Emir Koleksiyonunda Bulunan Zürih Menşeili Çantalar ile Bayburt Keselerinin Tasarımsal Özelliklerinin İncelenmesi

Year 2025, Issue: 23, 316 - 339, 05.02.2025

Safiye Sari

Abstract

Kadın giyimi aksesuarlarından biri olan el çantaları ile türdeşi para keseleri, bulundukları dönemin ruhunu, yaşam stilini ve kültürel zenginliğini gösteren maddi kültür unsurları arasındadır. Çalışma, çanta ve keselerin tarihî gelişim sürecine ve tasarım özelliklerine odaklanırken aynı zamanda her iki aksesuarı birbiriyle kıyaslayarak incelemek9 tedir. Bu kıyaslamada çanta ve keseyi önemli kılan, Zürih kökenli çantalar ile Bayburt kökenli keselerin nesneleri taşımalarının ötesinde aynı koleksiyonda yer almaları ve yapıldıkları dönemin stil, tür, malzeme ve teknik özellikleri hakkında önemli ip ipuçları sunmalarıdır. Farklı iki kültürün sosyal yaşam gereklilikleri çerçevesinde gelişen çanta ve keselerin çeşitli özellikler bakımından ele alınmasının kadın aksesuarlarının tasarımsal özelliklerinin anlaşıla9 bilmesi açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden etnografik araştırma deseni kullanılmıştır. Araştırma iki aşamada gerçek9 leştirilmiş, birinci aşamada konunun ana hatları ile ele alındığı tarihî veriler toplanmış, ardından veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme formu ile koleksiyon bilgilerine ulaşılmıştır. İkinci aşamada çanta ve keselerin ölçü, form, dokuma, süsleme ve dikim teknikleri araştırmacı tarafından geliştirilen bilgi kartlarıyla detaylandırılmış, son olarak elde edilen bilgiler tarihî ve tasarımsal arka plan okumalarıyla tartışılmıştır. Böylece bu çalışma ile tarihî öneme sahip hem yurt içi hem de yurt dışı kökenli farklı kültürlere ait çanta ve türdeşi keseler aynı araştırmada çeşitli yönleri ile ele alınmış ve ileride yapılacak benzer çalışmalar için bir kaynak oluşturulmuştur.

Keywords

Çanta, kese, aksesuar, giyim, tekstil süsleme, form

Design Characteristics of the Zurich Handbags and Bayburt Purses in the Emir Collection

Abstract

Handbags and purses, as female accessories, are key elements of material culture that reflect the spirit, lifestyle, and cultural richness of their time. This study examines the historical development and design features of handbags and purses and compares these two accessories. What makes bags and purses significant in this comparison is that handbags originating from Zurich and purses from Bayburt, in addition to holding objects, are part of the same collection and offer valuable insights into their period's style, type, material, and technical characteristics. Analyzing the handbags and purses that evolved due to the social requirements of two distinct cultures, based on various characteristics, is essential for understanding the design features of women's accessories. The study was conducted using an ethnographic approach and a qualitative research method. It was carried out in two stages: in the first stage, historical data were collected, and the topic was discussed in general terms; then, collection data were collected through semi9structured interviews. In the second stage, the size, shape, weaving, decoration, and sewing techniques of the handbags and purses were outlined in the information cards created by the author. Finally, the study data were discussed in relation to the historical and design contexts. Thus, the study examined historically significant handbags and purses from both domestic and foreign cultures to develop a resource for future studies.

