SİKKELERİN IŞIĞINDA BİZANS’TA İMPARATORİÇE İMGESİ (780-1204)

Year 2017, Issue: 8, 113 - 137, 30.07.2017

Dilek Maktal Canko

Abstract

İdeolojide kadının ikinci sınıf vatandaş olarak algılandığı Bizans toplumunda doğuştan asil, güzel, dindar, doğurgan, erdemli, şefkatli imparatoriçeler; her zaman önemli ve ayrıcalıklı bir yere sahip olmuşlardı. Bu kadınlara imparatorlukta önemli görevler verilmiş ve saraydaki önemli görevlerinin yanında resmigeçitlere, bayramlara ve devlet törenlerine imparatorluk görevlisi olarak katılmaları sağlanmıştır. İmparatoriçe imgesi, bir iktidar imgesi olarak imparatorluğun dişil tarafını sembolize ederken imparatorluk ideolojisini tamamlıyordu. Bu bağlamda, imparatoriçe tasvirleri de imparatorluk gücünün ve imparatoriçenin resmi görevinin bir sonucuydu. Bu tasvirler; iktidarı ve hakimiyeti tüm imparatorluğa yaymayı amaçlarken, imparatorluk otoritesini, prestijini ve statüsünü sağlamlaştırmıştır. Sikke gibi devletin resmi sanatı üzerinde yer alan imparatoriçe tasvirleri ise onların otoritesini anlamada anahtar role sahiptir. Sikkeler üzerinde yer alan tasvirlerde imparatoriçe; imparatorun yanında augusta, küçük oğlunun naibi anne imparatoriçe ya da tek olarak yer alırken topluma önemli mesajlar da verilmek istenmiştir. Bu makalede 780-1204 yılları arasındaki Bizans sikkeleri üzerindeki imparatoriçe tasvirlerinin yaşanan siyasi ve sosyal olaylar ile bağlantısı ve sikkelerin Bizans’ta imparatoriçe imgesini anlamadaki rolü ve önemi incelenmiştir. Sonuç olarak; sikkeler üzerindeki imparatoriçe tasvirlerinin bir iktidar imgesi olarak kullanıldığı belirlenmiştir.   

Keywords

Bizans imparatoriçeleri, imparatoriçe imgesi, Bizans sikkeleri, iktidar imgesi

EMPRESS IMAGE IN BYZANTIUM ACCORDING TO COINS (780-1204)

Abstract

Natural noble, beautiful, religious, fertile, virtuous and compassionate empresses were always significant and privileged in Byzantine society where woman was perceived as a second class citizen in ideology..  These women had important tasks in the empire and were ensured to attend in parades, feasts and state ceremonies as an imperial official in addition to their fundamental duties in the palace. The empress image symbolized the feminine side of the empire as a power image and completed the empire ideology. In this context, empress depictions were the result of empire power and official duty of the empress in Byzantine society. These depictions reinforced the authority, prestige and status of the empire while aiming to spread the power and domination throughout the empire. Empress depictions on official art of the state like coins had a key role in understating their authority. While the empress took place as agusta beside the emperor, as regent mother empress of her little son or alone on the coin depictions, it was objected to give significant messages to the society. In this article Byzantine coins dating between 491 and 1453 have been examined and determined the ones with empress depictions, the connection of these depiction types with political and social events, and the role and importance of coins in the meaning of empress image in Byzantium. As a result, it has been determined that empress depictions on coins were used as a power image.

