Emeğin Etnikleşmesi ve Feminizasyonu: Çay Tarımında Kadın ve Gürcü Emeği

Year 2021, , 55 - 75, 06.01.2022

Muhammet Öksüz , Ertuğrul Murat Özgür

https://doi.org/10.26650/JGEOG2021-845700

Abstract

Emeğin etnikleşmesi ve feminizasyonu iç içe geçmiş süreçlerdir. Her birinin kendine özgü iç tarihi olmakla birlikte kapitalizm ve neoliberalizmle birlikte yeni bir boyuta taşınmıştır. Bu açıdan cinsiyet ve etnik kimlik emeğin sömürüsü için araçsallaştırılmaktadır. Bu konuda yapılan çalışmalar genel olarak etnisite ve cinsiyetin ücretli emek olarak iş gücü piyasalarında yer alması ile birlikte gündeme gelmiştir. Fakat işgücü piyasalarından önce ulus devlet inşası bağlanımında ırk ve ücretsiz aile emeği olarak kadın konusu daha az araştırılmıştır. Bu çalışmada çay tarımında ücretsiz kadın emeği sorunsallaştırılmaktadır. Sonrasında Gürcü emeğinin etnikleşme süreçleri tartışılmaktadır. Bu iki süreç çay tarımı merkeze alınarak emek değer teorisi ile açıklanmaktadır. Ayrıca Covid 19 sürecinin de bu olguya nasıl etki ettiği de çalışmanın diğer bağlamını oluşturmaktadır. Etnikleşme ve feminizasyon süreci çok boyutlu ve çok failli bir süreçtir. Bu amaçla farklı yapı ve aktörlerden oluşan 48 kişi ile nitel görüşme yapılmıştır. Görüşmeler kayıt altına alınarak sonrasında çözümlenmiş ve çoklu yapı analizi yapılmıştır. Ayrıca yerel medyada yer alan Gürcü temsil ve algı biçimlerine odaklanılarak bu veriler üzerinden betimsel analiz yapılmıştır. Ortaya çıkmaktadır ki emeğin etnikleşmesi ve feminizasyonu benzer arka plandan beslenmekte ve kriz durumunda birbirinin yerine kullanılmaktadırlar.

Keywords

Emeğin Feminizasyonu, Emeğin Etnikleşmesi, Gürcistan, Türkiye

The Ethnicization and Feminization Process of Labor: Women and Georgian Labor in Tea Agriculture

Abstract

Ethnicization and feminization of labor are intertwined processes. Although each has its own internal history, they have been taken to new dimensions with capitalism and neoliberalism. In this respect, gender and race are instrumentalized for the exploitation of labor. There have been several studies on the inclusion of race and gender in the labor market in considering wage labor. However, not many studies focus on nation-state building before labor markets, race, and women as unpaid family members. In this study, the issue of unpaid female labor in tea agriculture is examined. It also considers the ethnicization processes of Georgian labor. These two processes are explained by the labor value theory by placing tea agriculture at the center. Moreover, the effect of the Coronavirus disease 2019 (COVID-19) pandemic on the processes will also be discussed. Because the process of ethnicization and feminization are multidimensional and multi-agency processes, qualitative interviews were conducted with 48 people from different structures and actors. The interviews were recorded, resolved, and multiple structure analyses were performed. Survey data applied in a different context in another study for Georgians were also used as data sources in this study as ethnicization and feminization of labor are fed from a similar background and are used interchangeably in case of crisis.