Keywords

Handbag, purse, accessory, clothing, textile ornamentation, form

References

• Akgün, Rahşan Fatma. “1980’lerden Günümüz Grafik Tasarımda Yapıbozumculuk (Deconstructivism).” Yüksek Lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008. google scholar
• Alexandermcqueen. “Women's Clutches.” Erişim 12 Şubat 2023. https://www.alexandermcqueen.com/en-us/pr/the-drop-clutch-803535J1VI11402.htm. google scholar
• Algül, Ali. “Melih Cevdet Anday’a Göre Sanat.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 33/2 (2016): 29-39. google scholar
• Ambrose, Gavin ve Paul Harris. Görsel Grafik Tasarım Sözlüğü. Çev. Bilge Barhana. İstanbul: Literatür Yayınları, 2010. google scholar
• And, Metin. Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014. google scholar
• Anthony, Clare. Art of the Handbag: Crazy Beautiful Bags. New York: Race Point Yayınları, 2013. google scholar
• Arseven, Celal Esat. “Kese.” Sanat Ansiklopedisi. 4. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983, 1052-1053. google scholar
• Aydın, İrfan ve Yeşim Zümrüt. “Doğa ve Sanat Ekseninde Farklı Yaklaşımlar.” Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi 4/ 4 (2013): 53-78. google scholar
• Aytaç, Gülsüm. “Nerede Eski Keselerimiz.” Kültür ve Sanat Dergisi 23. Ankara: https://www.simurgkitabevi.com/is-bankasi-kulturyayinlari. google scholar
• Aytaç, Gülsüm. “Türk Kültüründe Keseler.” Sanat ve İnsan Dergisi 1/2 (2009): 13-21. google scholar
• Başeğmez, Demet. “Kobi’ler Kapsamında Saraciye Sektörünün Gelişimi ve Tasarımın Sektörel Gelişime Etkisi.” Yüksek Lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2005. Emir Koleksiyonunda Bulunan Zürih Menşeili Çantalar ile Bayburt Keselerinin Tasarımsal Özelliklerinin İncelenmesi Sari, 2025 google scholar
• Bayburt İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. “Tarihçe.” Erişim 20 Aralık 2024. https://bayburt.ktb.gov.tr/TR-91928/genel-bilgiler.htm. google scholar
• Bilgili, Habibe. “İnönü Üniversitesi’nde Yabancı Uyruklu Öğrenci Olmak: Etnografik Bir Araştırma.” Yüksek Lisans tezi, İnönü Üniversitesi, 2016. google scholar
• Blackman, Cally. Modanın Tarihi 1900’den Bugüne. İstanbul: Kerasus Yayınları, 2013. google scholar
• Blog.adgager. “Geçmişten Günümüze Gucci 1947.” Erişim 22 Ağustos 2023. https://blog.adgager.com/gecmisten-gunumuze-gucci. google scholar
• Breward, Christopher. “Arzuyu Yaymak.” Çev. Mine Haydaroğlu. Sanat Dünyamız 107 (2008): 87-119. google scholar
• Can, Mine. “Anadolu Türk Kültüründe Kanaviçe.” Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 10/20 (2017): 319-334. google scholar
• Candan, Ülkü. “Silifke Müzesi’nde Bulunan Osmanlı Dönemi Saat, Para ve Tütün Keselerinden Bazı Örnekler.” 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Çanakkale 29 Mayıs-2 Haziran 2006. 2. Cilt. İzmir: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 2006, 642-658. google scholar
• Centrepompidou. “Jean Moral 1906, France-1999, Suisse, Modèle d'Elsa Schiaparelli, cf, Harper's Bazaar, octobre 1939, p.73.” Erişim 01 Kasım 2023. https://www.centrepompidou.fr/en/ressources/oeuvre/c7p58B. google scholar
• Çetin, Yusuf ve Cavit Polat. “Geç Osmanlı-Erken Cumhuriyet Dönemlerine Tarihlendirilen Bir Grup Tütün Kesesi Üzerine Değerlendirme.” Social Science Development Journal 22 (2020), 221-239. google scholar
• Çevik, Mehmet. “Kültürel Değişim, Gelenek ve Türk Halk Hikâyeciliği.” Turkish Studies 9/12 (2014): 113-123. google scholar
• Çoruhlu, Yaşar. Hun Sanatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2002 google scholar
• Daireiki. “O Çantalar ve Öyküleri.” Erişim 15 Ocak 2024. https://daireiki.com/moda/aksesuar/d-o-cantalar-ve-oykuleri-86. google scholar
