A New Natural Distribution Area of the Kasnak Oak (Quercus vulcanica [Boiss. and Heldr. ex] Kotschy): Budağan Mountain (Tavşanlı and Emet Districts, Kütahya Province)

Year 2024, , 33 - 47, 05.07.2024

Selahattin Polat , İsmail Ege , Erhan Aslaner

https://doi.org/10.26650/JGEOG2024-1269380

Abstract

The kasnak oak (Quercus vulcanica [Boiss. and Heldr. ex] Kotschy) is an endemic oak species in Türkiye whose largest distribution area is in the western part of the Turkish Lake District. The literature on current plant studies has emphasized some of the natural distribution areas of the kasnak oak in Türkiye to be found in the Murat, Türkmen, and Şaphane mountains in Kütahya province. The kasnak oak’s distribution is unknown regarding Budağan Mountain (İnyanı Peak 1612 m) which lies between Tavşanlı and Emet districts in western Kütahya. The field studies carried out in July 2022 on Budağan Mountain were the first to identify the presence of the kasnak oak there. Kasnak oaks are located in the dry forest area formed of junipers on land made of limestone at an altitude range of 1430-1600 m on Budağan Mountain, with dolines offering a more favorable environment in terms of humidity, especially on the northern side of the mountain. Young kasnak oak groups develop at the base of the dolines and have a height of 3-4 m Individual oaks can reach 80 cm in diameter and 12 m in length.

This study involves the natural distribution of the kasnak oak, an endangered (NT) group according to the risk categories of the International Union for Conservation of Nature (IUCN), on Budağan Mountain, an area that has not been previously studied in detail. In addition, the study aims to contribute to the information about the natural distribution of this endemic species and to reveal the area’s ecological characteristics.

Keywords

Kasnak oak, endemic, natural spreading area, Budağan Mountain, Kütahya Province

Kasnak Meşesinin (Quercus Vulcanica [Boiss. And Heldr. Ex] Kotschy) Yeni Bir Doğal Yayılış Alanı: Budağan Dağı (Tavşanlı-Emet, Kütahya)

Abstract

Türkiye’deki endemik meşe türlerinden biri olan kasnak meşesi (Quercus vulcanica [Boiss. and Heldr. ex] Kotschy)’nin Anadolu’da en geniş yayılış alanı Göller Yöresi’nin batı kesimidir. Mevcut literatürde, Türkiye’deki doğal yayılış alanları içerisinde kasnak meşesinin Kütahya ilinde Murat Dağı, Türkmen Dağı ve Şaphane Dağı’nda olduğu vurgulanmaktadır. İlin batısında, Tavşanlı ile Emet ilçeleri arasında yükselen Budağan Dağı (İnyanı Tepe 1612 m) üzerindeki yayılışı bilinmemektedir. Budağan Dağı’nda Temmuz 2022 yılında yapılan arazi çalışmaları esnasında kasnak meşesinin varlığı ilk defa tarafımızca tespit edilmiştir. Kasnak meşesi (Quercus vulcanica) Budağan Dağı’nın 1430-1600 m yükseltileri arasında kalker yapılı arazide, ardıçların oluşturduğu kuru orman sahasında, nem bakımından daha elverişli bir ortam sunan dolinlerin içerisinde özellikle kuzeye bakan yamaçlarında bireyler halinde yer almaktadır. Dolinlerin tabanlarında ise 3-4 metre boya sahip gençlik halinde kasnak meşesi toplulukları gelişme imkânı bulmuştur. Meşe bireylerinin çapı 80 cm ‘yi, boyu ise 12 metreye kadar çıkmaktadır.

Bu çalışma, Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) 'nin risk kategorilerine göre Tehdit Altında (NT) grubunda yer alan daha önce hakkında detaylı araştırma yapılmamış kasnak meşesinin Budağan Dağı’ndaki doğal yayılışını konu almaktadır. Ayrıca, bu endemik türün doğal yayılışı ile ilgili bilgilere katkı sağlamayı ve sahanın ekolojik özelliklerini ortaya koymayı da amaçlamaktadır

