Istanbul’s “Sayfiye” Areas in the Period 1851-1923: Cultural and Urban Dynamics of Transformation

Year 2025, Issue: 24, 387 - 435, 12.08.2025

Nefise Burcu Yağan Köylü

https://doi.org/10.26650/artsanat.2025.24.0008

Abstract

İstanbul, respected for its geostrategic value and richly woven historical fabric, comes on too strong with its fame as one of the megacity centres on the global stage. Throughout history, specifically during the summer months, İstanbul’s “sayfiye” and its surroundings have provided a peaceful shelter for the city’s residents by ensuring a significant balance required for the hectic nature of the city. These areas have also played an important role in order to shape the city’s social norms by encouraging sociological harmony and making the cultural exchange easier. This study aims to study the evaluation of the historical and spatial dynamics among the socio-cultural changes of İstanbul's “sayfiye” areas during this period. The paper, while expanding through 1923 starting from the Byzantine, makes emphasis on improving the “sayfiye” areas between 1851 and 1923 by relying on the profound sources to illuminate the “sayfiye” places’ real place in İstanbul’s urban transformation. Besides, it studies in detail how the “sayfiye” culture affected the lifestyles, social and cultural structure of people who live in İstanbul. In the introduction, the context between İstanbul and the term “sayfiye” has been studied by explaining the true meaning and the history of the term. In the first chapter, an analysis of the roots of the term “sayfiye” and its evolution through İstanbul has been conducted, and the effects on the socio-cultural structure of this term have been researched. In the second chapter, the historical development of İstanbul's “sayfiye” areas has been systematically discussed from the Byzantine Period to 1923, when the Republic of Turkey was founded and particularly focused on the data acquired between 1851 and 1923. In the last chapter of the paper, based on the findings obtained, a general assessment of the effects of İstanbul's “sayfiye” culture on urban and social structure is presented.

Keywords

Istanbul , Sayfiye Concept , Sayfiye Area , Suburbanization , Ottoman Empire , Social Life

Project Number

112K257

1851-1923 Döneminde İstanbul’un Sayfiye Alanları: Dönüşümün Kültürel ve Kentsel Dinamikleri

Abstract

İstanbul, stratejik konumu ve zengin tarihi ile dünya üzerindeki önemli metropoller arasında yer almaktadır. Tarih boyunca, özellikle yaz aylarında, kentin sıcak ve yoğun yaşamından uzaklaşma fırsatı sunan sayfiye alanları, kent sakinlerine doğayla iç içe, huzurlu bir ortam sağlamış, sosyal ve kültürel etkileşimleri teşvik ederek kentin sosyal dokusuna önemli katkılarda bulunmuştur. Bu çalışmanın temel amacı, İstanbul'un sayfiye alanlarının tarihî ve mekânsal dinamiklerini, ilgili dönemin sosyokültürel değişimleri ışığında değerlendirerek bu bölgelerin kent üzerindeki etkilerini incelemektir. Araştırma, Bizans Dönemi'nden 1923 yılına kadar olan süreci kapsamakta ancak özellikle 1851 ile 1923 yılları arasında sayfiye bölgelerinin evrimi ve zengin veriler ışığında İstanbul'un kentsel dönüşümü içerisindeki konumları üzerine yoğunlaşmaktadır. Ayrıca sayfiye kültürünün İstanbul halkının yaşam biçimlerine, sosyal ve kültürel yapıya olan etkileri detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Giriş bölümünde, sayfiye kavramının anlamı ve tarihî önemi açıklanarak İstanbul ile bu kavram arasındaki bağlam irdelenmiştir. İlk bölümde, sayfiye kavramının kökenleri ve İstanbul'daki evrimi üzerine bir analiz gerçekleştirilerek bu kavramın şehrin sosyal ve kültürel yapısındaki etkileri incelenmiştir. İkinci bölümde, İstanbul'un sayfiye bölgelerinin tarihî gelişimi Bizans Dönemi'nden Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş yılı olan 1923'e kadar sistemli bir şekilde ele alınmış ve özellikle 1851-1923 dönemi arasındaki verilere odaklanılmıştır. Çalışmanın son bölümünde, elde edilen bulgular üzerinden İstanbul'un sayfiye kültürünün kentsel ve sosyal yapı üzerindeki etkilerine dair genel bir değerlendirme sunulmuştur.