Keywords

Byzantine empress, empress image, Byzantine coins, power image

References

• Atak E. 1988. Antik Bizans Sikkeleri Kataloğu. İstanbul: Antikite Yayınları.
• Attaleiates M. 2008. Tarih. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Bellinger A.R. 1956. “The Coins and Byzantine Imperial Policiy”. Speculum 31/1: 70-81.
• Beubaker L. ve Tobler H. 2000. “The Gender of Money: Byzantine Empress on Coins (324802)”. Gender & History 12/3: 572-594.
• Bryennios N. 2008. Tarihin Özü. Çev: B. Umar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Canko, D. 2016. Bizans Dünyasında ve Sanatında Kadının Yeri. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış doktora tezi. Dikigoropoulos A. 1964. “The Constantinopolitan Solidi of Theophilos”. DOP 18: 353-361. DOC 3.1.-.3.2. 1973.
• Bellinger A. R., Grierson, P. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Vol. III: Leo III to Nicephorus III, 717-1081, Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
• DOC IV. 1999. Hendy M.F. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Vol: IV. Alexıus I to Michael VIII (1081-1261), Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
• Franke P.R. 2007. Roma Döneminde Küçükasya Sikkelerin Yansımasında Yunan Yaşamı. İstanbul: Ege Yayınları.
• Gittings, E. 2003. “Histamenon of the Empress Theodora”. Byzantine Women and Their World. Ed: I. Kalavrezou. Yale University Press: 62.
• Gregory T.E. 2008. Bizans Tarihi. Çev: E. Ermert. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Grierson P. 1982. Byzantine Coins. Los Angelos: California Univesity Press.
• Grierson P. 1993. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Vol. III: Leo III to Nicephorus III, 717-1081, Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
• Grierson P. 1999. Byzantine Coinage. Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
• Gökalp Z. D. 2009. Yalvaç Müzesi Bizans Sikkeleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Gökalp Z. D. 2010. “Malatya Arkeoloji Müzesindeki X. Konstantinos Sikkeleri”. Bizans ve Çevre Kültürler Prof. Dr. Yıldız Ötüken’e Armağan. Ed: S. Doğan, M. Kadiroğlu, Ankara.
• Herrin J. 2001. Women in Purple, Rulers of Medieval Byzantium. England: Princeton University Press.
• Hendy M.F. 1999. Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Vol. IV: Alexius I to Michael VIII 1081-1261, Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection.
• Howgego C. 2013. Sikkelerin Işığında Eski Çağ Tarihi. Çev: O. Tekin. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Ireland S. 2000. Greek, Roman and Byzantine Coins in the Museum at Amasya. London.
• James, L. 2001. Depicting the Public Body, Empresses and Power in Early Byzantium, New York: Leicester Univercity Press. 133-147.
• Kakavas G. 2013. “Coins”. Heaven & Earth Art of the Byzantium fron Greek Collections. Ed: A. Drandaki, D. Papanikola-Bakirtzi, A. Tourta. Athens. 84-92.
• Karwiese S. 2004. Antik Nümizmatiğe Giriş. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Kazhdan, A. ve Ševčenko, N.P. 1991. “Chlayms”. The Oxford Dictionary of Byzantium 1. Ed: A. Kazhdan, A.M. Talbot, A. Cutler, T.E. Gregory, N.P. Sevcenko. New York: Oxford University Press. 424.
• Komnena, A. 1996. Alexiad. Çev: B. Umar. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Kotsis K. 2012. “Defining Female Authority in Eighth- Century Byzantium: The Numismatic Images of the Empress Irene (797-802)”. Journal of Late Antiquity 5/1: 185-215.
• Langa L.A. 2006. The Political Face of Late Roman Empresses: Christian Symbols on Coins from the Late Fourth and Early Fifth Centuries. USA: Florida State University theses.
• Mango C. 1967. “When Was Michael III Born?”. DOP 21: 253-258.
• Morrisson, C. 2002. Antik Sikkeler Bilimi Nümizmatik. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Nilsson C. 2009. “Perspectives of Power: Byzantine Imperial Women”. The Graduate History Review 1: 4-13.
• Norwich J.J. 2013. Bizans C: 2, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Ostrogorsky G. 1986-2015. Bizans Devleti Tarihi. Çev: F. Işıltan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Psellos 1992. Mikhail Psellos’un Khronographia’sı. Çev: I. Demirkent. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sear D.R. 1974. Byzantine Coins and Their Values. London.
• Ševčenko N.P. 1991. “Virgin Blachernitissa”. The Oxford Dictionary of Byzantium 3. Ed: A. P. Kazhdan, A.Talbot, A.Cutler, T.E. Gregory, N.P. Ševčenko. New York: Oxford Univercity Press. 2170-2171.
• Stearns J.B. ve Hall V. 1953. Byzantine Gold Coins From the Darmouth College Collection. Hanover: Darmouth College Library.
• Tekin, O. 1999. Bizans Sikkeleri Yapı Kredi Koleksiyonu. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tekin O. 2009. “Antik Sikkeler ve Simgeler”. Sikkeler Ne Anlatır? Ortaçağ Anadolu Sikkelerinde Simgeler ve Çokkültürlülük. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 13-27.
• Tekin O. 2011. “Lydia Krallığından Osmanlı İmparatorluğu’na Anadolu’da Sikke Darbı”. Anadolu’da Paranın Tarihi. Ed: Bülent Arı. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Yayınları. 33-49.
• Treadgold, W.T. 1975. “The Problem of Marriage of the Emperor Theophilos". Greek, Romen and Byzantine Studies 16: 325-346.
• Treadgold, W.T. 1979. “The Bridge Shows of the Byzantinne Emperors”. Byzantion 49: 395-413.
• Ünal, C. 2011. “Byzantine Empress Eudokia Makrembolitissa Cooper Follis of Konstantine X. Doukas From Kuvayi Milliye Museum and Manisa Museum”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/2: 704-713.
• Ünal C. 2012. İzmir İli ve İlçelerinde (Bergama, Efes, Ödemiş Müzeleri) Örnekleri ile I. Dönem Bizans Sikkeleri. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Rektörlük Matbaası.
• Ünal C. 2012. Manisa Müzesi Bizans Sikkeleri. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Yayınları.
• Ünal, C. 2015. Bizans Sikkelerinde Kutsal Kişi Tasvirleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Vasiliev A.A. 2016. Bizans İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: Alfa Tarih.
• Walker A. 2010. “Numismatic and Metrological Parallels for the Iconography of Early Byzantine Marriage Jewelry”. The Question of the Crowned Bride, Travoux et Memories 16: 849-863.
• Whitting P.D. 1973. Byzantine Coins. New York.
• Yapı Kredi Koleksiyonu 1999. Akdenizin Mor Binyılı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Zonaras I. 2008. Tarihlerin Özeti. Çev: B. Umar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.