The Construction of Documentary Cinema: Paul Rotha’s Theoretical Contributions and the Development of Genres

Year 2025, Volume: 24 Issue: 53, 764 - 797, 29.09.2025

Elçin As

https://doi.org/10.46928/iticusbe.1654898

Abstract

Throughout the history of documentary cinema, many prominent figures have contributed to the understanding of documentary not merely as a film genre, but also as a means of representing reality, a tool for social transformation, an aesthetic expression, and an art form, while deepening its theoretical framework. Among these pioneers, Robert Flaherty, Dziga Vertov, John Grierson, Joris Ivens and Basil Wright stand out both as documentary filmmakers and documentary film theorists. In addition, Paul Rotha, a British theorist, critic and director, is one of the most prominent scholars of documentary as an independent cinema genre. Rotha is a pioneer who laid the theoretical foundations of documentary cinema through the books he wrote in theory and the films he made in practice, making significant contributions to the field. In this context, the primary aim of this study is to comprehensively examine Paul Rotha’s contributions to the history, genres, and aesthetic understanding of documentary film. Analyzing his approach to documentary cinema in depth and revealing his contributions to the aesthetic and historical development of documentary genres is of great importance for the correct understanding and transmission of documentary film theory.

Keywords

Documentary cinema , Paul Rotha , documentary cinema genres , documentary aesthetics

Ethical Statement

Bu çalışma kapsamında insan veya hayvan denekler üzerinde herhangi bir deneysel uygulama gerçekleştirilmemiştir. Bu nedenle etik kurul onayı gerekmemektedir. Yazar, çalışmanın yürütülmesinde akademik ve etik kurallara uygun davrandığını beyan eder.

Belgesel Sinemanın İnşası: Paul Rotha’nın Kuramsal Katkıları ve Türlerin Gelişimi

Abstract

Belgesel sinema tarihi boyunca, belgeselin salt bir film türü değil, aynı zamanda gerçekliği temsil etme biçimi, toplumsal dönüşüm aracı, estetik bir ifade ve bir sanat formu olarak ele alınmasına katkı sağlayan ve teorik çerçevesini derinleştiren birçok önemli isim öne çıkmıştır. Bu öncüler arasında yer alan Robert Flaherty, Dziga Vertov, John Grierson, Joris Ivens ve Basil Wright, hem belgesel film yapımcısı hem de belgesel film teorisyeni kimlikleriyle dikkat çekmektedir. Ayrıca belgeseli bağımsız bir sinema türü olarak ele alanların başında, İngiliz teorisyen, eleştirmen ve yönetmen Paul Rotha gelmektedir. Rotha, teoride yazdığı kitaplar ve pratikte çektiği filmlerle belgesel sinemanın kuramsal temellerini oluşturan ve bu alana önemli katkılar sağlayan bir öncüdür. Bu bağlamda, çalışmanın temel amacı Paul Rotha’nın belgesel film tarihine, türlerine ve estetik anlayışına yaptığı katkıları kapsamlı bir şekilde incelemektir. Onun belgesel sinema yaklaşımını derinlemesine irdelemek ve belgesel türlerinin estetik ve tarihsel gelişimine olan katkılarını ortaya koymak, belgesel film teorisinin doğru anlaşılması ve aktarılması açısından büyük bir öneme sahiptir.

Keywords

belgesel sinema , Paul Rotha , belgesel sinema türleri , belgesel estetiği

Ethical Statement

Bu çalışma kapsamında insan veya hayvan denekler üzerinde herhangi bir deneysel uygulama gerçekleştirilmemiştir. Bu nedenle etik kurul onayı gerekmemektedir. Yazar, çalışmanın yürütülmesinde akademik ve etik kurallara uygun davrandığını beyan eder.

