Bir Roma Kenti Olarak Aelia Capitolina/Kudüs

Year 2023, Issue: 20, 121 - 152, 31.07.2023

Azize Gelir Çelebi Nuran Pilehvarian (kara)

https://doi.org/10.26650/artsanat.2023.20.1279854

Abstract

Köklü bir geçmişe sahip olan Kudüs’ün Roma İmparatorluğu ile olan ilişkisi MÖ 63’te Roma lideri Pompey (Pompeius)’in Kudüs’ü alması ile gerçekleşmiştir. Böylece Kudüs’te yaklaşık yedi yüzyıl sürecek Roma hâkimiyeti başlamıştır. MÖ 37’de, Kral Herod döneminde kent ve Kral Süleyman’ın yaptırdığı mabet onarılmış, kentin imar planına bir amfitiyatro ve hipodrom eklenmiştir. Roma İmparatoru Hadrianus (MS 117-138), 135 yılında çıkan isyan neticesinde tahrip olan kenti yeniden yapılandırmış ve Aelia Capitolina’yı Hippodamos planına uygun tasarlatmıştır. Roma kent planlamasının en önemli özelliklerinden biri kuzey güney yönünde (Cardo Maximus) ve doğu batı yönünde (Decumanus Maximus) iki ana arter/yol aksına paralel olarak oluşturulan ve literatürde grid/ hippodamic/ızgara/satranç tahtası olarak adlandırılan MÖ 5. yüzyılda Miletli Hippodamos’tan beri bilinen plandı. Roma hâkimiyetine girdikten sonra Kudüs de diğer Roma kentleri gibi bu plan şemasına göre şekillenmiştir. Bu çalışma günümüzde de izleri okunabilen, Roma İmparatorluğu dönemi Kudüs’ünün (eski Kudüs-sur içi bölge) tarihî süreci ve kentin planının Roma dönemi yol dokusuna göre şekillenmesi konularına odaklanmıştır. Roma dönemi yol dokusunun görülebildiği en eski görsel kaynak olan Madaba Mozaik Haritası ve Haçlı Haritaları üzerinden okumalar yapılmıştır. Kudüs’ün günümüzdeki kent dokusunun bilinen en eski dönemi özgün kaynaklar ve dönem okumalarıyla ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Kudüs, Roma Kent Planı, Aelia Capitolina, Cardo Maximus, Decumanus Maximus, Roma İmparatorluğu, Bizans İmparatorluğu

Supporting Institution

Yok

Project Number

Yok

Thanks

-

As A Roman City Aelia Capitolina/Jerusalem

Abstract

The relationship between Jerusalem and the Roman Empire, which has a deep-rooted history, dates to It began in 63 BC. when the Roman leader Pompeius captured the city. Thus, the Roman domination of Jerusalem, which would last for about seven centuries, began. In 37 BC, during the reign of King Herod, the city, and the temple (built by King Solomon) were repaired, and an amphitheater and hippodrome were added to the city’s zoning plan. The Roman Emperor Hadrianus (117-138 AD) restructured the city, which was destroyed because of the rebellion in 135 and had Aelia Capitolina designed following the Hippodamos plan. One of the most important features of Roman city planning is that it was created parallel to two main artery/road axes in the north-south (Cardo Maximus) and east-west (Decumanus Maximus) directions This plan in the literature is called grid/ Hippodamian plan/chessboard, and it has been known since Hippodamos of Miletus in the 5th century BC. After coming under Roman domination, Jerusalem was shaped according to this plan like other Roman cities. The article focuses on the historical process of Jerusalem (old city- inner the wall) in the Roman Empire period and the shaping of the city plan according to the Roman period road texture, traces of which can still be read today. Readings were made on the Madaba Mosaic Map and the Crusader Maps, the oldest visual source where the Roman period road texture can be seen. The oldest known period of today’s urban texture of Jerusalem has been tried to be revealed with sources and period readings.

Keywords

Jerusalem, Rome City Plan, Aelia Capitolina, Cardo Maximus, Decumanus Maximus, Roman Empire, Byzantine Empire