Keywords

Kasnak meşesi, endemik, doğal yayılış alanı, Budağan Dağı, Kütahya

References

• Akçicek, E. (2003). Flora of Kumalar Mountain (Afyon). TÜBİTAK Türk Journal of Botanic, 27 (2003), 383-420. https://journals. tubitak.gov.tr/botany/vol27/iss5/4 google scholar
• Akdeniz, N. ve Konak, N. (1979). Menderes masifinin Simav dolayındaki kaya birimleri ve metabazik, metaultrabazik kayaların konumu. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, C.22, 175-184. https:// www.jmo.org.tr/resimler/ekler/a03d20f6f298944_ek.pdf google scholar
• Anşin, R. ve Özkan, Z. C. (2006). Tohumlu bitkiler (Spermatophyta) odunsu taksonlar. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi Genel Yay. No: 167, Fak. Yay. No:19 google scholar
• Atalay, İ. (2002). Türkiye’nin ekolojik bölgeleri (Ecoregions of Turkey). İzmir: T.C. Orman Bakanlığı AGM Yay. No:163 Meta Basımevi google scholar
• Avcı, M. (1990). Göller yöresi batı kesiminin bitki coğrafyası. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul google scholar
• Avcı, M. (1996). Endemik bir meşe türü, kasnak meşesi (Quercus vulcanica (Boiss. & Heldr. ex) Kotschy). Türkiye Coğrafya Dergisi, 31,283-289. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/198778 google scholar
• Avcı, M. (1996). Göller yöresi batı kesiminde iklim özellikleri ile bitki örtüsü arasındaki ilişkiler. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, (4), 143-215. https://dergipark. org.tr/tr/download/article-file/231113 google scholar
• Avcı, M. (2004). Karacadağ ve Karadağ volkanlarının bitki örtüsü İç Anadolu Bölgesi ormanlarının son sığınakları. İstanbul: Çantay Kitapevi, ISBN:975-7206-99-7 google scholar
• Avcı, M. (2005). Çeşitlilik ve endemizm açısından Türkiye’nin bitki örtüsü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, (13), 27-55, https://dergipark.org.tr/tr/download/ article-file/231199 google scholar
• Aydınözü, D. (2004). Kasnak meşesi (Quercus vulcanica (Boiss. and Heldr. ex) Kotschy)’nin Türkiye’deki ikinci yeni bir yayılış alanı. Marmara Coğrafya Dergisi, 9; 89-96, https://dergipark.org.tr/tr/ pub/marucog/issue/456/3659 google scholar
• Baytop, A. (1995). Bitkilerin bilimsel adlarındaki niteleyiciler ve anlamları. İstanbul: Eczacılık Fakültesi Yayın no:69 google scholar
• Birol, S. Ö., Özel, N., Gugger, P. ve Özkan, K. (2020). Endemik kasnak meşesinin (Quercus vulcanica [Boiss. et Heldr. ex] Kotschy) yeni bir yayılış alanı. Turkish Journal of Forestry, 21 (1), 6-14. https:// doi.org/10.18182/tjf.653716 google scholar
• Çetik, R. (1982). Erciyes Dağı’nın florası. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 2, 23-38 google scholar
• Çırpıcı, A. (1981). Murat Dağı (Kütahya-Uşak)’nın florası üzerinde araştırmalar. (Doçentlik Tezi). İstanbul Üniversitesi Botanik ve Genetik Kürsüsü, İstanbul google scholar
• Çırpıcı, A. (1985). Murat Dağı (Kütahya-Uşak)’nın flora ve vejetasyonu üzerine gözlemler. Turkish Journal of Botany, 9 (1), 40-47 google scholar
• Dönmez, Y. (1972). Kütahya ovası ve çevresinin fiziki coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları No:1759, Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:70, Edebiyat Fakültesi Matbaası google scholar
• Dönmez, Y. (1985). Bitki coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları No 3319 google scholar
• Dutkuner, I. & Genç, M. (2001). Kasnak Oak (Quercus vulcanica Boiss. and Heldr.ex Kotschy): Its Botanical and silvicultural properties and some suggestions to protect and extend its habitat, İnternational Conference Forest Research:A cahallenge for an integrated European approach, Proceedings Volume I, Editor: Radoglou, Thessaloniki, 433-435, Greece google scholar
• Ege, İ. (2016). Akdeniz Bölgesi Yirce Platosu’nda (Bağdaş/Kadirli/ Osmaniye) kayın ormanı. Studies Of the Ottoman Domain / Cilt 6, Sayı 11. https://doi.org/10.19039/sotod.20161122525 google scholar