Keywords

İstanbul , Sayfiye , Banliyöleşme , Osmanlı Devleti , Sosyal Hayat

Supporting Institution

TÜBİTAK

Project Number

112K257

Thanks

Makale konusuyla ilgili, 111K257 numaralı 1001 projesini destekleyen Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)’a teşekkürlerimi sunarım.

References

• Agarwal, Sheela, ve Paul Brunt. “SociaL ExcLusion and English Seaside Resorts.” Tourism Management 27 (2006): 654-670. google scholar
• Akan, Mehmet. Ruhunu Arayan Şehir. İstanbuL: İstanbuL BüYükşehir BeLediYesi YaYınLarı, 2006. google scholar
• Akçura, Gökhan. “Deniz hamamları.” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 3. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, 1994, 24-25. google scholar
• Aktuğlu Aktan, Esin ÖzLem. “Kentiçi Ulaşım İlişkisi Bağlamında Kent Biçimi ile İlgili Güncel Yaklaşımlar.” Planlama Dergisi 2 (2010): 59-68. google scholar
• AkyıLdız, ALi. “Osmanlı İstanbul’unda Deniz Ulaşımı (Modern Dönem).” Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. 6. İstanbul: Türkiye google scholar
• Diyanet Vakfı Yayinları, 2015, 439-447. Erişim 2 Nisan 2025. https://istanbuLtarihi.ist/221-osmanli-istanbulunda-deniz-uLasimi-modern-donem google scholar
• Akyıldız, Ali. "Şirket-i Hayriye’nin Kuruluşu Meselesi.” Antik Çağ'dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015, 453-455. Erişim 2 Nisan 2025. https://istanbuLtarihi.ist/586-the-issue-of-the-estabLishment-of-the-sirket-i-haYriYYe google scholar
• ArıcanLı, Tosun. "19. YüzyıLda AnadoLu’da Toprak ve Emek.” Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım. Haz. ÇağLar Keyder ve Faruk Tabak. Çev. Zeynep ALtok. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt YayınLarı, 2010, 45-62. google scholar
• Artan, TüLaY. "EYüp’ün Bir Diğer Çehresi: SaYfiYe ve SahiLsaraYLar.” Eyüp: Dün, Bugün Sempozyum. İstanbuL: Tarih Vakfı Yurt YaYınLarı, 1993, 106-114. google scholar
• BeattY, Christina, Steve FothergiLL, TonY Gore ve Ian WiLson. The Seaside Tourist Industry in England and Wales: Employment, Economic Output, Location and Trends. SheffieLd: Centre for RegionaL Economic and SociaL Research, SheffieLd HaLLam UniversitY, 2010. google scholar
• BeYoğLu, SüLeYman. "OsmanLı Deniz HamamLarı.” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi 5 (2004): 45-66. google scholar
• Bora, TanıL. Sayfiye: Hafiflik Hayali. İstanbuL: İLetişim YaYınLarı, 2014. google scholar
• Butcher, Jim. "Constructing mass tourism.” International Journal of Cultural Studies 23/6 (2020): 898-915. Erişim 4 Temmuz 2025. https:// doi.org/10.1177/1367877920911923. google scholar
• "BüYükada Orman Kampı & PLaj TesisLerini 1 MiLYon 331 Bin TL’Ye KartaL BeLediYesi ALırken.” Adalar Postası, 8 Nisan 2010. Erişim 27 Haziran 2025. https://adaLarpostasi.com/2010/04/08/adaLar-postasi-2403-buYukada-orman-kampi-pLaj-tesisLerini-1-miLYon-331-bin-tLYLe-kartaL-beLediYesi-aLirken/. google scholar
• Cezar, Mustafa. Osmanlı Başkenti İstanbul. İstanbuL: EroL Kerim AksoY KüLtür, Eğitim, Spor ve SağLık Vakfı YaYını, 2002. google scholar
• Cin, HaLiL. Miri Arazi ve Bu Arazinin Mülk Haline Dönüşümü. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk FaküLtesi YaYını, 1969. google scholar