Project Number

Yok

References

• Akçin, Nurgül. “Herod Krallığı ve Kudüs (MÖ 37-4)”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2019. google scholar
• Alsina-sa. “Yehoşafat İncil’de ne anlama geliyor?.” Erişim 8 Haziran 2023. https://alsina-sa.com/biblia/que-significa-josafat-en-la-biblia.html google scholar
• Alvin-Portal. “Kudüs ve Çevresinin Haritası- [el yazması C 691’de, fol. 39v].” Erişim 12 Haziran 2023. https://www.alvin-portal.org/alvin/imageViewer.jsf?dsId=ATTACHMENT-0002&pid=alvin-record%3A85374&dswid=4707 google scholar
• Ancient Pages. “Çarpıcı Madaba Haritası: İki Milyon Taş Küpten Oluşan Bilinen En Eski Mozaik.” Erişim 5 Nisan 2023. google scholar
• https://www.ancientpages.com/2017/06/16/stunning-madaba-map-oldest-known-mosaic-built-of-two-million-stone-cubes/ google scholar
• Arkeolojik Haber. “Serapis.” Erişim 14 Mayıs 2023. https://www.arkeolojikhaber.com/haber-serapis-10004/ google scholar
• Avigad, Nahman. Discovering Jerusalem. ABD: Hardcover, 1984. google scholar
• Aydın, Fuat. “Yahudiler/Yahudilik Açısından Kudüs”. Eskiyeni 37 (2018): 109-125. google scholar
• Balandin. “Eski Kudüs’ün Duvarları ve Çatıları.” Erişim 11 Haziran 2023. http://www.balandin.net/ Jerusalem/JerusalemWalls.htm google scholar
• Becchio, Bruno. Encyclopedia of World Religions. New Jersey: Foreign media group, 2006. google scholar
• Ben-Dov, Meir. Historical Atlas of Jerusalem. Çev. David Lourish. New York ve Londra: Continuum, 2002. google scholar
• Bible Places. “Batı Duvarı Plaza Kazısı Sonuçları.” Erişim 5 Nisan 2023. https://www.bibleplaces. com/blog/2011/12/western-wall-plaza-excavation-results/ google scholar
• Bible Places. “Kutsal Kabir Kilisesi.” Erişim 10 Haziran 2023. https://www.bibleplaces.com/ holysepulcher/ google scholar
• Bieberstein, Klaus. “Aelia Capitolina”. Jerusalem Before Islam. Ed. Zeidan Kafafi ve Robert Schick. İngiltere: Bar International Series 1699, 2007, 134-168. google scholar
• Bindusara. “Herode.” Erişim 12 Haziran 2023. http://bindusara.free.fr/web/geo2/israel-jerusalem-sous-herode-1, (2), (3) google scholar
• Britannica. “Aziz George.” Erişim 12 Haziran 2023. https://www.britannica.com/biography/Saint-George google scholar
• Britannica. “Aziz Stephen.” Erişim 12 Haziran 2023, https://www.britannica.com/biography/Saint-Stephen google scholar
• Burat, Esra Şahin. “Layered Horizons of the City: The Case of Soli Pompeiopolis”. Architecture, Archaeology and Contemporary City Planning- Multi-Layered Settlements. Ed. Sinan Burat, Giorgio Verdiani, Per Cornell. Mersin: Proceedings Index Workshop Presentation, 2019, 113-120. google scholar
• Burger Johan. A. “The Madaba Map and the Courses of Jerusalem’s Main North-South Streets -A Historical Geographical View”. Old Testtament Essays 6 (1993): 32-45. google scholar
• Catholic. “Aziz Sabas.” Erişim 11 Haziran 2023. https://www.catholic.org/saints/saint.php?saint_id=758 google scholar
• Christian Apostles. “Aziz Samuel.” Erişim 12 Haziran 2023. https://christianapostles.com/st-samuel/ google scholar
• Çeken, Muhittin. “VII. Yüzyılda Bizans-Sasani Hâkimiyet Mücadelesi Arasında Kalan Mukaddes Bir Şehir: KUDÜS”. Yeni Fikir Dergisi 11(22) (2018): 54-71. google scholar
• Danny the Digger. “Bethesda Havuzları.” Erişim 25 Şubat 2023. https://dannythedigger.com/ bethesda/ google scholar
• E. Raymond, Capt. King Solomon’s Temple. The Archaeological Institute of America, 1979. google scholar
• Encyclopedia. “Bethesda.” Erişim 11 Haziran 2023. https://www.encyclopedia.com/places/united-states-and-canada/us-political-geography/bethesda google scholar
• Erdemir, Hatice Palaz ve Erdemir, Halil. “Kudüs’ te Yahudi İsyanı ve Yahudiler”. History Studies, Ortadoğu Özel Sayısı, 126 (2010):117-136. google scholar
• FFHL. “Kudüs’teki St. Anne Kilisesi’nin Hac Yerine Bakış.” Erişim 11 Haziran 2023. https://ffhl. org/franciscan-holy-land-spotlight-on-the-church-of-st-anne-pilgrimage-site-in-jerusalem/ google scholar