• Doğan, Asuman. “İç Anadolu Bölgesi Kayseri İli Güpgüpoğlu Konağı Etnografya Müzesi’nde Bulunan El Sanatları Örnekleri Üzerine Bir Araştırma.” Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 2009. google scholar
• Eckert, Claudia ve Martin Stacey. “Sources of Inspiration: A Language of Design.” Design Studies 21/5 (2000): 523-538. google scholar
• Emilyjogibbs. “Handbag.” Erişim 15 Mayıs 2022. https://www.emilyjogibbs.co.uk/archiv google scholar
• Emir Koleksiyonu (EK), Leyla Karabulut (LK) (21 Ekim 2021). google scholar
• Gombrich, Ernest. Sanatın Öyküsü. Çev. https://www.amazon.com.tr/s/ref=dp_byline_sr_book_2?ie=UTF8&field-author=%C3%96mer+Erduran&search-alias=books. google scholar
• Güler, Ayşe. “Asya ve Avrupa Kıtalarında Seramik Mataralar.” Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, 1988. google scholar
• Güneş, Özlem ve Hilal Pala. “Avusturya’da Giyim- Kuşam Konusunda Hazırlanmış Lisansüstü Tezler İçin Bir Literatür Taraması.” 3rd International Eurasian Conference On Sport Education And Society Proceedings Book, Mardin, 15-18 Kasım 2018. Ankara: International Science Culture and Sport Association Publisher, 2018. google scholar
• Harmankaya, Hatice, Asuman Yılmaz, Duygu Ercan ve Aslı Çetin. “Giysi Süslemelerinde Pul-Boncuk Kullanımının Yeri ve İşleme Teknikleri.” Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi 1/1 (2012): 627-638. google scholar
• Hasret, Feride ve Fatma Koç. “Emile Pingat’ın Ceket Tasarımlarında Art Nouveau Akımının Etkisi.” İnsan ve Sanat Dergisi 5 (2021): 366-387. google scholar
• Johnson, Burke ve Larry Christensen. Eğitim Araştırmaları: Nicel, Nitel ve Karma Yaklaşımlar. Çev. Selçuk Beşir Demir. Ankara: Eğiten Kitap, 2014. google scholar
• Janeaustensworld. “https://janeaustensworld.com/ [Jane Austen's World];. Erişim 22 Kasım 2022. https://janeaustensworld.com/tag/kyoto-costume-institute/. google scholar
• Karabıyık Barbarosoğlu, Fatma. Moda ve Zihniyet. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004. google scholar
• Karadeniz, Zarife ve Azize Melek Önder. “Çanta Formu ve Çanta Formunu Kullanan Seramik Sanatçıları.” Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat Dergisi 6/13 (2021): 119-137. google scholar
• Karagöz, Gözde. “Doğaya Öykünme; Art Nouveau Mimarlığı.” Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 2007. google scholar
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınlar, 2016. google scholar
• Kayadibi, Pakize. “Kültür Mirasımız Para Keselerinden Örnekler.” Arış Halı, Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi 13 (2018): 46-52. google scholar
• Kim, Mi Young ve Kyo-Hwa Cho. “A Study on Art Nouveau Style Fashion Design.” Journal of Fashion Business 7/6 (2003): 1-9. Erişim 12 google scholar
• Kasım 2023. “https://www.researchgate.net/publication/264143742_A_Study_on_Art_Nouveau_Style_Fashion_Design_-Focusing_on_Flower_Pattern. google scholar
• Koca, Emine, Fatma Koç ve Tuba Vural. “Kültürlerarası Etkileşimde Giyim Kuşam.” 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları google scholar
• Kongresi Bıı̇ldıı̇rıı̇ler. 1. cilt. Yay. Haz. Zeki Dilek, Mustafa Akbulut, Zeki Cemil Arda, Zeynep Bağlan Özer, Reşide Gürses, Banu Karababa Taşkın (Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 2007), 793-808. google scholar
• Komsuoğlu, Şükran, Arsal İmer Mengi, Mine Seçkinöz, Sabiha Alpaslan Aker, Serap Etike Köse. Resim II Moda Resmi ve Giyim Tarihi. Ankara: Devlet Kitapları Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1986. google scholar
• Köseliören, Halime Öznur. “Art Nouveau Da Gaudi Örneklemesi.” Yüksek Lisans tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, 2018. google scholar
• Kyoto Costume Institute. “Jane Austen's World.” Erişim 28 Şubat 2023. https://janeaustensworld.com/tag/kyoto-costume-institute. google scholar
