Truth Conditions of Hypothetical Propositions According to Fakhr al-Dīn al-Rāzī

Year 2024, , 38 - 48, 31.12.2024

Fatma Karaismail

https://doi.org/10.26650/arcp.1562928

Abstract

This article examines the truth conditions of conditional (muttaṣil) and disjunctive conditional (munfaṣil) propositions in Fakhr al-Dīn al-Rāzī’s (d. 606/1210) logic system and whether these propositions can be classified under truth functional propositional logic. Accordingly, the work is structured in two main sections. The subject is discussed in the first section in the context of implicative (luzūmī) and coincidental (ittifāqī) conditional propositions, and in the second section within the framework of three types of disjunctive conditional propositions. This study concludes that the truth values of implicative conditional propositions depend not only on the truth values of their components but also on whether they contain the implication relation. Similarly, the truth values of disjunctive conditional propositions are based on whether they include the conflict (ʿinād) relation, as well as on the truth values of their components. As a result, it has been established that the implicative conditional and disjunctive conditional propositions in al-Rāzī’s system are not truth functional and these propositions do not overlap in meaning with truth functional compound propositions in propositional logic. In contrast, coincidental conditional propositions are considered truth functional due to the absence of any implication or conflict relationship between their components.

Keywords

Islamic Logic, Propositional Logic, Truth Functional Propositions, Hypothetical Propositions, Fakhr al-Dīn al-Rāzī

Fahreddin er-Râzî’ye Göre Şartlı Önermelerde Doğruluk

Abstract

Bu makale, Fahreddin er-Râzî’nin (ö. 606/1210) mantık sisteminde yer alan bitişik ve ayrık şartlı önermelerin doğruluk kriterlerinin ne olduğu ve bu önermelerin doğruluk işlevli (truth functional) olup olmadıkları sorularını ele almaktadır. Bu doğrultuda çalışma iki ana bölüm olarak kurgulanmıştır. Birinci bölümde mesele, lüzûmî ve rastlantısal (ittifâkî) bitişik şartlı önermeler, ikinci bölümde ise ayrık şartlı önermelerin üç türü bağlamında tartışılmıştır. Bu tartışma neticesinde lüzûmî bitişik şartlı önermelerin doğruluğunun, bileşenlerinin doğruluk değerlerinin yanı sıra bu önermelerin içermeleri gereken lüzûm ilişkisine sahip olmalarına; ayrık şartlı önermelerin doğruluğunun ise bileşenlerinin doğruluk değerlerinin yanı sıra ifade etmeleri beklenen ayrıklık ilişkisini ifade ediyor olmalarına bağlı olduğu sonucuna varılmıştır. Bunun sonucu olarak, Râzî’nin sistemindeki lüzûmî bitişik şartlı ve ayrık şartlı önermelerin doğruluk işlevli olmadığı ve bu önermelerin, önermeler mantığındaki doğruluk işlevli bileşik önermelerle anlam açısından örtüşmediği belirlenmiştir. Rastlantısal bitişik şartlı önermeler ise bileşenleri arasında gerektirme veya ayrıklık ilişkisi bulunmaması nedeniyle doğruluk işlevli olarak değerlendirilmiştir.

Keywords

İslam Mantığı, Önermeler Mantığı, Doğruluk İşlevli Önermeler, Şartlı Önermeler, Fahreddin er-Râzî

