Doğu Karadeniz’in Geleneksel Yapı Kültürüne Yapı Ustaları Üzerinden Bütüncül Bir Değerlendirme

Year 2021, Issue: 16, 381 - 407, 31.07.2021

Özlem Karakul

Abstract

Bu çalışmanın amacı, yapı ustalarının kullandıkları yapım teknikleri, malzeme ve yapma biçimlerini inceleyerek Doğu Karadeniz Bölgesi geleneksel yapı kültürü üzerine bütüncül bir değerlendirme yapmaktır. Çalışma kapsamında, bölgesel konut yapım teknikleri, literatür araştırması verileri ile yapı ustalarından edinilen bilgiler doğrultusunda ele alınarak geleneksel mimari hem somut hem de somut olmayan değerleri açısından incelenmektedir. Çalışma yöntemi, literatür araştırması ve belgesellerde sunulan yapı ustalarıyla yapılmış mülakatların birlikte değerlendirilmesi ve elde edilen verilerin mimari çizimler üzerine aktarılmasından oluşmaktadır. Yapı ustalarını konu alan belgesel araştırmaları kapsamında, Süha Arın’ın 1986’da hazırladığı Karadeniz Geleneksel konutları ve ustalarını konu alan Sisler Kovulunca Belgeseli ile TRT tarafından 2005 yılında yayınlanan Derin Kökler Belgeseli’nin Doğu Karadeniz Evleri’ni konu alan 81. bölümü incelenmiştir. Literatür verileri ve belgesellerden elde edilen bilgiler, yapı ustalarının kullandıkları yapım teknikleri, malzeme ve araçların anlaşılması ve inşa süreciyle ilgili uygulamalar ve kuralların ortaya konulması, inşa sürecinin somut ve somut olmayan değerlerinin birlikte belgelenmesi amacıyla değerlendirilmiştir. Literatür verileri ve belgesellerden elde edilen bilgiler doğrultusunda, Doğu Karadeniz geleneksel mimarisinin inşa sürecine yönelik üç boyutlu çizimler hazırlanarak hem yapı ölçeğinde hem de uygulama detayları üzerinde ustaların farklı teknikleri uygulama biçimleri gösterilmiştir.

Keywords

Geleneksel mimari, yapı kültürü, yapı ustaları, Doğu Karadeniz Bölgesi

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

A Holistic Assessment of the Traditional Building Culture Among Building Masters in The Eastern Black Sea Region

Abstract

This study conducted a holistic assessment on the traditional building culture of the Eastern Black Sea region by investigating the construction techniques, materials, and methods among building masters. For this purpose, by examining regional building construction techniques and the data from the literature research, traditional architecture was investigated in terms of both its tangible and intangible values. Additional data was obtained from a series of interviews with the builders, architectural drawings, and two documentaries: a 1986 documentary by Süha Arın titled Sisler Kovulunca, which focused on Eastern Black Sea traditional houses and a sample of building masters; and a 2005 documentary by the Turkish Radio and Television Corporation called Derin Kökler, which focused on traditional buildings of the Eastern Black Sea region. All the data was then evaluated in order to document the tangible and intangible values of the construction processes of the builders, thus revealing their practices and rules related to such work. Moreover, three-dimensional drawings related to the construction process of the Eastern Black Sea traditional architecture were prepared to highlight the implementation of the different techniques by the building masters, both on the building scale and the application details.

Keywords

Traditional architecture, building culture, building masters, Eastern Black Sea region