• Laçinkaya, Aslınida. “Kadın Çanta Tasarımı Ürünlerin Gösterge Bilimsel İncelenmesi.” Yüksek Lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, 2019 google scholar
• Lau, John. Moda Tasarımında Aksesuar Tasarımı. Çev. Begüm Başoğlu. İstanbul: Literatür Yayınları, 2014. google scholar
• Oral, Okşan ve Esra Dirgar. Deri Saraciye Ürünleri ve Özellikleri. Ankara: İksad Yayınları, 2022. google scholar
• Özbağı, Tevhide ve Pakize Kayadibi. “Osmanlı Dönemi Para Keseleri Üzerine.” Tarihi Kültürü ve Sanatıyla V. Eyüpsultan Belediyesi Sempozyumu Tebliğler, 11-13 Mayıs 2001. İstanbul: Eyüp Belediyesi, 2001, 52-59. google scholar
• Özçıtak, Semra. “Bergama Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Geleneksel Tekstillerin Kataloglanması. Yüksek Lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2010. google scholar
• Sari, Safiye. “Zanaatkârlıktan Stil Önderliğine: Giysi Tamamlayıcısı Özelinde Aksesuarlar.” Black Sea Summit 7th International Social Sciences Congress Book of Full Texts, Ordu, August 28-29, 2021. Ed. Gültekin Gürçay (Ankara: UBAK Publications, 2021), 283-301. google scholar
• Selçuk, Keziban ve Hüseyin Yurttaş. “Doğu Karadeniz Bölgesi Kirkitli Dokumalarında Geometrik ve Bitkisel Motiflerden Örnekler.” ArtSanat 15 (2021): 287-315. DOI: 10.26650/artsanat.2021.15.0012. google scholar
• Sürür, Ayten. Ege Bölgesi Kadın Kıyafetleri. İstanbul: Akbank Yayınları, 1983. google scholar
• Süsveren, Esra. “Art Nouveau ve Louis Comfort Tiffany.” Yüksek Lisans tezi, Trakya Üniversitesi, 2013. google scholar
• Taş, Ela. “Beşkonaklar Etnografya Müzesi ve Geeleneksel Malatya Evi’nde Bulunan El İşi Keseler.” İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 9/2 (2002): 564-578. google scholar
• Türk Dil Kurumu. “Çanta.” Erişim 2 Eylül 2023. https://sozluk.gov.tr google scholar
• Uğur, Beste. “Lif Sanatında Kullanılan Dokuma Teknikleri Üzerine Bir Araştırma.” Yüksek Lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2006. google scholar
• Vogue. “A Speedy History Of Louis Vuitton’s Most Chameleonic It-Bag.” Erişim 18 Aralık 2022. https://www.vogue.co.uk/article/louisvuitton-speedy-bag-history. google scholar
• Warren, Geoffrey. Fashion Accessories Since 1500. New York: Drama Book Publishers, 1987. google scholar
• Weisberg, Gabriel. Art Nouveau Bing: Paris Style 1900. New York: Smithsonian Institution Traveling Exhibition Service, 1986. google scholar
• Yararel Doğan, Bilge, Kübra Arslan ve Gökçe Saadet Arpacı. “Art Nouveau Motiflerinin Dönemsel Özellikleri Bakımından İncelenmesi.” Uluslararası Gelenekten Geleceğe Konferansı: Mimaride Ahşap Bildiri Kitabı. Ed. Burcu Balaban Ökten ve Yaprak Arıcı Üstüner (İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yayınları, 2022. google scholar
• Yararel, Bilge. “Endüstri Devrimiyle Birlikte Değişen Üretim-Tüketim Kavramlarının Günümüz Mobilya Tasarımı Üzerindeki Etkileri.” Doktora tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2013. google scholar
• Yemenicioğlu Negir, Ezgi. “Resimde Bitkisel Motiflerin Yorumlanışına Bakış.” Ulakbilge 6/28 (2018): 1177-1192. google scholar
• Yener, Nüshet Göksun ve Tamer Nacar. “Gustav Klimt’in İkonaları.” Cappadocia Journal of History and Social Sciences 8 (2017): 109-128. google scholar
• Yıldırım, Selin Demirkol. “Çağdaş Tasarımın Gelişim Sürecinde Art Nouveau Sanat Akımının Tekstil ve Modaya Yansıması.” Yüksek Lisans tezi, İstanbul Haliç Üniversitesi, 2014. google scholar
• Yıldız, Nuray. Eski Çağda Deri Kullanımı ve Teknolojisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1993. google scholar
• Yorulmaz, Selen. “Türkiye'de Saraciye Sektöründeki Deri Çantaların Tasarım ve Üretim Süreçlerinin Endüstriyel Tasarım Perspektifinden İncelenmesi.” Yüksek Lisans tezi, Bahçeşehir Üniversitesi, 2018. google scholar