References

• Bobzien, Susanne. “Ancient Logic”. Stanford Encyclopedia of Philosophy. ed. Edward N. Zalta. Erisim 10 Aralık 2022. https://plato.stanford. edu/entries/logic- ancient/ google scholar
• Chatti, Saloua. Arabic Logic from al-Fârâbî to Averroes. Cham: Birkhauser, 2019. google scholar
• Chatti, Saloua. “On Some Ambiguities in Ibn Sîna’s Analysis of the Quantified Hypothetical Propositions”, Arabic Sciences and Philosophy, 32/1 (2022), 67-107. google scholar
• Chatti, Saloua. “Syncategoremata in Arabic Logic, al-Fârabî and Avicenna”. History and Philosophy of Logic, 35/2 (2014), 167-197. google scholar
• Çetres, İbrahim Halil. “Sıkı İçerme Sistemleri”. Felsefi Düşün, 7 (Ekim 2016), 21-31. google scholar
• Egre, Paul - Rott, Hans. “The Logic of Conditionals”. Stanford Encyclopedia of Philosophy. ed. Edward N. Zalta. Erisim 12 Aralık 2022. https://plato.stanford.edu/entries/logic-conditionals/ google scholar
• Fellâhî, Esedullah. “Şart-ı ittifâkî der mantık-ı cedîd”. Pejüheşha-yi Felsefî, 52/214 (1388 ş.), 105-133. google scholar
• Fellâhî, Esedullah. “Şart-ı ittifâkî nezd-i mantık-dânân-ı Müselman”. Mutâlaât-ı İslâmî: Felsefe ve Kelâm, 43/ 87/2, (1390 ş.), 111-140. google scholar
• Fellâhî, Esedullah. “Şart-ı lüzûm-i der mantık-ı cedîd”. Faslnâme-i Teemmülât-ı Felsefî, 1/1 (1388 ş.), 7-46. google scholar
• Franks, Curtis. “Propositional Logic”. Stanford Encyclopedia of Philosophy. ed. Edward N. Zalta. Erisim 13 Aralık 2022. https://plato.stanford. edu/entries/logic-propositional google scholar
• Goodman, Lenn E. Avicenna. London, New York: Routledge, 1992. google scholar
• Grünberg, Teo, v.d. Mantık Terimleri Sözlüğü. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayınları, 2003. google scholar
• Halbach, Volker. The Logic Manual. Oxford: Oxford University Press, 2015. google scholar
• İbn Sînâ. eş-Şifâ: el-Kıyâs. nşr. Saîd Zâyed. Kahire, el-Hey’etü’l-Âmme li Şuûni’l-Metâbi‘i’l-Emîriyye, 1965. google scholar
• Jadaane, Fehmi. Stoacılığın İslam Düşüncesi Üzerindeki Etkisi. İstanbul: Albaraka Yayınları, 2020). google scholar
• Karaismail, Fatma. Fahreddin er-Râzî’nin Önerme Anlayışı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022. google scholar
• Karimullah, Kamran I. Avicenna (d. 1037), Logical Theory, and the Aristotelian Tradition. Montreal: McGill University, The Institute of Islamic Studies, Doktora tezi, 2014. google scholar
• Kâtibî. el-Münassas. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 1680. google scholar
• Kâtibî. Şemsiyye Risâlesi. nşr. ve çev. Ferruh Özpilavcı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017. google scholar
• Kayar, Esma. “Megaralı Philon’da Koşullu Önerme Anlayışı ve Modern Mantıkta Maddi İçerme Kavramının Oluşumu”, Kaygı, 20/1 (2021), 325-345. google scholar
• Kenny, Anthony. Batı Felsefesinin Yeni Tarihi: Antik Felsefe. çev. Serdar Uslu. İstanbul: Küre Yayınları, 2021. google scholar
• Kuşlu, Harun. Nasîruddin Tûsî’de Önermeler Mantığı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017. google scholar
• Lewis, C. Irving, Cooper H. Langford. Symbolic Logic. New York: Dover Publications, 1932. google scholar
• Maroth, Miklos. Ibn Sîna Und Die Peripatetische „Aussagenlogik”. Almancaya çev. Johanna Till. Leiden, New York, K0benhavn, Köln: E. J. Brill, 1989. google scholar
• Movahed, Zia. “A Critical Examination of Ibn-Sina’s Theory of the Conditional Syllogism”. Sophia Perennis, 1/1 (2009), 5-21. google scholar
• Özel, Aytekin. İbn Sînâ’nın Birleşmeli Kıyas Teorisi ve Sembolik Yorumu. Bursa: Emin Yayınları, 2009. google scholar
• Özlem, Doğan. Mantık. İstanbul: Notos Kitap, 2016. google scholar
• Râzî, Fahreddîn. Mantıku’l-Mülahhas. nşr. Ahad Ferâmerz Karâmelekî - Âdîne Asgarînejad. Tahran, İntişârât-ı Dânişgâh-ı İmam Sâdık, 1381 ş. google scholar
• Râzî, Fahreddîn. Şerhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât. nşr. Ali Rızâ Necefzâde. 2 Cilt. Tahran: Encümen-i Âsâr, 1384 ş. google scholar
• Rescher, Nicholas. “Avicenna on the Logic of “Conditional” Propositions”. Studies in the History of Arabic Logic içinde. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 1963, 76-86. google scholar
• Shehaby, Nabil. The Propositional Logic of Avicenna, A Translation from al-Shifa’: al-Qiyas with Introduction, Commentary and Glossary. Dordrecht-Holland: D. Reidel Publishing Company, 1973. google scholar
• Street, Tony. “Ibn Sma und die peripatetische „Aussagenlogik”, Miklos Maroth”. Philosophy East and West, 45/2 (1995), 281-286. google scholar
• Street, Tony. “Tusı on Avicenna’s Logical Connectives”. History and Philosophy of Logic, 16:2 (1995), 257-268. google scholar
• Tûsî, Nasîruddin. Tercemetu Esâsi’l-iktibâs fi’l-mantık. nşr. Ferruh Özpilavcı. 2 Cilt. Arapçaya çev. Molla Hüsrev. Kuveyt: Dâru Fâris, 2023. google scholar
• Yıldırım, Cemal. Mantık. Ankara: Fol Yayınevi, 2019. google scholar