Keywords

Feminization of Labor, Ethnizitation of Labor, Georgia, Turkey

References

• Akgiş, Ö. ve Karadaş, E. (2018). Bir sosyal ağ olan hemşehri derneklerinin yoksullukla mücadeledeki rolü üzerine uygulamalı bir araştırma: Bilecik Sinoplular Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği. Ege Coğrafya Dergisi, 27(1), 21-34. google scholar
• Althusser, L. (2014). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. İstanbul: İthaki google scholar
• Assaad, R. (2004). Why did economic liberalization lead to feminization of the labor force in Morocco and de-feminization in Egypt? Mediterranean Development Forum. google scholar
• Aydın, O., Bostan, P. A. ve Özgür, E. M. (2018). Mekânsal Veri Analizi Teknikleriyle Türkiye’de Toplam Doğurganlık Hızının Dağılımı ve Modellenmesi. Journal of Geography, 37. google scholar
• Badurashvili, I. (2012). Circular migration in Georgia. CARIM-East Explanatory Note, 12, 65. google scholar
• Baldoz, R. (2004). Valorizing racial boundaries: Hegemony and conflict in the racialization of Filipino migrant labour in the United States. Ethnic and racial studies, 27(6), 969-986. google scholar
• Balibar, E., & Wallerstein, I. (2017). Irk ulus sınıf: Belirsiz kimlikler. İstanbul: Metis. google scholar
• Baumann, E. (2012). Post-Soviet Georgia: It’sa long, long way to ‘modern’social protection. Economies etSocietes, 46(2), 259-285. google scholar
• Bay, A. (2017) Rusya’ya Osmanlı içi Göçü (1830-1921). OTAM, 41. google scholar
• Biryol, U. (2017). Gurbet pastası: Hemşinliler, göç ve pastacılık. İstanbul: İletişim Yayınları google scholar
• Block, S., Galabuzi, G. E., & Weiss, A. (2014). The colour coded labour market by the numbers. Toronto, ON: Wellesley Institute google scholar
• Bonacich, E., Alimahomed, S., & Wilson, J. B. (2008). The racialization of global labor. American Behavioral Scientist, 52(3), 342-355. google scholar
• Bonnett, A. (1998). How the British working class became white: The symbolic (re) formation of racialized capitalism. Journal of Historical Sociology, 11(3), 316-340. google scholar
• Candan, E., & Günal, S. Ö. (2013). Tarımda Kadın Emeği. Turkish Journal of Agricultural Economics, 19(1). google scholar
• Caraway, T. L. (2005). The political economy of feminization: From “cheap labor” to gendered discourses of work. Politics & Gender, 1(3), 399-429. google scholar
• Carter, B., Green, M., & Halpern, R. (1996). Immigration policy and the racialization of migrant labour: The construction of national identities in the USA and Britain. Ethnic and Racial Studies, 19(1), 135-157. google scholar
• Cranford, C., Vosko, L., & Zukewich, N. (2003). The gender of precarious employment in Canada. Relations industrielles/ Industrial relations, 58(3), 454-482. google scholar
• Çağatay, N., & Özler, Ş. (1995). Feminization of the labor force: The effects of long-term development and structural adjustment. World development, 23(11), 1883-1894. google scholar
• Çakmak, H., & Yaman, I. (2018). Post-Sovyet Dönemde Türkiye’ye Yönelen Kadın Emek Göçü Profili: Kumkapı’da Tekstil Sektöründeki Satış Temsilcisi Kadınlar Örneği. Middle East Journal of Refugee Studies, 3(2), 197-228. google scholar
• Çınar, S., & Lordoğlu, K. (2015). Mevsimlik Tarım İşçiliğinde Tekil Bir Analiz: Karasu Fındık Toplama İşçileri. Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi (MSG), 10(38). google scholar
• Danovan, J. (1997). Feminist teori. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• De Brauw, A., Li, Q., Liu, C., Rozelle, S., & Zhang, L. (2008). Feminization of agriculture in China? Myths surrounding women’s participation in farming. The China Quarterly, 194, 327-348. google scholar
• Dedeoglu, S. (2007). Women workers in Turkey: Global industrial production in Istanbul. Bloomsbury Publishing. google scholar
• Dedeoglu, S. (2014). Migrants, work and social integration: Women’s labour in the Turkish ethnic economy. Springer. google scholar
