Meslek Elemanlarının Yaşadıkları İkincil Travmatik Stres

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 14, 03.02.2020

Baran Gündüz

Öz

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına bağlı sosyal hizmet merkezlerinde çalışan meslek elemanları (sosyal hizmet uzmanları, psikologlar, sosyologlar, psikolojik danışman ve rehberlik uzmanları, çocuk gelişimciler, öğretmenler) dezavantajlı gruplarla (yaşlı, engelli, ihmal ve/veya istismara uğramış yahut uğrama riski olan çocuklar ve kadınlar) çalışmaktadırlar. Dezavantajlı dediğimiz grubun içerisinde yer alan bireyler bir şekilde travmaya maruz kalmış bireylerdir. Sosyal hizmet merkezleri ise travmaya maruz kalmış bireylerin diğer kamu kurum ve kuruluşlarından önce ulaştıkları ilk kuruluşlardır. Sosyal hizmet merkezlerinde travma mağduru bireylere yönelik önleyici, koruyucu hizmetler sunulmaktadır. Tüm bu sosyal hizmet müdahalelerinin uygulayıcıları ise meslek elemanları olarak adlandırılmaktadır. İkincil travmatik stres ise travmatik olaya maruz kalmış bireylerle temas kuran kişilerin yaşadıkları duygu durumu olarak tanımlanmaktadır. Birincil travmaya maruz kalmış bireylerle çalışan meslek elemanlarının ikincil travmaya maruz kaldıkları birçok çalışmada ortaya konmuştur (Figley, 1995). Bu yazının amacı meslek elemanlarının uğradıkları ikincil travmatik stres durumunun yaşa, cinsiyete, deneyime, mesleğe, öğrenim durumuna, medeni duruma göre farklılaşıp farklılaşmadığını saptamaktır. Bu kapsamda yazıda çalışmanın içeriği, kuramsal çerçevesi, toplanan verilerin analizi sonrasında ortaya konan bulgular, sonuç ve öneriler ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