References

• Abisel, N. (2006). Sessiz sinema. De Ki Basım Yayım.
• Acarsoy, A. (1997). İngiliz belgeselciliği. D. Derman, S. Günaydın & A. İnam (Der.), Sinema akımları (s. 137-147) içinde. Med-Campus # A126 Proje Yayınları.
• Aitken, I. (1990). Film and reform: John Grierson and the documentary film movement. Routledge Taylor & Francis Group.
• Andrew, J.D. (2007). Sinema kuramları (İ. Şener, Çev.). İzdüşüm Yayınları.
• Barnouw, E. (1993). Documentary: A history of the non-fiction film. Oxfod University Press.
• Barsam, R. M. (1973). Non-fiction film: A critical history. E.P. Dutton Press.
• Barsam, R. M. (1975). Triumph of the Will. Indiana University Press.
• Barsam, R. M. (1988). The vision of Robert Flaherty: The artist as myth and filmmaker. Indiana University Press.
• Bazin, A. (2013). Sinema nedir? (İ. Şener, Çev.). Doruk Yayıncılık.
• Berger, J. (2010). Görme biçimleri (Y. Salman, Çev.). Metis Yayınları.
• Bromhead, T. D. (1996). Looking two ways: Documentary's relationship with cinema and reality. Intervention Press.
• Cavalcanti, A. (Yönetmen). (1926). Yalnızca Saatler [Film]. Films de France.
• Coşkun, E. (2003). Dünya sinemasında akımlar. İzdüşüm Yayınları.
• Çelikcan, P. (2020). Türkiye’de belgesel sinemanın kısa bir tarihçesi. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18 (36), 529-542.
• Danzker, J.A.B. (1980). Robert Flaherty / photographer. Studies in Visual Communication, 6 (2), 5-32.
• Demir, Ü. (2017). İdeoloji tarafından yeniden üretilen belgesel sinemanın gerçekliği: Son Kale Çanakkale. H. Kuruoğlu & A.F. Parsa (Ed.), Belgesel filmde zamanın ruhu (s. 87-101) içinde. Detay Yayıncılık.
• Devereaux, M. (1998). Beauty and evil: The case of Leni Riefenstahl’s The Triumph of the Will. J. Levinson (Ed.), Aesthetics and ethics (s. 227-257) içinde. Cambridge University Press.
• Eisenstein, S. (Yönetmen). (1925). Potemkin Zırhlısı [Film]. Goskino.
• Everson, W. K. (1979). The Triumph of the Will. L. Jacobs (Ed.), The documentary tradition (s. 138-140) içinde. W.W. Norton & Company.
• Flaherty, R. (Yönetmen). (1922). Kuzeyli Nanook [Film]. Revillon Kardeşler.
• Flaherty, R. (1968). Flaherty / konuşma (Çev. T. Arıburnu). Türk Dili Aylık Dil ve Edebiyat Dergisi Sinema Özel Sayısı, 196, 404-408.
• Glynne, A. (2011). Belgeseller nasıl yapılır, nasıl dağıtılır (Z. Mertoğlu Oğur & N. Işık Çeper, Çev.). Kalkedon Yayınları.
• Günaydın, S. (1997). Devrim sanatı ve sinemaya etkileri. D. Derman, S. Günaydın & A. İnam (Der.), Sinema akımları (s. 24-50) içinde. Med-Campus # A126 Proje Yayınları.
• Gündeş, S. (1998). Belgesel filmin yapısal gelişimi Türkiye’ye yansıması. Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Grierson, J. (Yönetmen). (1929). Balıkçı Tekneleri [Film]. Empire Marketing Board.
• Grierson, J. (1968). Belge filim üstüne (A. Göktürk, Çev.). Türk Dili Aylık Dil ve Edebiyat Dergisi Sinema Özel Sayısı, 196, 343-347.
• Ivens, J. (1967). Belge filmi üstüne notlar. Yeni Sinema, Sayı: 5.
• Jacobs, L. (1979). The documentary tradition. W.W. Norton & Company.
• Kutay, U. (2016). Gerçeklik krizi ve belgesel sinema. Es Yayınları.
• Makal, O. (1984). Kaynak metinlerle dünya sinema tarihi I. Ders Notları, İzmir.
• Macdonald, K. & Cousins, M. (1996). Imagining reality: The faber book of documentary. Faber and Faber.
• Nichols, B. (1991). Representing reality: Issues and concepts in documentary. Indiana University Press.
• Nichols, B. (2017). Belgesel sinemaya giriş (D. Eruçman, Çev.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Özön, N. (2008). Sinema sanatına giriş. Agora Kitaplığı.
• Pembecioğlu, N. (2005). Birey ve belgesel film. N. Pembecioğlu (Ed.), Belgesel film üstüne yazılar (s. 11-23) içinde. Babil Yayıncılık.
• Reimer, R., Zachau, R. & Sinka, M. (2017). German culture through film: An introduction to German cinema. Hackett Publishing.
• Riefenstahl, L. (Yönetmen). (1935). İradenin Zaferi [Film].
• Riefenstahl, L. (Yönetmen). (1938). Olympia [Film]. Olympia-Film GmbH.
• Rotha, P. (1930). The film till now. Jonathan Cape.
• Rotha, P. (2000). Belgesel sinema (İ. Şener, Çev.). İzdüşüm Yayınları.
• Ruby, J. (1980). Introduction: A reevaluation of Robert J. Flaherty, photographer and filmmaker. Studies in Visual Communication, 6 (2), 2-4.
• Ruttmann, W. (Yönetmen). (1927). Berlin Büyük Bir Şehrin Senfonisi [Film]. Fox Film Corporation.
• Saunders, D. (2014). Belgesel (A. N. Kanıyaş, Çev.). Kolektif Kitap.
• Salazar, J.F. (2008). The Documentary Screen. H. Cohen, J. Salazar & I. Barkat (Ed.), Screen media arts: An introduction to concepts and practices (s. 280-321) içinde. Oxford University Press.
• Stein, E. (2013). Abstract space, microcosmic narrative, and the disavowal of modernity in Berlin: Symphony of a Great City. Journal of Film and Video, 65(4), 3-16. doi:10.5406/jfilmvideo.65.4.0003.
• Susam, A. (2015). Toplumsal bellek ve belgesel sinema. Ayrıntı Yayınları.
• Swann, P. (1989). The british documentary film movement 1926-1946. Cambridge University Press.
• Tağ, Ş. (2003). Belgesel sinema ve türleri (Tez No. 124604) [Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Teksoy, R. (2005). Rekin Teksoy’un sinema tarihi cilt 1. Oğlak Yayıncılık.
• Ünal, Y. (2008). Dram sanatı ve sinema anlatım olanakları ve sınırlılıkları. Hayalet Kitap.
• Vertov, D. (Yönetmen). (1929). Film Kameralı Adam [Film]. Vseukrainskoye Foto Kino Upravlenie.
• Vertov, D. (1968). “Sinema-Göz”cülerin devrimi (N. Özön, Çev.). Türk Dili Aylık Dil ve Edebiyat Dergisi Sinema Özel Sayısı, 196, 295-298.
• Yılmaz, H. (2014). Leni Riefenstahl’ın belgesellerinde Nazi propagandası ve analizi. Ö. İpek (Der.), Tanıklıklar sineması (s. 279-337) içinde. Agora Kitaplığı.