• Cohen, Eric. "Who is a Tourist? A ConceptuaL CLassification.” Sociological Review 22 (2000): 527-555. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Sadaret Mektubi KaLemi Mühimme Defteri Tasnifi A.}MKT.MHM. 87/63, 8 ŞevvaL 1272 [12 Haziran 1856]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, İrade DahiLiYe İ.. DH.., 319/20632, 9 ŞevvaL 1271 [25 Haziran 1855]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, İrade DahiLiYe İ.. DH.., 342/22556, 3 ŞevvaL 1272 [7 Haziran 1856] google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Sadaret Mektubi KaLemi Mühimme Defteri Tasnifi A.}MKT.MHM. 182/3, 12 ŞevvaL 1276 [3 MaYıs 1860]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Sadaret Mektubi KaLemi Mühimme Defteri Tasnifi A.}MKT.MHM. 217/87, 25 Ramazan 1277 [6 Nisan 1861]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, İrade MecLis-i VaLa İ.. MVL. 440/19542, 29.05.1277 [29 MaYıs 1861]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Sadaret Mektubi KaLemi Umumi A. MKT. UM. 450/21, 09.07.1277 [9 Temmuz 1861] google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, İrade DahiLiYe İ.. DH.., 488/33009, 24 ŞevvaL 1278 [24 Nisan 1862]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, İrade HariciYe İ.. HR.. 223/13044, 06.10.1283 [18 Ekim 1866]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Hazine-i Hassa Dairesi HH. D.. 12245, 05.06.1296 [17 Haziran 1880]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Hazine-i Hassa Dairesi HH. D.. 17245, 29.12.1300 [11 Ocak 1885]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, YıLdız Evrakı MabeYn TahviLat KaLemi Y.. MTV. 17/33, 17.05.1302 [29 MaYıs 1886]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, YıLdız Evrakı MabeYn TahviLat KaLemi Y.. MTV. 20/34, 28.05.1303 [9 Haziran 1887]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, YıLdız Evrakı MabeYn TahviLat KaLemi Y.. MTV. 25/41, 18.05.1304 [30 MaYıs 1888]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, YıLdız Evrakı MabeYn TahviLat KaLemi Y.. MTV. 28/75, 26.02.1305 [10 Mart 1889]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi (BOA), DahiLiYe Nezareti Mektubi KaLemi (DH. MKT.) 1644/125, 3 ZiLhicce 1306 [9 Ağustos 1889]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Hazine-i Hassa İdaresi HH. İ.. 91/38, 18.10.1311 [31 Ekim 1895]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, DahiLiYe Nezareti Mektubi KaLemi DH. MKT. 2074/89, 26.12.1313 [8 Ocak 1898]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Hazine-i Hassa İdaresi HH. İ.. 115/20, 08.01.1316 [21 Ocak 1900]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, YıLdız Evrakı Perakende Şifre KaLemi Y.. PRK. ŞH.. 8/37, 30.03.1316 [12 Nisan 1900]. google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi BOA, Yıldız Evrakı Perakende Şifre Kalemi Y.. PRK. ŞH.. 11/3, 27.02.1317 [12 Mart 1901]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Maarif Nezareti EYtam MüdüriYeti ML.EEM. 434/14, 23.12.1318 [5 Ocak 1903]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, YıLdız Evrakı MabeYn TahviLat KaLemi Y.. MTV. 256/50, 06 ZiLhicce 1321 [1 Mart 1904]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Hazine-i Hassa İdaresi HH. İ.. 165/32, 18.07.1321 [2 Ağustos 1905]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Maarif Nezareti Evrakı MB.