• Dedeoğlu, S. (2000). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türkiye’de aile ve kadın emeği. Toplum ve Bilim, 86(3), 139-170. google scholar
• Dedeoğlu, S. (2009). Eşitlik mi ayrımcılık mı? Türkiye’de sosyal devlet, cinsiyet eşitliği politikaları ve kadın istihdamı. Çalışma ve Toplum, 2(21), 41-54. google scholar
• Dedeoğlu, S. (2010). Endüstriyel Üretimde Kadın ve Göçmen Emeği: Ataerkillik ve Enformel Emek. Kapitalizm Ataerkillik ve Kadın Emeği Türkiye Örneği, 249-276. google scholar
• Dedeoğlu, S., & Gökmen, Ç. E. (2020). Göç Teorileri, Göçmen Emeği ve Entegrasyon: Kadınların Yeri. Türkiye’de Göç Araştırmaları, 18. google scholar
• Dedeoğlu, S., & Öztürk, M. Y. (2010). Kapitalizm, ataerkillik ve kadın emeği Türkiye örneği. İstanbul: Sav Yayıncılık. google scholar
• Deere, C. D. (2005). The feminization of agriculture? Economic restructuring in rural Latin America (No. 1). UNRISD Occasional Paper. google scholar
• Deniz, A. (2018). Türkiye’ye Filipinli dadı göçü: aracı firmaların rolünü anlamak. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(2), 289-301. google scholar
• Deniz, A., & Özgür, E. M. (2010). Rusya’dan Türkiye’ye Ulusaşiri Göç: Antalya’daki Rus Göçmenler. Ege Coğrafya Dergisi, 19(1), 13-30. google scholar
• Deniz, A., & Özgür, E. M. (2013). Antalya’daki Rus Gelinler: Göçten Evliliğe, Evlilikten Göçe. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(27), 151-175. google scholar
• Deniz, A., & Özgür, E. M. (2015). Rus kadınların emek göçü: Antalya örneği. Lülüfer Körükmez & İlkay Südaş (Der.) Göçler Ülkesi içinde, 115-133. google scholar
• Deniz, A., & Özgür, E. M. (2020). Mixed marriage and transnational marriage migration in the grip of political economy: Russian-Turkish Case. Turkish Studies, 1-25. google scholar
• Donovan, J. (1997). Feminist Teori. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Enriquez, C. G. (2013). Circularity in a restrictive framework: Mobility between Morocco and Spain. Circular migration between Europe and its neighbourhood: Choice or necessity. Oxford: Oxford University Press. (pp. 114-140). google scholar
• Erdoğan, S. (2019). Esnek Üretim Sistemi ve Emeğin Feminizasyonu: Mersin Konfeksiyon İşçileri Örneği. Mersin Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi. google scholar
• Ergüder, B. (2006). Türkiye’de Kadın Emeğinin Değişen Yapısı: Enformel Kesimde Kadın Emeği ve Kadın Emeğine Talep. İstanbul Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. google scholar
• Faist, T. (1995). Ethnicizatlon and racialization of welfare-state politics in Germany and the USA. Ethnic and Racial Studies, 18(2), 219-250. google scholar
• Filali Adib, F. Z., Driouchi, A., & Achehboune, A. (2013). Education attainment, further female participation and feminization of labor markets in Arab countries. Munich Personal RePEc Archive. google scholar
• Gabriel, J. (1994). Racism, culture, markets. Routledge. google scholar
• Gaddis, I., & Klasen, S. (2011). Economic Development, Structural Change and Women’s Labor Force Participation: A Reexamination of the Feminization U Hypothesis. Courant Research Centre: Poverty, Equity and Growth-Discussion Papers. google scholar
• Galabuzi, G. E. (2005). The racialization of poverty in Canada: Implications for Section 15 charter protection. In The Twentieth Anniversary Year of Section 15 of the Canadian Charter of Rights and Freedoms. The National Anti-Racism Council of Canada National Conference, Ottawa-Thursday November 10 to Sunday November 13. google scholar
• Geçgin, E. (2017). Ankara-Polatlı Örneğinde Sosyal Dışlanma Açısından Mevsimlik Tarım İşçiliği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1). google scholar
• Gutierrez-Rodriguez, E. (2014). Domestic work-affective labor: On feminization and the coloniality of labor. In Women’s Studies International Forum (Vol. 46, pp. 45-53). Pergamon. google scholar