• Generation Word. “Davud’un Şehri.” Erişim 12 Haziran 2023. https://www.generationword.com/ jerusalem101/19-city-of-david.html google scholar
• Generation Word. “Nea Kilisesi.” Erişim 5 Nisan 2023. https://www.generationword.com/ jerusalem101/64-nea-church.html google scholar
• Generation Word. “Ofel Üzerindeki Süleyman Duvarı ve Eski Ahit Kapı Sistemi.” Erişim 12 Haziran 2023. https://www.generationword.com/jerusalem101/22-solomon-walls.html google scholar
• Gibson, Shimon. “The Excavations at the Bethesda Pool in Jerusalem”. Palestine Exploration Quarterly 142 (2010):159-181. google scholar
• Girgin, Ayhan “Sinop 2015 Yılı İncedayı Mahallesi Kazılarında Ele Geçen Roma Dönemi Definesi.” Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2019. google scholar
• Goldhill, Simon. Simon Goldhill, The Temple of Jerusalem. ABD: Harvard Üniversitesi Yayınları, 2005. google scholar
• Goldhill, Simon. Jerusalem: City of Longing. ABD: Harvard Üniversitesi Yayınları, 2009. google scholar
• Good News. “Bethesda Havuzu ve St. Anne Kilisesi.” Erişim 5 Haziran 2023. https://www.goodnews.ie/churchofstanne.shtml google scholar
• Goodman, Martin. Rome and Jerusalem: The Clash of Ancient Civilizations. Londra: Penguin, 2007. google scholar
• Gül, Muammer. “XI.- XIII. Yüzyıllarda Kudüs”. Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi, 1997. google scholar
• Hadi, Mahdi Abdul, “A History of Jerusalem”. Jerusalem Reader: From Occupation to City of Peace. Ed. Ali Kazak. Filistin: PASSIA, 2019: 12-24. google scholar
• Harman, Ömer Faruk. “Kudüs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 26. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002, 323-327. google scholar
• Harman, Ömer Faruk. “Süleyman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010, 56-60. google scholar
• İzmir.ktb. “Kızıl Avlu (Serapeion) (Bergama).” Erişim 16 Mayıs 2023. https://izmir.ktb.gov.tr/TR-210601/kizil-avlu-serapeion-bergama.html google scholar
• Jacobson, David. “The Jerusalem Temple of Herod the Great”, The World of the Herods 1. Ed. Nikos Kokkinos. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 2007, 145-176. google scholar
• Jesus Never Existed. “Aelia Capitolina.” Erişim 5 Nisan 2023. https://www.jesusneverexisted.com/aelia.htm google scholar
• Jewish News. “Batı Duvarı kazısı ‘sansasyonel’ antik Roma tiyatrosunu ortaya çıkardı.” Erişim 27 Şubat 2023. https://www.jewishnews.co.uk/western-wall-dig-uncovers-sensational-ancient-roman-theatre/ google scholar
• Join-Lambert, Michel. Jerusalem. Çev. Charlotte Haldane. New York, 1958. google scholar
• JPost. “Batı Duvarı’ndaki son arkeolojik keşifler - Yüzeyin altında neler gizleniyor?”, Erişim 27 Şubat 2023. https://www.jpost.com/western_wall/article-724752 google scholar
• JPost. “Alışılmışın Dışında: St. Anne Kilisesi.” Erişim 25 Şubat 2023. https://www.jpost.com/travel/ jerusalem/off-the-beaten-track-the-church-of-st-anne google scholar
• Kindersley, Dorling. Eyewitness Travel Jerusalem & Holy Land. Londra: A Penguin Company, 2000. google scholar
• Küçük, Abdurrahman. “Ahid Sandığı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988, 535. google scholar
• Leal, Beatrice. “A Reconsideration of the Madaba Map”. Gesta 57(2) (2018):123-143. google scholar
• Lev, Martin, The Traveler’s Key To Jerusalem: A Guide To the Sacred Places of Jerusalem, New York: Knopf, 1989. google scholar
• Levy-Rubin, Milka. “The Crusader Maps of Jerusalem”. Knights of the Holy Land- The Crusader Kingdom ofJerusalem. Ed. Silvia Rozenberg. Israel Museum,1999, 230-237. google scholar
• Lusted, Marcia Amidon. The Holy City ofJerusalem. New York: Greenhaven Press, 2003. google scholar
• Madain Project. “Bethesda Havuzu.” Erişim 12 Haziran 2023. https://madainproject.com/pool_of_ bethesda google scholar
• Madain Project. “Cardo.” Erişim 11 Haziran 2023. https://madainproject.com/ cardo_%28jerusalem%29 google scholar