References

• Akagawa Natsuko ve Tiamsoon Sirisrisak. “Intangible Heritage in Urban Planning Process, Case Study: Chao Phraya Riverscape, Thailand”. The 8th International Asian Planning Schools Association Congress'de sunulan bildiri, Malezya, 11-14 Eylül 2005.
• Aran, Kemal. Barınaktan Öte: Anadolu Kır Yapıları, Ankara: Tepe Mimarlık Kültürü Merkezi, 2000.
• Arın, Süha. Sisler Kovulunca: Eski Evler, Eski Ustalar, Doğu Karadeniz. Belgesel Film, MTV, 1986. Erişim 28 Haziran 2021, https://www.youtube.com/watch?v=Ngu-6DgkEFg
• Başkan, Seyfi. “Geleneksel Doğu Karadeniz Evleri”, Erdem-Atatürk Kültür Merkezi Dergisi 52 (2008): 41-90. Eruzun, Cengiz. “Significance of Wood in Formation of Traditional Turkish Architecture and Eastern Black Sea Example”. Proceedings of the 15th International Symposium of the IIWC'de sunulan bildiri, İstanbul, 20 Eylül, 2006, 11. Erişim 28 Haziran 2021, http://iiwc.icomos.org/assets/2006-eruzun2.pdf
• Güler, Koray ve Ayşe Ceren Bilge. “Doğu Karadeniz Ahşap Karkas Yapı Geleneği ve Koruma Sorunları”. Ahşap Yapılarda Koruma ve Onarım Sempozyumu 2 Bildiri Kitabı. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 2013, 65-80.
• Güler, Koray. “Doğu Karadeniz Kırsal Mimarisi Örneklerinden Rize-Fındıklı Aydınoğlu Evi Restorasyon Projesi”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2012. Ito, Nobuo. “Intangible Cultural Heritage involved in Tangible Cultural Heritage”. ICOMOS 14th General Assembly and Scientific Symposium'da sunulan bildiri, Victoria
• Falls, Zimbabwe, 27-31 Ocak 2003. Erişim 28 Haziran 2021, http://openarchive.icomos.org/id/eprint/484/1/A3-2_-_Ito.pdf
• Karakul, Özlem. “Kerpiç Mimaride Bezeme”, Yapı Dergisi 447 (2019): 64-71.
• Karakul, Özlem. “A Conservation Approach to the Knowledge and Skills of Traditional Building Masters”, Milli Folklor 107 (2015):149-160.
• Karakul, Özlem. “An Integrated Methodology for the Conservation of Traditional Craftsmanship in Historic Buildings”, International Journal of Intangible Heritage 10 (2015): 135-144.
• Karakul, Özlem. “An Integrated Approach to Conservation Based on The Interrelations of Tangible and Intangible Cultural Properties”. METU Journal of The Faculty of Architecture 28/2 (2011): 105-125.
• Karakul, Özlem. “Folk Architecture in Historic Environments: Living Spaces for Intangible Cultural Heritage”. Milli Folklor 75 (2007): 151-163.
• Kuban, Doğan. Türk Ahşap Konut Mimarisi 17-19. Yüzyıllar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Oğuz, Burhan. Türkiye Halkının Kültür Kökenleri-3| İnşa, Isıtma ve Aydınlatma Teknikleri. İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları, 2001.
• Özgüner, Orhan. Köyde Mimari: Doğu Karadeniz, Ankara: Apa Ofset Basimevi, 1970.
• Pultar, Mustafa. “A Structured Approach to Cultural Studies of Architectural Space”. Culture and Space in the Home Environment, Critical Evaluations and New Paradigms. Ed. S. Mete Ünügür, Orhan Hacıhasanoğlu ve Hülya Turgut, İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi, 1997, 27-32.
• Sözen, Metin ve Cengiz Eruzun. Anadolu’da Ev ve İnsan. Y.Y: Emlak Bankası Yayınları, 1992.
• Sümerkan, Reşat. “Biçimlendiren Etkenler Açısından Doğu Karadeniz Kırsal Kesiminde Geleneksel Evlerin Yapı Özellikleri”. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 1990.
• Sümerkan, Reşat. “Gelenekselden Betonarmeye Trabzon Kırsal Mimarlığı”, Mimarlık 234 (1989): 82-86.
• Şimşek, Muhammed Salih. Derin Kökler-81.Bölüm. Belgesel Film, TRT, 2005. Erişim 28 Haziran 2021, https://www.youtube.com/watch?v=0C63Qx_mw9k
• Ali Yağcı, Yapı Ustası, Sisler Kovulunca (1986), Belgesel Film
• Ali Rıza Alioğlu, Yapı Ustası, Sisler Kovulunca (1986), Belgesel Film
• Ömer Keleşoğlu, Yapı Ustası, Sisler Kovulunca (1986), Belgesel Film
• Müslüm ve İsmail Dilaver, Yapı Ustaları, Sisler Kovulunca (1986), Belgesel Film
• Kasım Tavukçuoğlu, Yapı Ustası, Sisler Kovulunca (1986), Belgesel Film
• Taştan Temur, Yapı Ustası, Sisler Kovulunca (1986), Belgesel Film