• Hann, C. M. ve Beller-Hann, I. (2012). İki buçuk yaprak çay: Doğu Karadeniz’de; devlet, piyasa, kimlik. İstanbul: İletişim google scholar
• Hardt, M. ve Negri, A. (2011). Ortak Zenginlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Hardt, M. ve Negri, A. (2020). Çokluk. İstanbul: Ayrıntı. google scholar
• Herman, E. S. ve Chomsky, N. (2012). Rızanın imalatı: Kitle medyasının ekonomi politiği. Ankara: Bgst Yayınları. google scholar
• Hossain, M. I., Mathbor, G. M., & Semenza, R. (2013). Feminization and labor vulnerability in global manufacturing industries: Does gendered discourse matter?. Asian Social Work and Policy Review, 7(3), 197-212. google scholar
• Hossain, M. I., Mathbor, G. M., & Semenza, R. (2013). Feminization and labor vulnerability in global manufacturing industries: Does gendered discourse matter?. Asian Social Work and Policy Review, 7(3), 197-212. google scholar
• Islam, S. (2016). Feminization of Employment and Gender Inequality of Bangladesh Labor Market: The Case of Garment Industries. Developing Country Studies, 6(2), 157-168. google scholar
• İçduygu, A. (2004) Türkiye’de Kaçak Göç. İstanbul: İTO Yayınları google scholar
• İlkkaracan, İ. (2013). Gender and Society in Turkey: The Impact of Neoliberal Policies. Political Islam and EU Accession. google scholar
• İnal, R. (2018). Milliyetçiliğin Üretim İlişkileriyle İnşası: Çay Tarım Sanayi Devlet ve Toplum. Ankara Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi. google scholar
• Jackson, P. (1992). The racialization of labour in post-war Bradford. Journal of Historical Geography. 18(2), 190-209. google scholar
• Karaman, K., & YILMAZ, A. S. (2011). Mevsimlik Tarım İşçileri ve Enformel İlişkiler Ağı: Giresun’da Çalışan Mevsimlik Tarım İşçileri Üzerine Bir Araştırma. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 3(1), 211-226. google scholar
• Kaşka, S. (2006). Yeni Uluslararası Göç Hareketleri ve Türkiye’deki Moldovalı Kadın Hizmetçileri. Cultural Changes in the Turkic World. Würzburg, 71-89. google scholar
• Kaya, A. (2009). Islam, migration and integration: The age of securitization. Springer. google scholar
• Keyder, Ç. (1989). Türkiye’de devlet ve sınıflar. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• King, R. (2012). Theories and typologies of migration: An overview and a primer. Willy Brandt Series of Working Papers in International Migration and Ethnic Relations 3/12. Malmö Institute for Studies of Migration, Diversity and Welfare (MIM) Malmö University. google scholar
• Knight, M. (2016). Race-ing, classing and gendering racialized women’s participation in entrepreneurship. Gender, Work & Organization, 23(3), 310-327. google scholar
• Köse, A. (2008). Küreselleşme Çağında Bir Aidiyet Zemini ve Örgütlenme Şekli Olarak Hemşehrilik. Akademik İncelemeler Dergisi, 3(1), 221-232. google scholar
• Krahn, D. (2014). Immigration Policy and the Live-in Caregiver Program: The Racialization of Feminized Work in Canada’s Labour Market, an Intersectional Approach. MANITOBA, 48. google scholar
• Kulaçoğlu, H. (2016). Dönmeye Direnmek. Karardı Karadeniz. İstanbul: İletişim Yayınları google scholar
• Kurt, A. (2014). Küreselleşme kapsamında göç ve emeğin feminizasyonu (kadınsılaşması): trabzon hizmet sektöründe yabancı göçmen kadın emeği. Atatürk Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi. google scholar
• Kurtoğlu, A. (2005). Mekânsal bir olgu olarak hemşehrilik ve bir hemşehrilik mekânı olarak dernekler. European Journal of Turkish Studies. Social Sciences on Contemporary Turkey, (2). google scholar
• Kwok, S. M., & Wallis, M. A. (Eds.). (2008). Daily struggles: The deepening racialization and feminization of poverty in Canada. Canadian Scholars’ Press. google scholar
• Lastarria-Cornhiel, S. (2006). Feminization of agriculture: Trends and driving forces. Rimisp. google scholar
