Mimarlık Tarihi ve Mimari Koruma Ara Kesitinde Bir Inceleme: Üsküdar Şemsi Ahmed Paşa Külliyesi

Year 2020, , 313 - 334, 31.01.2020

Safa Meral , Emre Kishalı

https://doi.org/10.26650/artsanat.2020.13.0013

Abstract

Şemsi Ahmed Paşa Külliyesi, 16. yüzyılda isminden de anlaşılacağı üzere uzun yıllar boyunca çeşitli devlet kademelerinde görevlerde bulunmuş Şemsi Ahmed Paşa tarafından Mimar Sinan’a yaptırılmıştır. Bu yapı, barındırdığı nitelikler açısından Osmanlı klasik dönem mimarisi içerisinde, üzerinde dikkatle durulması gereken önemli yapılardan biridir. Yapıyı diğer Sinan yapılarından ayrıcalıklı kılan, işlevlerin plan yerleşiminde farklı kurgulanması ve ölçek olarak en küçük külliye yapısı olarak inşa edilmesidir. Külliyenin küçük olması veya yerleşimin asimetrik olması onu değersizleştirmemiş bilakis parçaların birbirine eklemlenerek bir bütüne ulaşması ve bağlamı içerisinde dengeli ve uyumlu bir biçimde kurgulanması onu estetik kılmış ve Üsküdar’ın siluetinde önemli bir yer edinmesine sebep olmuştur. Bu makalede yapının bağlamı ve bunun zaman içinde değişimi, özel olarak yapının mimari özellikleri, geçirdiği onarımlar üzerinde durulmuştur. En son olarak da yapının son restorasyon çalışmasından sonra güncel hasar tespit analizi yapılmıştır. Kullanımdan kaynaklı, nem kaynaklı ve yapısal bozulmalar tespit edilmiştir. Ayrıca, termal kamera destekli fotoğraflar üzerinden ilgili bozulmaların sebepleri irdelenmeye çalışılmıştır.

Keywords

Şemsi Ahmed Paşa Külliyesi, Osmanlı Klasik Dönem Mimarisi, Mimar Sinan, Üsküdar, Restorasyon

Supporting Institution

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

A Study on the Intersection of Architectural History and Architectural Conservation: Şemsi Ahmed Paşa Complex

Abstract

Şemsi Ahmed Pasha Complex was built in the 16th century by Şemsi Ahmed Pasha, who had served at various state levels for many years. This structure is one of the important structures that should be considered carefully in Ottoman Classical Period Architecture in terms of the qualities it carries. What makes the complex unique compared to other Sinan structures is that the functions are constructed in a different layout plan and also this complex of buildings is the smallest of all such Ottoman constructions. The fact that it is small or that the complex is asymmetric does not depreciate its value, but rather the parts that make up the whole by being shaped together in a balanced and harmonious way make it aesthetic and cause it to have an important place in the silhouette of Uskudar. In this article, the context of the structure and its change over time, the architectural features of the building and the repairs it has undertaken are emphasized. Finally, after the last restoration work, the current damage assessment analysis was carried out. Damage caused by use, moisture-induced deterioration and structural deterioration were determined. In addition, this study attempts to examine the reasons for the damage to the building by use of thermal camera assisted photographs.

Keywords

Şemsi Ahmed Paşa Complex, Ottoman Classical Period Architecture, Mimar Sinan, Uskudar, Restoration