İ.. 76/156, 28.06.1328 [11 Temmuz 1912]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, İrade MabeYn-i HümaYun İ.. MBH. 4/61, 11.12.1328 [24 AraLık 1912]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Maarif Nezareti EYtam MüdüriYeti ML.EEM. 1268/22, 27.05.1334 [27 MaYıs 1916]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, HariciYe İrade KaLemi HR. İD.. 80/93, 03.04.1918 [3 Nisan 1918]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Maarif Nezareti EYtam MüdüriYeti ML.EEM. 1336/15, 07.06.1336 [7 Haziran 1918]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Maarif Nezareti EYtam MüdüriYeti ML.EEM. 1337/3, 10.07.1336 [10 Temmuz 1918]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Maarif Nezareti EYtam MüdüriYeti ML.EEM. 1340/11, 16.09.1336 [16 EYLüL 1918]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, Maarif Nezareti EYtam MüdüriYeti ML.EEM. 1340/24, 26.09.1336 [26 EYLüL 1918]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, DahiLiYe İdare-i UmumiYe Evrakı Ek DH.İ.UM.EK. 107/41, 08.06.1335 [21 Haziran 1919]. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, HariciYe Tercüme Odası HR. TO.. 56/82. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, HariciYe Tercüme Odası HR. TO.. 448/86. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, PoLis KaLemi PLK. p.. 5390. google scholar
• CumhurbaşkanLığı DevLet ArşivLeri BaşkanLığı OsmanLı Arşivi BOA, İrade DahiLiYe İ.. DH.., 648/45041, 15 Muharrem 1289 [25 Mart 1872]. google scholar
• Çeker, Orhan. Arazi Kanunnamesi. İstanbuL: Ebru YaYınLarı, 1985. google scholar
• ÇeLik, ZeYnep. The Remaking of İstanbul. BerkeLeY: KaLiforniYa Üniversitesi YaYınevi, 1986. google scholar
• Çubuk, Mehmet. “Boğaziçi.” Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. 2. İstanbuL: Tarih Vakfı YaYını, 1994, 266-281. google scholar
• Dökmeci, Vedia, ve TurgaY Kerem Koramaz. Yeniköy. İstanbuL: ÇeLik GüLersoY Vakfı YaYını, 2008. google scholar
• Ergin, Osman Nuri. İstanbul’da İmar ve İskân Hareketleri. İstanbuL: Eminönü HaLkevi Matbaası, 1938. google scholar
• Ergin, Osman Nuri. Mecelle-i Umûr-ı Belediye. 4. CiLt. İstanbuL: İstanbuL BüYükşehir BeLediYesi YaYınevi, 1995. google scholar
• Erkan, Yonca KösebaY. “HaYdarpaşa Tren Garı: Bugün, Dün ve Yarın (1) Kentin Bedeninde Bir Yara (2).” ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi 30 (2013): 113-126. google scholar
• Eski İstanbuL Fotoğrafları Arşivi. “VaniköY.” Erişim 27 Haziran 2025. https://www.eskiistanbuL.net/resimLer/ google scholar
• Eski İstanbuL Fotoğrafları Arşivi. “İşgaL Zamanı BakırköY.” Erişim 27 Haziran 2025. https://www.eskiistanbuL.net/resimLer/ google scholar
• Eski İstanbuL Fotoğrafları Arşivi. “KısıkLı / 1935.” Erişim 27 Haziran 2025, http://www.eskiistanbuL.net. google scholar
• Evren, Burçak. İstanbul’un Deniz Hamamları ve Plajları. İstanbuL: İnkıLap YaYınLarı, 2000. google scholar
• Gies, Frances ve Joseph Gies. Life in a Medieval Castle. Londra: Harper & Row YaYınevi, 1994. google scholar
• “HeYbeLiada'da YaraLama OLaYı.” Ada Gazetesi. 22 EYLüL 2019. Erişim 27 Haziran 2025. https://adagazetesi.com.tr/adaLarin-1885-1920-YiLLarindaki-goruntuLeri-sergide.htmL google scholar