• Lechman, E., & Kaur, H. (2015). Economic growth and female labor force participation-verifying the U-feminization hypothesis. New evidence for 162 countries over the period 1990-2012. New evidence for, 162, 1990-2012. google scholar
• Lunn, K. (2000). A racialized hierarchy of Labour? Race, immigration and the British Labour movement, 1880-1950. In Racializing Class, Classifying Race (pp. 104-121). Palgrave Macmillan, London. google scholar
• Luxton, M. (2014). Marxist feminism and anticapitalism: Reclaiming our history, reanimating our politics. Studies in Political Economy, 94(1), 137-160. google scholar
• Mahmud, S. (2003). Is Bangladesh Experiencing a” Feminization” of the Labor Force?. The Bangladesh Development Studies, 1-37. google scholar
• Mahmud, S. (2003). Is Bangladesh Experiencing a” Feminization” of the Labor Force?. The Bangladesh development studies, 1-37. google scholar
• Maldonado, M. M. (2009). ‘It is their nature to do menial labour’: the racialization of ‘Latino/a workers’ by agricultural employers. Ethnic and Racial studies, 32(6), 1017-1036. google scholar
• Miles, R., & Brown, M. (2003). Racism. Psychology Press. google scholar
• Moghadam, V. M. (2005). The’feminization of poverty’and women’s human rights. UNESCO. google scholar
• Morini, C. (2007). The feminization of labour in cognitive capitalism. Feminist review, 87(1), 40-59. google scholar
• Murji, K., & Solomos, J. (2005). Introduction: racialization in theory and practice. Oxford: Oxford University Press. google scholar
• National Bank of Georgia (2016) Brief Migration Profile: Remittances. The European Union for Georgia. google scholar
• Obolensky-Ossinsky, V. V. (1931). Emigration from and Immigration into Russia. In International Migrations, Interpretations. 521-580. google scholar
• O’Loughlin, J., Kolossov, V. ve Radvanyi, J. (2007). The Caucasus in a time of conflict, demographic transition, and economic change. Eurasian Geography and Economics, 48(2), 135-156. google scholar
• Oxfam (2020). Bakım Zamanı: Ücretlendirilmeyen ve Eksik Ücretlendirilen Bakım Emeği ve Küresel Eşitsizlik Krizi. Oxfam International. google scholar
• Öksüz, M. (2018). “Buralarda yabancı yok”: Hemşehri derneklerinin kentlileşme üzerine etkisi, Ankara>daki Oflular örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (70), 87-98. google scholar
• Öksüz, M. (2019). Gürcistan>dan Türkiye>ye Döngüsel Emek Hareketliliği: Süreçler, Paternler ve Sonuçlar. Ankara Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. google scholar
• Özbay, F. (2017). Dünden Bugüne Aile, Kent, Nüfus. İstanbul: İletişim. google scholar
• Özbey, K. (2018) Sınır Kapitalizmi Gürcistan’dan Türkiye’ye Günübirlik İşçi Göçü. Ankara: Siyasal Kitabevi. google scholar
• Özkiraz, A., & Acungil, Y. (2012). Hemşehri derneklerinin kentlileşme sürecindeki rolü (Tokat örneği). Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 29(1), 247-272. google scholar
• Pattnaik, I., Lahiri-Dutt, K., Lockie, S., & Pritchard, B. (2018). The feminization of agriculture or the feminization of agrarian distress? Tracking the trajectory of women in agriculture in India. Journal of the Asia Pacific Economy, 23(1), 138-155. google scholar
• Petrovici, N., Raf, C., Simionca, A., & Vincze, E. (2019). Introduction: Racialized Labour of the Dispossessed as an Endemic Feature of Capitalism. In Racialized Labour in Romania (pp. 1-38). Palgrave Macmillan, Cham. google scholar
• Preibisch, K., & Binford, L. (2007). Interrogating racialized global labour supply: an exploration of the racial/national replaceme of foreign agricultural workers in Canada. Canadian Review of Sociology/Revue canadienne de sociologie, 44(1), 5-36. google scholar
• QUASTAT (2017). Food anda Agriculture Organization of United Nations. OUASTAT. google scholar