• Madain Project. “Kutsal Kabir Kilisesi.” Erişim 5 Nisan 2023. https://madainproject.com/church_ of_the_holy_sepulchre#gallery-28 google scholar
• Madain Project. “Roma Meydanı.” Erişim 12 Haziran 2023. https://madainproject.com/roman_ plaza_damascus_gate google scholar
• Magness, Jodi. The Archaeology of the Holy Land: From the Destruction of Solomon’s Temple to the Muslim Conquest. Cambridge Üniversitesi Yayınları, 2012. google scholar
• Montefiore, Simon Sebag. Kudüs Bir Şehrin Biyografisi. Pegasus Yayınları, 2016. google scholar
• New Advent. “Kudüs İlyası.” Erişim 11 Haziran 2023, https://www.newadvent.org/cathen/05385a.htm google scholar
• Niv Krendel, Esther. “The Story of A Street: Restoration of the Cardo at Jerusalem”. Bulletin of the Anglo-Israel Archaeological Society 5. Londra: The Anglo-Israel Archaeological Society, 1985, 48-52. google scholar
• O’Connor, Jerome Murphy. Keys to Jerusalem: Collected Essays. Oxford Üniversitesi Yayınları, 2012. google scholar
• Planetware. “Ağlama Duvarı ve Yahudi Mahallesini Keşfetmek: Bir Ziyaretçi Rehberi.” Erişim 5 Nisan 2023. https://www.planetware.com/jerusalem/jewish-quarter-isr-jr-jjq.htm google scholar
• PolskiFR. “Kudüs’te Mary’nin ailesine adanmış eşsiz bir site”. Erişim 25 Şubat 2023. https:// polskifr.fr/duchowa-strona/a-unique-site-in-jerusalem-dedicated-to-marys-parents/ google scholar
• Rosovsky, Nitza. City of the Great King: Jerusalem from David to the Present. Harvard Üniversitesi Yayınları, 1996. google scholar
• Slivka, Daniel. Hermeneutics in the Ancient Greek and Hellenistic Culture. Çev. Katarına Valcova And Martina Slivkova. Ljubljana: KUD Apokalipsa, 2019. google scholar
• Tıp Dünyası. “Antik Dönemde Tıp.” Erişim 11 Haziran 2023. https://www.tipdunyasi.dr.tr/2021/01/ antik-donemde-tip/ google scholar
• Tishby, Ariel. Holy Land in Maps. New York: The Israel Museum / Rizzoli, 2001. google scholar
• Tr. Topwar. “Tapınak Şövalyelerinin Kayıp Altınları.” Erişim 12 Haziran 2023. https://tr.topwar.ru/96995-ischeznuvshee-zoloto-ordena-tamplierov.html google scholar
• Travel.Sygic. “Gethsemane Bahçesi.” Erişim 12 Haziran 2023. https://travel.sygic.com/tr/poi/ garden-of-gethsemane-poi:23281 google scholar
• Turgut, Ceren Altunbeğ. “Roma Dönemi Şehircilik Anlayışı”. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 17(26), (2019): 273-302. google scholar
• Weksler-Bdolah, Shlomit. “Aelia Capitolina: The Roman Colony and Its Periphery”. Judaea/ Palaestina and Arabia: Cities and Hinterlands in Roman and Byzantine Times: Panel 8.6. Ed. Achim Lichtenberger, Oren Tal, Zeev Weiss. Propylaeum, 2019, 81-93. google scholar
• Weksler-Bdolah, Shlomit. “The Cardo in Urban Context”. Vol. I: Jerusalem: The Roman And Byzantine Remains:Architecture And Stratigraphy. Kudüs: The Israel Antiquities Authority, 2019: 195-208. google scholar
• Weksler-Bdolah, Shlomit, “Water Supply: Cisterns, Pools and Aqueducts”. Aelia Capitolina-Jerusalem in the Roman Period: in Light of Archaeological Research. Hollanda: Brill, 2019, 147-150. google scholar
• Wilkinson, John. “Jerusalem Under Rome and Byzantium 63BC-637AD”. Jerusalem in History. Ed. Kamil Jamil Asali. New York: Olive Branch Yayınları,1990, 75-104. google scholar
• World History. “İkinci Tapınak Modeli.” Erişim 12 Haziran 2023. https://www.worldhistory.org/ image/3625/second-temple-model/ google scholar
• Yıldırım, Recep. Eskiçağ Tarihi ve Uygarlıkları (Uygarlık Tarihine Giriş). İzmir: Saray Yayınları, 2011. google scholar
• Yiğit, İlker, Zehra, Kaya ve diğerleri. “Ortaçağ Avrupa Düşüncesinde Dünya İmajı: TO Haritaları”. International Journal of Social Science Research 2(2) (2013): 78-112. google scholar
• Zissu, Boaz ve Eshel, Hanan. “Religious Aspects of the Bar Kokhba Revolt: The Founding of Aelia Capitolina on the Ruins of Jerusalem”. The Religious Aspects of War in the Ancient Near East, Greece, andRome. Hollanda: Brill, 2016, 387-405. google scholar