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z. ve Adıgüzel, N. (2000). Türkiye bitkileri kırmızı kitabı (eğrelti ve tohumlu bitkiler), [red data book of Turkish plants (pteridophyta and spermatophyta)]. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Basımevi google scholar
• Genç, M., Kılıç, M, Güner, S.T. ve Korkmaz, C. (1998). Türkiye’nin en kalın çaplı kasnak meşesi Kızıldağ milli parkında. Orman Mühendisliği Dergisi, S.35 (12), 8-13 google scholar
• Genç, M. ve Güner, Ş.T. (2003). Anıt Ağaçların Önemi, Göller Bölgesi’nin Anıt Ağaçları, Isparta: Isparta Valiliği, İl Özel İdare Müdürlüğü Yayını, No. 5 google scholar
• Genç, M., Güner, T., Çömez, A., Deligöz, A.ve Yıldız, D. (2011). Kasnak meşesinin (Quercus vulcanica Boiss. and Heldr. Ex Kotschy) ekolojisi ve meşcere kuruluş özellikleri. Eskişehir: T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Orman Toprak ve Ekoloji Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü, Çeşitli Yayınlar Serisi No: 4 google scholar
• Gökler, İ. (2018). Kütahya ili ciğerotu (Marchantiophyta) florasına katkılar (Türkiye). Anatolian Bryology, 4 (1), 31-35. https://doi. org/10.26672/anatolianbryology.422240 google scholar
• Gökşin, A. (1979). Kasnak ormanı (Eğridir) florası ve Quercus vulcanica Boiss.et Heldr. (kasnak meşesi)’nin oluşturduğu meşcere tipleri üzerine araştırmalar. Ankara: Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Teknik Bülten Seri No:96 google scholar
• Güller, B., Karatepe, Y. & Fakir, H. (2010). Botanical, ecological properties and historical usage of kasnak oak [Quercus vulcanica (Boiss. and Heldr. Ex.)]: An endemic species for Turkey. The Oak - Ecology, History, Management and Planning II, 01-03 June, Isparta google scholar
• Günal, N. (1997). Türkiye’de başlıca ağaç türlerinin coğrafi yayılışları, ekolojik ve floristik özellikler. İstanbul: Çantay Kitapevi, s. 94-96 google scholar
• Hedge, I.C. & Yaltırık, F. (1982). Quercus L. Flora of Turkey and The East Aegean Island (Edited: P. H. Davis, J. R. Edmondson and R. R. Mill Kit Tan). Edinburgh: V.7, Edinburgh Univesity Press, s.659-683 google scholar
• Karatepe, Y. (2005). Kasnak Meşesi Tabiatı Koruma Alanı’ndaki Vejetasyonun Şekillenmesinde Fizyografik Faktörlerin Etkisi, Korunan Doğal Alanlar Sempozyumu, 8-10 Eylül 2005 Isparta, 659-668 google scholar
• Karataş, R., Arslan, M., Güner, Ş. T., Çömez, A. ve Özkan, K. (2013). Göller bölgesindeki doğal yayılış alanlarında kasnak meşesinin (Quercus vulcanica Boiss. and Heldr. Ex Kotschy) boy gelişimi ile yetişme ortamı özellikleri arasındaki ilişkiler. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Orman Toprak ve Ekoloji Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü, Enstitü yayın No:9, Teknik Bülten No: 5, Eskişehir google scholar
• Karataş, R., Şentürk, Ö., Arslan, M., Güner, D., Nergiz, M.Ç. ve Özkan, K. (2019). Türkmen Dağı’ndaki bazı odun dışı orman ürünlerinin potansiyel dağılımı. Ormancılık Araştırma Dergisi, 6:1,15-28. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ogmoad/issue/43312/424010 google scholar
• Karbuz, İ. (2015). Türkmen Dağı’nın vejetasyon coğrafyası. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul google scholar
• Kargıoğlu, M. (2003). The Flora of Ahırdağı (Afyonkarahisar) and its environs. Turkish Journal of Botany, 27, 357-381. https://journals. tubitak.gov.tr/botany/vol27/iss5/3 google scholar
• Kargıoğlu, M & Tatlı, A. (2005). Phytosociological research on the forest vegetation of Yandağ (Isparta-Turkey). Pakistan Journal of Biological Sciences 8 (6): 929-939. DOI:10.3923/pjbs.2005.929.939 google scholar
• Kargıoğlu, M. (2007). A Phytosociological research on the vegetation of Ahırdağı (Afyonkarahisar). Pakistan Journal of Biological Sciences 10 (19): 3272-328. DOI: 10.3923/pjbs.2007.3272.3283 google scholar
• Kargıoğlu, M. (2018). A Phytosociological investigation on endemic Quercus vulcanica Boiss. &Heldr. Ex Kotschy at Sultan Mountains (Afyonkarahisar-Turkey). Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 18 (2018) 011001 (412-419). https:// doi.org/10.5578/fmbd.66982 google scholar