• Reigada-Olaizola, A. (2011). Agrarian restructuring, labor migration and feminization of labor in Andaluüa (Spain). Agricultura, Sociedad y Desarrollo, 8(1), 19-43. google scholar
• Richer, Z. (2012). Feminization of labor. The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Globalization. google scholar
• Sanmiguel-Valderrama, O. (2007). The feminization and racialization of labour in the Colombian fresh-cut flower industry. Journal of Developing Societies, 23(1-2), 71-88. google scholar
• Sarı, M. (2014). Türkiye-Kafkasya İlişkilerinde Batum. Ankara: Afşaroğlu Matbaası. google scholar
• Satzewich, V. (2000). Whiteness Limited: Racialization and the Social Construction of” Peripheral Europeans”. Histoire sociale/Social History. google scholar
• Sautman, B., & Hairong, Y. (2016). The discourse of racialization of labour and Chinese enterprises in Africa. Ethnic and Racial Studies, 39(12), 2149-2168. google scholar
• Steinbeck, J. (2018). Gazap Üzümleri. İstanbul: Sel Yayıncılık. google scholar
• Szelenyi, I. (2001). Poverty, ethnicity, and gender in Eastern Europe during the market transition. Greenwood Publishing Group. google scholar
• Teelucksingh, C. (2006). Claiming space: Racialization in Canadian cities. Waterloo: Wilfrid Laurier University Press. google scholar
• Thomas, M. (2010). Neoliberalism, racialization, and the regulation of employment standards. Neoliberalism and everyday life, 68-89. google scholar
• Toksöz, G., Dedeoğlu, S., & Elveren, Y. (2012). Neoliberal Piyasa, Özel ve Kamusal Patriarka Çıkmazında Kadın Emeği. Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın, 103-126. google scholar
• Ulukan, N. C. ve Ulukan, U. (2018). Çay Tarımı ve Göçmen Emeği: Doğu Karadeniz’de Gürcü İşçiler. Labour economıcs & ındustrıal relatıons, 101. google scholar
• Urhan, B., & Etiler, N. (2011). Sağlık sektöründe kadın emeğinin toplumsal cinsiyet açısından analizi. Çalışma ve Toplum, 2(29), 191-215. google scholar
• Vincze, E. (2019). Ghettoization: The production of marginal spaces of housing and the reproduction of racialized labour. In Racialized Labour in Romania (pp. 63-95). Palgrave Macmillan, Cham. google scholar
• Vosko, L. F. (2002). The pasts (and futures) of feminist political economy in Canada: Reviving the debate. Studies in Political Economy, 68(1), 55-83. google scholar
• Wacquant, L. J. (2015). Kent Paryaları: İleri marjinalliğin karşılaştırmalı sosyolojisi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi google scholar
• World Bank (2018). World Bank İn Georgia. World Bank Report. google scholar
• Yıldırımalp, S., & Özdemir, A. (2013). Yapabilirlikten yoksunluk bağlamında Türkiye’de kadın yoksulluğu. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 2(4). google scholar
• Yoshimura, M. (2007). Feminization of labor migration. The Blackwell Encyclopedia of Sociology. google scholar
• Yücel, Y. G., & Orhan, G. (2018). Yayıncılık Dünyasının Feminizasyonu Süreci: Kadın Çevirmenler Üzerine Bir İnceleme. Kebikec: İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, (46). google scholar
• Yüceşahin, M. M. (2009). Türkiye’nin Demografik Geçiş Sürecine Coğrafi Bir Yaklaşım. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7(1), 1-25. google scholar
• Zaman, H. (2010). Racialization and marginalization of immigrants: A new wave of xenophobia in Canada. Alberta: Athabasca University Press. google scholar
• Zelinka, A. (2017) Circular Short-Term Labor Migration from Armenia to Russia: The Issue of Time and Socio-Economic Effects on Family Life in Armenia. Austrian Studies in Social Anthropology. google scholar
• Zihnioğlu, A. (2008 ). Bir Yeşilin Peşinde. TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları. google scholar
• Zurabishvili, T., & Zurabishvili, T. (2010). The feminization of labor migration from Georgia: the case of Tianeti. Laboratorium: Russian Review of Social Research, 2(1), 73-83. google scholar