• HüreL, HaLdun. Burası İstanbul. İstanbuL: Kapı YaYınLarı, 2012. google scholar
• “İLk SiviL TopLum KuruLuşumuz.” Tarih Haber. 4 Haziran 2015. Erişim 27 Haziran 2025. http://www.tarihhaber.net/iLk-siviL-topLum-kuruLusumuz/ google scholar
• İnaLcık, HaLiL. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1. İstanbuL: TürkiYe İş Bankası KüLtür YaYınLarı, 2000. google scholar
• İnciciYan, Gugas. Boğaziçi Sayfiyeleri. İstanbuL: Eren YaYıncıLık, 2000. google scholar
• İstanbuL BüYükşehir BeLediYesi Harita Arşivi (İBBHA). Çamlıca-1328. Sınıflama Yer biLgisi: 912.563 ÇAM. Demirbaş: Hrt_000395. google scholar
• İstanbuL BüYükşehir BeLediYesi Harita Arşivi (İBBHA). Guide de Stamboul, II. Feuille Pera 2 partie, Sınıflama Yer biLgisi 912.563 NED 2 2., Demirbaş: Hrt_000430. google scholar
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harita Arşivi (İBBHA). Guide de Stamboul, IV. Feuille partie de la Cote D’Europe 2 partie Ste. Stefano, SınıfLama Yer biLgisi 912.563 NED 4 2., Demirbaş: Hrt_000432. google scholar
• İstanbuL BüYükşehir BeLediYesi Harita Arşivi (İBBHA). Guide de Stamboul, VI. Feuille partie de la Cote d’Asie: Tchengel-keuy, Beylerbey, Kouzgound jouk, Ile Prati, Ile Antigoni, Ile Halki Ile Prinkopo 1 Partie Ila Halkıi Prinkopo. Sınıflama Yer biLgisi: 912.563 NED 6 1., Demirbaş: Hrt_000414. google scholar
• İstanbuL İmar A.Ş. “Atatürk HavaLimanı.” İstanbul İmar A.Ş. Resmi Web Sitesi. Erişim 27 Haziran 2025. https://www.imar.istanbuL/tr/proje/ ataturk-havaLimani. google scholar
• KaYseriLioğLu, Sertaç. Dersaadet’ten İstanbul’a Tramvay. 1. ciLt. İstanbuL: İ.E.T.T. GeneL MüdürLüğü YaYını, 1998. google scholar
• KeLeş, Ruşen. Kentbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbuL: İmge Kitabevi, 1998. google scholar
• Kent ve DemirYoLu. “Bostancı 1923.” Erişim 27 Haziran 2025. https://kentvedemirYoLu.com/istasYonLarimiz-bostanci/ google scholar
• Kent ve DemirYoLu. “YeşiLköY İstasYon Caddesi.” Erişim 27 Haziran 2025. https://kentvedemirYoLu.com/7-noLu-koruma-kuruLu-Yine-biLdigini-okudu/ google scholar
• KöprüLü, BüLent. Toprak Hukuku Dersleri. İstanbuL: İstanbuL Üniversitesi Hukuk FaküLtesi YaYını, 1958. google scholar
• KöroğLu, GüLgün. İstanbul’daki Bizans İmparatorluk Sarayları. İstanbuL: OsmanLı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi YaYını, 2006. google scholar
• Kuban, Doğan. İstanbul: Bir Kent Tarihi. İstanbuL: TürkiYe İş Bankası KüLtür YaYınLarı, 2010. google scholar
• KubiLaY, AYşe Yetişkin. “HaritaLardaki İstanbuL Ya da İstanbuL HaritaLarı.” Akademik Araştırmalar Dergisi İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Özel Sayisi 1 (2010): 317-332. google scholar
• KubiLaY, Ayşe Yetişkin. İstanbul Haritaları (1422-1922). İstanbul: İş Bankası Kültür YaYinLarı, 2022. google scholar
• Kurt, YıLmaz. “OsmanLı Toprak Yönetimi.” Osmanlı Ansiklopedisi. 3. Ankara: Yeni TürkiYe YaYınLarı, 1999, 59-65. google scholar
• KüLtür Envanteri. “TokatLıYan OteLi, TarabYa.” Erişim 10 Şubat 2025. https://kuLturenvanteri.com/Yer/tarabYa-oteLi/#17.1/41.139694/29. 057463 google scholar
• Look and Learn HistorY Picture Archive. “PaLace HoteL and Baths, Buxton.” Erişim 24 Haziran 2025. https://www.LookandLearn.com/ historY-images/M362323/PaLace-HoteL-and-Baths-Buxton google scholar
