî
Dergâhı’dır. Kütüphanenin varlığı, XIX. yüzyıl sonlarında karşımıza çıkmakla birlikte
geçmişi, dergâha bağlı olarak daha önceki dönemlere dayanmaktadır. Bu makalede söz
konusu dergâh kütüphanesinin oluşum süreci tartışılarak tarihî gelişimi ele alınmıştır.
Günümüzde Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesinde muhafaza edilen dergâh kitaplığı
çeşitli yönleriyle tanıtılmıştır. Ayrıca buradaki kitapların bir listesi hazırlanarak
araştırmacıların dikkatine sunulmuştur. Bu sayede Emir Buhârî Dergâhı Kütüphanesi
örneğinde dergâh kütüphaneleri ile ilgili bir bakış açısı kazanılması da hedeflenmiştir.
Sonuç olarak dergâhlarda kurulan kütüphaneler sayesinde, bu kurumların ilim ve kültür
merkezi özelliklerinin daha da pekiştiği anlaşılmaktadır.

Keywords

Kitap, Vakıf, Bursa, Osmanlı, Tekke

A Library in Bursa: The Library of Emir Buhari Dargah

Abstract

In the Ottaman period, the dervish loges and dargahs are among the places where books meet with people. The fact that many have libraries of various sizes is the clearest evidence of this. These libraries, which were established with the waqfs of philanthropists and which became richer over time through donations or charities, served both in their own periods and served an important function in reaching today's precious Works. One of the dargah with a library in Bursa is Emir Buhârî Dergâhı which was founded in XVth century. The existence of the library appears in the late XIXth century although its history is based on previous periods regarding to the dargah. In this article, the formation process of the mentioned dargah library and its historical development is discussed. The library of the dargah, which is preserved in Bursa İnebey Manuscript Library today, has been introduced in various aspects. In addition, a list of the books in that library was prepared and presented to the attention of the researchers. In this way, it is aimed to gain a perspective on the dargah libraries in the example of the Emir Buhârî Dargah Library. As a result, thanks to the libraries established in the dargahs, it is understood that the scientific and cultural center features of these institutions are further reinforced.

Keywords

Book, Waqf, Bursa, Ottoman, Dervish Lodges

References

• » BOA, Osmanlı Arşivi. Topkapı Sarayı Arşivi Defterleri [TS.MA.d]. Gömlek No. 6468. » BOA, Osmanlı Arşivi. Evkaf-Vakfiyeler [EV.VKF.]. No. 19, Gömlek No. 1. » Bursa Şer’iyye Sicilleri (932-939) A 191 39-40. » Bursa Şer’iyye Sicilleri (1164-1166) B 172 76b-77a. » Bursa Şer’iyye Sicilleri (1031) B 41 158b-160a. » Bursa Şer’iyye Sicilleri (981-983) A 107 174b-175a. » Bursa Şer’iyye Sicilleri (1200-1201) B 352 87b-106b. » Bursa Şer’iyye Sicilleri (1044-1045) B 59 160a. » Bursa Şer’iyye Sicilleri (1069-1081) B 96 91b. » 1303 Sene-i Hicriyesine Mahsûs Sâlnâme-i Vilâyet-i Hüdâvendigâr. Matbaa-i Vilâyet 1303. » Hüdâvendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi (1316 Sene-i Hicriyesine Mahsus). Matbaa-i Vilâyet 1316. » 1927 Bursa Vilâyet Sâlnâmesi. Bursa: Vilâyet Matbaası 1927. » Algül, Hüseyin. ve Azamat, Nihat. “Emir Sultan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklo-pedisi. 11/146-148. İstanbul: TDV Yayınları, 1995. » Ateş, Nilüfer. Emir Sultan Külliyesi (XV.-XVII. Yüzyıllar). Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bi-limler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017. » Beşbaş, Nermin-Denizli, Hikmet. Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler (Bursa İl Merkezi). 4 Cilt, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1983. » Bilgin, Orhan. Mustafa Müdâmî Dîvançe ve Menâkıbnâme-i Emir Sultan. İstanbul: 1992. » Cüneyd, Yahya Mahmud. İslam Aleminde Vakıf Kütüphaneciliği. çev. Süheyl Sapan. İstanbul: Kent Işıkları, 2009. » Çelik, İsmail. Bir Eğitim Kurumu Olarak Tekke ve Zaviyeler. Erzurum: Atatürk Üniversi-tesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005. » Erginli, Zafer. “Bursa Tasavvuf Kültüründe Horasanlı Dervişler”. Bursa’da Dünden Bu-güne Tasavvuf Kültürü. haz. Ramis Dara. 176-194. Bursa: Bursa Kültür Sanat ve Tu-rizm Vakfı Yayınları, 2002. » Erhan, Mehmed Safiyyuddin. “Bursa’da Emir Sultan Külliyesi”. Emir Sultan ve Erguvan Toplumsal Bir Çağrı. ed. Enes B. Keskin. 125-141. Bursa: Bursa Büyükşehir Beledi-yesi Yayınları, 2007. » Erhan, Mehmed Safiyyuddin. “Bursa’da Emir Sultan Külliyesindeki Dergâhın Harem ve Selamlık Daireleri”. Emir Sultan Sempozyum Bildirileri (5 Mayıs 2012). 181-191. Bursa: Akmat Akınoğlu Matbaacılık, 2012. » Erünsal, İsmail E. “Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları IV: Lâmi‘î Çelebi’nin Te-rekesi”. Journal of Turkısh Studies=Türklük Bilgisi Araştırmaları (Fahir İz Armağanı) 14 (1990), 179-194. » Erünsal, İsmail E. Osmanlı Vakıf Kütüphaneleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2008. » Mehmed Şemseddin. Yâdigâr-ı Şemsî. Bursa: Vilayet Matbaası, 1332. » Kara, Mustafa. Bursa’da Tarikatler ve Tekkeler. İstanbul: Sır Yayıncılık, 2001. » Karataş, Ali İhsan. “İsmail Hakkı Bursevî Dergâhı Şeyhlerinden Hikmetî Mehmed Efendi ve Hanımı Saliha Hatun’un Terekeleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24/1 (2015), 65-103. » Kepecioğlu, Kamil. Bursa Kütüğü. haz. Hüseyin Algül vd. 4. Cilt. Bursa: Bursa Büyük-şehir Belediyesi Yayınları, 2009. » Öcalan, Hasan Basri. “Bursa Temennâ (Temenye) Dergâhı Vakfiyesi”. Uludağ Üniversi-tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2000), 453-460. » Öcalan, Hasan Basri. “Bursa Dergâh Kütüphaneleri”. Gümüşlü’den Günümüze Osman-lı Kültüründe Bursa. 74-79. Bursa: Türkiye Yazarlar Birliği Bursa Şubesi, 2003. » Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 3 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983. » Senâyî Mehmed Çelebi. Menâkıb-ı Emîr Sultân (Keşifnâme). İstanbul: İzzet Efendi Matbaası, 1289. » Sezgin, Fuat. Arap-İslam Bilimleri Tarihi: Almanca Aslın Türkçe Tercümesi. 1 Cilt. İs-tanbul: Prof. Dr. Fuat Sezgin İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı Yayınları, 2. Ba-sım, 2015. » Tek, Abdurrezzak. “Tekkeler Kapatılmadan Önce Nakşîliğin Bursa’daki Tarihi Süreci”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2007), 211-240. » Türk, Gönül Gülşen. Tasavvuf Kültüründe Derviş-Kitap Münasebeti ve Tekke Kütüpha-neleri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.