• Kaya, O. (1972). Tavşanlı yöresi ofiyolit sorununun ana çizgileri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 15, 26- 108. https://dergipark.org. tr/tr/download/article-file/1196470 google scholar
• Kayacık, H. (1977). Türkiye meşe ormanlarına toplu bir bakış ve bunların geleceği hakkında düşünceler. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, 27 (2) google scholar
• Kayacık, H. (1981). Orman ve park ağaçlarının özel sistematiği II. Cilt, Angiospermae (Kapalı Tohumlular). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, İstanbul Üniversitesi yayın no:2766, Orman Fakültesi yayın no:287 google scholar
• Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği, (2019). İç Anadolu’nun kalıntı ormanları. Ankara: Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Yayını No:19 google scholar
• Mayer, H. ve Aksoy, H. (1998). Türkiye ormanları. Bolu: Orman Bakanlığı Batı Karadeniz Ormancılık Enstitü Müdürlüğü google scholar
• Ocakverdi, H. ve Ünal, A. (1991). Karadağ’ın (Karaman) bitki sosyolojisi ve ekolojisi yönünden incelenmesi. Turkish Journal of Botany, 15, 79- 106 google scholar
• Polat, S. (2014). Türk fındığı (Corylus colurna)’nın Türkiye’deki yeni bir yayılış alanı. Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 29, Ocak-2014, S. 136-149. https://dx.doi.org/10.14781/MCD.2014298124 google scholar
• Polat, S. ve Ege, İ. (2020). İspir meşesinin farklı bir yayılış alanı: Hınzır Dağı (Akkışla/Kayseri). Türk Coğrafya Dergisi (74), 39-46. https:// dx.doi.org/10.17211/tcd.653381 google scholar
• Sabuncu, R. (2002). Meşe ormanlarımıza genel bir bakış ve kasnak meşesi örneği, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Dergisi, S 4, 55-70 google scholar
• Sarıkaya, A. G., Örücü, Ö. K., Şen, İ., & Sarıkaya, O. (2022). Modelling the potential distribution of the endemic oak Quercus vulcanica Boiss amp Heldr ex Kotschy in Turkey from the last interglacial to the future from near threatened to endangered. Dendrobiology, 88, 70-80. https://dx.doi.org/10.12657/denbio.088.005 google scholar
• Stephan, J. (2018). Quercus vulcanica. The IUCN Red List of Threatened Species 2018: e.T194246A2305898, https://dx.doi.org/10.2305/ IUCN.UK.2018-1.RLTS.T194246A2305898.en. google scholar
• Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı, (1993). Kütahya ili arazi varlığı, Ankara google scholar
• Tatlı, A., Memiş, R. ve Tel, A.Z. (2003). Budağan Dağı (Kütahya) florası, Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, Sayı 4, 49-66 google scholar
• Tel, A. Z. (1995). Şaphane Dağı (Kütahya) Florası. (Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kütahya google scholar
• Tel, A.Z. (2012). Bazı endemik bitkilerin Kütahya’daki (Türkiye) yayılış alanları ve yeni IUCN tehlike kategorilerine göre yeniden değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 13(1):88-108. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/ detay/135100/ google scholar
• Topraksu Genel Müdürlüğü, (1971). Susurluk havzası toprakları. Ankara: Köyişleri Bakanlığı Yayınları No:174, Topraksu Genel Müdürlüğü Yayınları No:258, Seri No:46 google scholar
• Yaltırık, F. (1984). Türkiye Meşeleri Teşhis Kılavuzu. Ankara: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Genel Müdürlüğü Yayınları google scholar
• Yaltırık, F. (1998). Angiospermae (Kapalı Tohumlar) Bölüm I, Dendroloji Ders Kitabı II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları google scholar
• Yaltırık, F. ve Efe, A. (2000). Dendroloji Ders Kitabı Gymnospermae-Angiospermae, İstanbul: II. Baskı, Üniversite Yayın no:4265, Fakülte Yayın No:465, Çantay Kitapevi google scholar
• Yılmaz, Ç. H. (1998). Quercus vulcanica (Boiss Heldr. Ex) Kotschy. kasnak meşesinin morfolojik özellikleri. Kasnak meşesi ve Türkiye Florası Sempozyumu İstanbul Üniversitesi, Orman Fakültesi Yayını, S: 226, 23 0, 241 google scholar
• Yılmaz, H. (1998). Türkiye’nin endemik meşe (Qeurcus L.) taksonlarının morfolojik özellikleri. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul google scholar