References

• Ali Saim Ülgen Arşivi, Üsküdar Şemsi Paşa Camii Fotoğraf ve Rölöve krokileri. SALT Araştırmalar Merkezi, 13 Temmuz 1944. Erişim 23 Kasım 2017. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/73527
• Cansever, Turgut. Mimar Sinan. İstanbul: Albaraka Türk Yayınları, 2005.
• Eldem, S. Hakkı. Köşkler ve Kasırlar = A Survey of Turkish Kiosks and Pavilion. 2 cilt. İstanbul: Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, 1974.
• “Eski İstanbul: Şemsipaşa Camii/Üsküdar.” Erişim 3 Haziran 2019
• http://www.eskiistanbul.net/1088/eski-istanbul-semsipasa-camii-uskudar
• Göncüoğlu, Süleyman Faruk. “Bir Modernleşme ve Tarihi Yıkımın Hikâyesi; Üsküdar Meydanı.” 6. Üsküdar Sempozyumu, 2 cilt. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2008. 517-540.
• Haskan, Mehmet Mermi. Yüzyıllar Boyunca Üsküdar. 3 cilt. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2001.
• İnciciyan, P. Ğugios. XVIII. Asırda İstanbul. Çev. Hrand D. Andreasyan. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul Enstitüsü, 1976. İstanbul Şehir Haritası. Erişim 3 Aralık 2017, https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/
• Karakaya, Ebru. “Şemsi Paşa Külliyesi.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010. 529-530.
• Kishali, Emre, Neslihan Türkmenoğlu Bayraktar ve Mehmet Şener. “Kocaeli Tarihi Cami Örnekleri Üzerinden Planlı Koruma Kapsamında Hasarsız Test Uygulamaları: Çoban Mustafa Paşa Camii, Fevziye Camii ve Pertev Paşa Camii.” METU Journal of the Faculty of Architecture Advance Online 36 (Mayıs, 2018): 1-30. Erişim 3 Haziran 2019. https://doi.org/10.4305/METU.JFA.2018.2.6
• Kuran, Aptullah. Mimar Sinan. İstanbul: Hürriyet Vakfı, 1986. “Mimari Mirası Koruma Bildirgesi.” ICOMOS Türkiye. Erişim 30 Aralık 2019. http://www.icomos. org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.pdf
• Necipoğlu, Gülru. Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimari Kültür. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Özbek, İmre. “Üsküdar Meydanı’nın Toplumsal Veriler Doğrultusunda Geçirdiği Mekânsal Dönüşüm.” 2. Üsküdar Sempozyumu. 2 cilt. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2004. 371-383.
• Pala, Gülşah. “Üsküdar Şemsi Ahmet Paşa Külliyesi.” Sanatın Yolculuğu. 5 Mart 2017. Erişim 1 Ocak 2018. http://www.sanatinyolculugu.com/uskudar-semsi-ahmet-pasa-kulliyesi/
• Şener, Mehmet. “Reviewing The Periodical Yapı (1941-1943): A Study On Architectural Practice And Ideology In Turkey During The Second World War.” Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2006.
• Şenyurt, Oya. “Şemsi Ahmed Paşa’nın Üsküdar’daki Yapıları Üzerine Bir Değerlendirme.” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35 (2018): 163-192.
• “Şemsi Paşa Camii.” İstanbul Âbideleri, Yedigün Neşriyat, 116.
• “Şemsi Paşa Halk Kütüphanesi Restore Ediliyor.” Habertürk. 31 Ekim 2012. Erişim 19 Mayıs 2019. https://www.haberturk.com/kultur-sanat/haber/789950-semsi-pasa-halk-kutuphanesirestore-ediliyor
• “Topbaş: Şemsi Paşa Camii’nin içerisinde çatlak yok.” Hürriyet. 23 Haziran 2017. Erişim 4 Mayıs 2019. http://www.hurriyet.com.tr/topbas-semsi-pasa-camiinin-icerisinde-catlak-yok-40499292
• Tüfekçioğlu, Abdülhamit. “Üsküdar ve Şam Arasındaki Köprü: Şemsi Ahmed Paşa ve Mimari Eserleri.” 1. Üsküdar Sempozyumu. 2 cilt. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2003. 9-25. Üsküdar Şemsi Ahmet Paşa Camii Restorasyonu. İstanbul: Yılmaz Yapı, 2010.
• Üsküdar Şemsi Paşa Cami. İBB Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve e-Kaynaklar. Krt_005097. Erişim 3 Haziran 2019, http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/
• Yetkin, Suut Kemal. “Şemsi Paşa Külliyesi.” Sanat Dünyamız 19 (1980): 3-9. Yücel, Erdem. “Şemsi Paşa Külliyesi.” Arkitekt 336 (1969): 157–160.