• Löschburg, Winfried. Seyahatin Kültür Tarihi. İstanbuL: Dost Kitabevi YaYınLarı, 1998. google scholar
• Mehmet Rauf. Eylül. İstanbuL: İLetişim YaYınLarı, 2000. google scholar
• MeLLing, Antoine Ignace. Voyage Pittoresque de Constantinople et des Rives du Bosphore. Paris: TreutteL et Würtz, 1819. https://tr. traveLogues.gr/coLLection.php?view=221 google scholar
• MiLLi SaraYLar BaşkanLığı. “DoLmabahçe SaraYı.” Erişim 27 Haziran 2025. https://www.miLLisaraYLar.gov.tr/LokasYon/3/DoLmabahce-SaraYi Montagu, MarY WortLeY. The Complete Letters of Lady Mary Wortley Montagu: 1721-1751. Oxford: Oxford Üniversitesi YaYınLarı, 1966. google scholar
• MuşazLıoğLu, Emre. “Yok OLan KöşkLer.” Gazete Kadıköy. 16 AraLık 2022. Erişim 27 Haziran 2025. https://www.gazetekadikoY.com.tr/ YazarLar/emre-musazLiogLu/Yok-oLan-koskLer. google scholar
• Ottoman HistorY Podcast. “Ottoman Empire Beaches and Bathing CuLture.” Erişim 24 Ekim 2022. http://www.ottomanhistorYpodcast. com/2014/02/ottoman-empire-beaches-bathing.htmL google scholar
• Örsan, Rasin. Kaybolan Bakırköy. İstanbuL: Private Edition, 1989. google scholar
• Özgüç, NazmiYe. “SaYfiYe YerLeşmeLeri: GeLişme ve BaşLıca ÖzeLLikLeri.” İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi 22 (1977): 145-160. google scholar
• Özgüç, NazmiYe. Turizm Coğrafyası: Özellikler ve Bölgeler. İstanbuL: ÇantaY YaYınLarı, 2011. google scholar
• PeYzax. “Mesire ALanLarı, TesciL İşLemLeri ve Mesire KüLtürü.” Erişim 27 Haziran 2025. https://www.peYzax.com/mesire-aLanLari-tesciL-isLemLeri-ve-mesire-kuLturu/#googLe_vignette google scholar
• PimLott, John ALfred RaLph. The Englishman’s Holiday. Londra: Faber and Faber YaYınLarı, 1947. google scholar
• Râşid Mehmed Efendi ve ÇeLebizâde İsmâiL Âsım Efendi. Târîh-i Râşid ve Zeyli. Haz. AbdüLkadir Özcan, Yunus Uğur, Baki Çakır ve Ahmet Zeki İzgöer. Çev. HaLit Özkan, Hakkı UYgur, Asuman Erkan Emin ve TurgaY Şafak. İstanbuL: KLasik YaYınLarı, 2013. google scholar
• RiLke, Anna G. Avrupa Saraylarından Yıldız'a: İstanbul'da Bir Hoş Sada. İstanbuL: TürkiYe İş Bankası KüLtür YaYınLarı, 2009. google scholar
• SaLah, Ebru. “SaYfiYe: ReconceptuaLizing the Transformation of Nature into the CitY on the AnatoLian Side of İstanbuL.” Nature and the City: Beauty Is Taking on a New Form. Ed. JaLe Erzen ve RaffaeLe MiLani. Sassari: Edizione Edes, 2013, 351-359. google scholar
• Salt Araştırma. Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi, Ambassade d'ALLemagne â Therapia. ConstantinopLe - TarabYa Alman Sefareti (AHISTTARA021). Erişim 24 Haziran 2025. https://archives.saLtresearch.org/handLe/123456789/122310 google scholar
• SaLt Araştırma. Fotoğraf ve KartpostaL Arşivi, Boğaziçi, Bebek AçıkLarında YaLıLar ve Vapur (AHISTDIV00043). Erişim 24 Haziran 2025. https://archives.saLtresearch.org/handLe/123456789/94019 google scholar
• SaLt Araştırma. Fotoğraf ve KartpostaL Arşivi, Bebek'in GeneL Görünümü - A GeneraL View of Bebek (AHISTBEBE030). Erişim 27 Haziran 2025. https://archives.saLtresearch.org/handLe/123456789/208164 google scholar
• SaLt Araştırma. Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi, Bosphore, Vue Panoramique de KanLidja - Kanlıca Manzarası - View of Kanlıca (AHISTBEYK032). Erişim 27 Haziran 2025. https://archives.saLtresearch.org/handLe/123456789/208172 google scholar
