Analising The Piece Titled “Zahida Suret Gozetme İceru Gir Cana Bak” İn Irak Makam In The Light Of Turkish Classical Music Usul Theory

Year 2024, Issue: 44, 609 - 635, 31.12.2024

Münevver Betül Durak , Mehmet Gönül

https://doi.org/10.31591/istem.1567662

Abstract

Turkish music; maqam, usûl, perde, style, attitude, etc. It is a deep-rooted music that includes many elements and spreads over a wide geography. Turkish music performed in such a wide area; Over time, it has reached a very rich diversity in terms of form, maqam and form. This diversity offers great freedom to composers. Composers are within this area of freedom; They tried to reveal their musical power regarding rhythm, mode and melody through the works they composed. The concept of usul is of great importance in our music. It is one of the primary elements in composed forms (forms composed with a certain method or methods, other than freely performed forms such as kaside, gazel, uzun hava, bozlak, taksim). The composer adds liveliness to his work by reinforcing the meaning of the lyrics and melody with the rhythm. For this reason, composers must have a great deal of procedural knowledge. In Turkish music, the works have become different due to the incorrect determination of the rhythms of the works, thus taking the wrong notes, or not performing them at the appropriate expense even if the rhythms are determined correctly. The main thing in composition is the melody, and what reveals the melody is the rhythm. Therefore, the lyrics must be compatible with the melody and the rhythm. Words; When it is not compatible with melody and usûl, prosodic errors occur in the work. Due to these errors, the forms of the works become different due to incorrect determination of the procedures and expenses, and meaning shifts occur due to the incorrect writing of the lyrics. The method eliminates all of these problems. For this reason, in our study, the work named "Zâhidâ, the form of the eyes, çeru gir câna bak" in the Iraqi makam, whose composition belongs to Sultan Selim III and whose lyrics belong to Niyâz-i Mısrî, was examined in the light of Turkish music usûl theory.

Keywords

Usûl, Lyrics, Turkish Music, Note Correction, Sultan Selim III

Irak Makamındaki “Zâhidâ Sûret Gözetme İçeru Gir Câna Bak” İsimli Eserin Türk Mûsikîsi Usûl Kuramı Işığında İrdelenmesi

Abstract

Türk mûsikîsi; makam, usûl, perde, form, üslûp, tavır, meşk ve benzeri unsurları içinde barındıran, geniş bir coğrafyaya yayılmış köklü bir mûsikîdir. Böyle geniş bir alanda icrâ edilen Türk mûsikîsi; zamanla hem form hem makam hem de usûl bakımından oldukça zengin bir çeşitliliğe ulaşmıştır. Bu çeşitlilik bestekârlara büyük bir özgürlük alanı sunmakta ve mûsikî birikimlerini besteledikleri eserlere daha rahat bir şekilde aktarmalarını sağlamaktadır. Bestekârlar bu özgürlük alanı içerisinde; usûl, makam, nağme ve güfte ile alakalı mûsikî kudretlerini besteledikleri eserler ile ortaya koymaya çalışmışlardır. Mûsikîmizde usûl kavramı büyük önem arz etmektedir. Besteli formlarda (Kasîde, gazel, uzun hava, bozlak, taksim gibi serbest icrâ edilen formların dışında kalan, belirli bir usûl ya da usûller ile bestelenen formlar) öncelikli unsurlardan biridir. Bestekâr güftenin ve nağmenin anlamını usûl ile pekiştirerek eserine canlılık katmaktadır. Bu sebeple bestekârların büyük ölçüde usûl bilgisine sahip olması gerekmektedir. Türk mûsikîsinde eserlerin usûllerinin yanlış tespit edilmesi, dolayısıyla yanlış notaya alınmasıyla veya usûller doğru tespit edilse bile usûle uygun giderle icrâ edilmemesiyle eserler başkalaşmıştır. Bestede asıl olan nağme, nağmeyi ortaya çıkaran da usûldür. Dolayısıyla güftenin, nağme ve usûl ile uyumlu olması gerekmektedir. Güfte; nağme ve usûl ile uyumlu olmadığında eserde prozodik hatalar oluşmaktadır. Bu hatalar yüzünden eserlerin usûl ve giderlerinin yanlış tespit edilmesiyle formlar başkalaşmakta, güftelerinin yanlış yazılması sebebiyle de anlam kaymaları meydana gelmektedir. Usûl bu sorunların tamamını ortadan kaldırmaktadır. Bu sebeple çalışmamızda Bestesi Sultan Üçüncü Selim’e, güftesi Niyâz-i Mısrî’ye ait olan Irak makamında ve İlâhi formunda bestelenen “Zâhidâ sûret gözetme içeru gir câna bak” isimli eser Türk mûsikîsi usûl kuramı ışığında incelenmiştir.

Keywords

Usûl, Güfte, Sultan Üçüncü Selim, Türk Mûsikîsi, Nota Tashîhi

References

• Behar, Cem. Aşk Olmadan Meşk Olmaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 2006.
• Durak, Münevver Betül. Türk Mûsikîsinde Nevâ Kâr İcrâsı Bekir Sıdkı Sezgin, Merâl Uğurlu Örneği. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Gönül, Mehmet. Gelenekten Geleceğe Türk Mûsikîsi. Eğitim-Öğretim-İcrâ. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2021.
• Gönül, Mehmet. Türk Mûsikîsi Solfej-Makam-Usûl-Dikte Alıştırmaları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2023.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 24. Basım, 2012.
• Kanar, Mehmet. Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Say Yayınları, 2010.
• Kutluğ, Yakup Fikret. Türk Mûsikîsinde Makamlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.