İkincil travmatik stres

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, (2011). http://www.mevzuatlar.com/sy/resmiGazete/rga/11/06/0806110011m.htm. (Erişim Tarihi: 25.07.2019). Altekin, S. (2014). Vicarious travmatization: An investigation of the effects of travma work on mental health professionals in turkey. (Yayımlanmamış doktora tezi). Boğaziçi Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, (2018). http://213.14.3.44/20180709_1/20180709M3-1.pdf (Erişim Tarihi: 25.07.2019). Bride, Brian. E., Robinson, Margaret. M., Yegidis, Bonnie,. and Figley, Charles, R. (2004), Development and Validation of The Secondary Traumatic Stress Scale”, Research On Social Work Practice, 14, 27-35. Bride, B.E. (2007). Prevalence of secondary traumatic stress among social workers. Social Work, 52 (1), 63-70. Bride, B.E., Figley, C.R. (Ed). (2012). Secondary traumatic stress, Encyclopedia of trauma: an interdisciplinary guide. 600-602, Thousand Oaks, California. Büyükbodur Çetinkaya, A. (2018). Sosyal Hizmet Uzmanlarında Psikolojik Dayanaklılık ve İkincil Travmatik Stresin İncelenmesi. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Carson AJ, MacHale S, Allen K, Lawrie SM, Dennis M, House A. Depression after stroke & lesion location: A systematic review, Lancet, 2000, 8(356): 122126. Choi GY. (2017). Secondary traumatic stress and empowerment among social workers working with family violence or sexual assault survivors. Journal of Social Work. Cornille,T.A.,& Meyers, T. W. (1999). http://www.fsu.edu/~trauma/art2v5i1.htm. Crumpei I, Dafinoiu I. (2012) Secondary traumatic stress in medical students. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 2012; 46: 1465 – 1469. Collins, S. ve Long, A. (2003). Too tired to care? The psychological effects of working with trauma. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 10, 17-27. Conrad, D. ve Kellar-Guenther, Y. (2006). Compassion fatigue, burnout, and compassion satisfaction among Colorado child protection workers. Child Abuse and Neglect, 30, 1071-1080. Çolak, B., Şişmanlar, Ş., Karakaya, I., Etiler, N., Biçer, Ü. (2012). “Çocuk Cinsel İstismarı Değerlendiren Meslek Gruplarında Dolaylı Travmatizasyon”. Anadolu Psikiyatri Dergisi, C. 13, S. 1, s. 51-58. Dane, B. (2000). Child welfare workers: An innovative approach for interacting with secondary trauma. Journal of Social Work Education, 36 (1), 27-38. Ewer, P.L.; Teesson, M.; Sannibale, C.; Roche, A.; Mills, K.L. (2014) The Prevalence And Correlates Of Secondary Traumatic Stress Among Alcohol And Other Drug Workers İn Australia. Drug Alcohol Rev, 34:252-258. Figley, C.R. (1993). Coping with Stressors on The Home Front. Journal of Social Issues, 49(4), 51-71. Figley, C.R. (1995). Compassion fatigue as secondary traumatic stress disorder: An overview. In Charles R. Figley (Ed.). Compassion fatigue coping with secondary traumatic stress disorder in those who treat traumatized (pp. 1-20). Routledge: Taylor and Francis Group. Gürdil, G. (2014). Üstlenilmiş ve ikincil travmatik stresin travmatik yaşantılara müdahale eden bir grup üzerinde gestalt temas biçimleri çerçevesinde değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Gil S, Weinberg M. Secondary trauma among social workers treating trauma clients: the role of coping strategies and internal resources. International Social Work. 2015. Gökçe, G. ve Yılmaz, B. (2017). Afetlerde Yardım Çalışanları: İkincil Travmatik Stres ve Başa Çıkma. Turkiye Klinikleri Psychology - Special Topics, 2(3), 198-204. Gürdil, G. (2014). Üstlenilmiş ve ikincil travmatik stresin travmatik yaşantılara müdahale eden bir grup üzerinde gestalt temas biçimleri çerçevesinde değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Haksal, P. (2007). Acil servis personelinde görülen ikincil travmatik stres düzeyinin disosiyasyon düzeyi, sosyal destek algısı ve başa çıkma stratejileri açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Hensel JM, Ruiz C, Finney C, Dewa CS. (2015) Meta-Analysis of risk factors for secondary traumatic stress intherapeutic work with trauma victims, Journal of Traumatic Stress International Society for Traumatic Stress Studies, 28(2): 83-91. Johnsen, B., Eid, J., Lovstad, T. ve Michelsen, L. (1997). Posttraumatic Stress Symptoms in Non-Exposed, Victims and Spontaneous Rescuers After An Avalanche. Journal of Traumatic Stress, 10(1), 133-140. Jung, Y. E., Song, J. M., Chong, J., Seo, H. J. ve Chae, J. H. (2008). Symptoms of posttraumatic stress disorder and mental health in women who escaped prostitution and helping activists in shelters. Yonsei Medical Journal, 49 (3), 372-382. Kahil, A. (2016). Travmatik Yaşantıları Olan Bireylere Yardım Davranışında Bulunan Profesyonel ve Gönüllülerin İkincil Travmatik Stres Düzeylerinin İncelenmesi. Ufuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Kahil, A. ve Palabıyıkoğlu, N. (2018). İkincil Travmatik Stres, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(1):59-70. Kaya, N. (2015). Sağlık Çalışanlarında Ruhsal Travma Belirtilerinin İncelenmesi (Van Depremi Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van. Kılıç, C. ve Figen, İ. (2015). Acil Tıp Çalışanlarında Travmatik Stres: Yaş ve Eğitimin Koruyucu Etkisi”. Türk Psikiyatri Dergisi, C. 25 (24), s. 236-241. Kranda, T. (2019). Sosyal Hizmet Alanında Çalışan Profesyonellerin İkincil Travmatik Stres Düzeylerinin İncelenmesi. Üsküdar Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Lerias, D. ve Byrne, M.K. (2003). Vicarious Traumatization: Symstoms and Predictors. Stress and Health 19, 129-138. Marmar, C., Weiss, D., Metzler, T. ve Delucchi, K. (1996). Characteristics of Emergency Services Personnel Related To Peritraumatic Dissociation During Critical İncident Exposure. American Journal of Psychiatry, 153(7), 94-102. Pak, M.D., Özcan, E., Çoban, A.İ. (2017). “Acil Servis Çalışanlarının İkincil Travmatik Stres Düzeyi ve Psikolojik Dayanıklılığı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10, 52, s. 629-644. Peeples, K. (2000). Interview with Charles R. Figley: Burnout In Families & Implications For The Profession. The Family Journal, 8(2), 203-206. Regehr, C. (2001). Crisis debriefing groups for emergency responders: reviewing the evidence. Brief Treatment and Crisis Intervention, 1(2), 87-100. Remer, R. ve Ferguson, R. (1995). Becoming A Secondary Survivor Of Sexual Assault. Journal of Counseling & Development, 73(4), 407-413. Roy-Byrne, P. P., Russo, J., Michelson, E., Zatzick,D., Pitman, R. K., & Berliner, L. (2004). Risk factors and outcome in ambulatory assault victims presenting to the acute emergency department setting: implications for secondary prevention studies in PTSD. Depression and Anxiety, 19, 77-84. Rudolph JM, Stamm BH, Stamm HE. (1997). Compassion fatigue: A concern for mental health policy, providers, and administration, Poster Session, 13th Annual Meeting of the International Society for Traumatic Stress Studies, Montreal, Canada. Salston, M.D. ve Figley C.R. (2003). Secondary Traumatic Stress Effects of Working With Survivors of Criminal Victimizations. Journal of Traumatic Stress, 16(2), 167-174. Sarıkaya, M. (2007). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Bir Sosyal Hizmet Kurumu: Türkiye Himaye-i Etfal Cemiyeti. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 321-338. Sodeke-Gregson, E. A., Holttum, S., & Billings, J. (2013). Compassion satisfaction, burnout, and secondary traumatic stress in UK therapists who work with adult trauma clients. European Journal of Psychotraumatology, 4(1). Sosyal Hizmetler Kanunu, (1983). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2828.pdf (Erişim Tarihi: 22.10.2019). Tansel, B., Tunç, A., Gündoğdu, M. (2015). Çocuk Şube Müdürlüğünde Çalışan Polis Memurlarının İkincil Travmatik Stres Düzeylerinin İncelenmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 8, 2, s. 675-689. Wagner, D., Heinrichs, M., & Ehlert, U. (1998). Prevalence of symptoms of posttraumatic stress disorder in German professional firefighters. The American Journal of Psychiatry, 155 (12), 1727-1732. Yeşil, A., Aker, A.T., Sezgin, U. (2009). “Hemodiyaliz Tedavisi Gören Hastalara Bakım Veren Ekipte Ruhsal Belirtiler.” Düşünen Adam, 22, s. 9-17. Yeşil, A. (2010). 112 acil sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık çalışanlarında ruhsal travma ve ilişkili sorunların yaygınlığı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli. Yılmaz, B. (2006). Arama kurtarma çalışanlarında travma sonrası stres belirtileri ve travma sonrası büyüme ile ilgili değişkenler. (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Zara, A. ve İçöz, F. (2015). Türkiye’de Ruh Sağlığı Alanında Travma Mağdurlarıyla Çalışanlarında İkincil Travmatik Stres. Klinik Psikiyatri, 18, s. 15-23.