• SaLt Araştırma, Fotoğraf ve KartpostaL Arşivi. BüYükada CaLYpso OteLi - BüYükada CaLYpso HoteL (AHISTBADA038). Erişim 27 Haziran 2025. https://archives.saLtresearch.org/handLe/123456789/107016 google scholar
• SaLt Araştırma. Fotoğraf ve KartpostaL Arşivi, DoLmabahçe SaraYı - DoLmabahçe PaLace (AHISTDOLM055). Erişim 24 Haziran 2025. https:// archives.saLtresearch.org/handLe/123456789/126236 google scholar
• SaLt Araştırma. Fotoğraf ve KartpostaL Arşivi, Quai de BuYukdere (AHTUR0106). Erişim 27 Haziran 2025. https://archives.saLtresearch.org/ handLe/123456789/194306 google scholar
• SaLt Araştırma. Fotoğraf ve KartpostaL Arşivi, Sadabad Kasrı, ALi Saim ÜLgen Arşivi (TASUH6417). Erişim 24 Haziran 2025. https://archives. saLtresearch.org/handLe/123456789/73648 google scholar
• SYken, BiLL. “AtLantic CitY: Scenes from a Beach Town’s HeYdaY.” LIFE, 21 Haziran 2023. Erişim 27 Haziran 2025. https://www.Life.com/ historY/atLantic-citY-scenes-from-a-beach-towns-heYdaY/ google scholar
• Şehir HatLarı. “Bostancı İskeLesi.” Erişim 27 Haziran 2025. https://sehirhatLari.istanbuL/tr/iskeLeLer/bostanci-138. google scholar
• TekeLi, İLhan. İstanbul’un Planlanmasının ve Gelişmesinin Öyküsü. İstanbuL: Türk Tarih Vakfı Yurt YaYınLarı, 2013. google scholar
• The BYzantine LegacY. “KüçükYaLı Arkeopark.” Erişim 24 Haziran 2025. https://www.thebYzantineLegacY.com/kucukYaLi google scholar
• Toner, JerrY. Leisure and Ancient Rome. Londra: PoLitY YaYınLarı, 2013. google scholar
• TuğLacı, Pars. Tarih Boyunca İstanbul Adaları. 2. ciLt. İstanbuL: SaY YaYınLarı, 1995. google scholar
• Tutel, Eser. Şirket-i Hayriye. İstanbuL: İletişim Yayınları, 1997. google scholar
• Türk Dil Kurumu Genel Türkçe SözLük. “Sayfiye.” Erişim 24 Haziran 2025. https://sozLuk.gov.tr google scholar
• Türker, Orhan. Therapia’dan Tarabya’ya. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2006. google scholar
• Uşaklıgil, Halit Ziya. Saray ve Ötesi. İstanbuL: Özgür YaYınLarı, 1992. google scholar
• WaLL, Geoffrey. “The British Seaside: HoLidays and Resorts in the 20th Century.” AnnaLs of Tourism Research 29 (2011): 563-582. google scholar
• WaLton, John K. “The Demand for Working CLass Seaside HoLidaYs in Victorian EngLand.” Economic History Review 24 (1989): 249-265. google scholar
• Yağan, Nefise Burcu. “İstanbuL’da Denize Girme ALışkanLığının Mekâna Yansıması: Deniz HamamLarı.” Mimar.ist 61 (2018): 76-83. google scholar
• “YeşiLköY Tren İstasYonu / 1912.” Akşam Gazetesi. 25 Nisan 2022. Erişim 24 Haziran 2025. https://www.aksam.com.tr/foto-gaLeri/Yasam/ istanbuLun-Yillar-onceki-haLi-sizi-cok-sasirtacak-iLk-kez-goreceksiniz/67471/ google scholar
• Yıldırım, Kadir. “Osmanlı İstanbuL’unda Sanayi.” Büyük İstanbul Tarihi. 6. CiLt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2015, 210-245. google scholar
• Erişim 3 Temmuz 2025. https://istanbuLtarihi.ist/202-osmanLi-istanbuLunda-sanaYi#gaLLerY-27 google scholar
• Yıldırım, Nurettin. “Klasik Türk edebiyatında kış mevsimini konu alan kasideler (ŞitâiyyeLer).” Turkish Studies 4/8 (2009): 125-140. google scholar
• Zarifi, Yorgo. Hatıralarım: Kaybolan Bir Dünya İstanbul 1800-1920. İstanbul: Literatür YaYınLarı, 2006. google scholar