Sa’dî’nin Gülistan Adlı Eserindeki Öykü İçi Anlatıcılı Hikâyeler

Year 2023, Issue: 43, 263 - 280, 24.10.2023

Nihat Değirmenci

https://doi.org/10.26650/jos.1351979

Abstract

Miladi on üçüncü yüzyılda İran’ın Şiraz şehrinde yaşamış olan Sa’dî, Fars şiirinin en meşhur şairlerindendir. Şair olmasının yanı sıra Farsça kurmaca edebiyatının da önemli temsilcilerindendir. Sa’dî Gülistan adlı eserinde çevresinde duyduğu, okuduğu veya kendi başından geçen hikâyeleri aktarmıştır. Bu hikayelerin bir kısmında ise yazar bir karakter olarak yer almaktadır. Bu durum hikayelere otobiyografik bir özellik katmaktadır. Bu otobiyografik hikayeler, Sa’dî’nin düşünce dünyasını ve toplumsal görüşlerini anlamamıza yardımcı olur. Bu çalışmada yazarın Gülistan adlı eserindeki otobiyografik özellikte olan bu hikâyeler incelenmiştir. Sa’dî’nin çocukluk dönemine ait hikayeler ve aile fertlerinden bahsettiği hikayelerden onun yaşamı hakkında bilgilere ulaşılmıştır. Bu hikayelerde yer alan ve toplumsal yaşamı yansıtan öğeler ile dönemin sözü geçen meslekleri ortaya konmuştur. Hikayelerde onun yolculukları, bulunduğu yerler de konu edilmiştir, çalışmada bu sonuçlar da değerlendirilmiştir. Bir tacirle olan diyaloğunu anlattığı hikâyede dönemin ticaretine ilişkin fikir edinmek mümkün olmuştur. Bu hikâyede dönemin ticaret mallarına, ticaretin etkin olduğu ülkelere ve ticaret hacmine dair bilgiler bir tüccarın bakış açısından dile getirilmiştir. Ayrıca Sa’dî’nin yöneticilerle ilişkileri ve yöneticilerle çalışma konusundaki fikirleri, toplumsal sınıflara ilişkin görüşleri gibi iç dünyasını yansıtan hikayeler de çalışma kapsamında ele alınmıştır.

Keywords

Sa’dî, Kurmaca, Gülistan, Fars Edebiyatı

Stories with Homodiegetic Narrators in Saadi’s Work Gulistan

Abstract

Saadi lived in the 13th century in the city of Shiraz, Iran and is not only one of the most famous poets of Persian poetry but also a significant representative of Persian fiction literature. In his work Gulistan [The Rose Garden], he narrates stories he heard around him, read, or experienced himself. Some of these stories feature the author as a character, adding an autobiographical dimension to the narratives. These stories help one understand Saadi’s thoughts and societal views. This study examines the autobiographical stories found in Saadi’s Gulistan. The stories related to Saadi’s childhood provide insights into his family members and early life. These stories also include elements reflecting the societal life and professions of the time. The stories also highlight Saadi’s travels and the places he visited, and this research evaluates these aspects as well. The story where he narrates his dialogue with a merchant allows one to gain insights into the trade practices of that era. This narrative contains details regarding the goods commonly traded during the period from the viewpoint of a merchant. The stories that reflect his interactions with rulers, his thoughts on working with them, and his views on societal classes are also discussed, shedding light on his inner world.

Keywords

Saadi, Fiction, Gulistan, Persian Literature

References

• Âbidînî, Hasan Mîr. Der Sitayeş-e Dâstân. Tahran: Çeşme Yayınları, 1389 hş. google scholar
• Avcıoğlu, Gamze Gizem. “Sa’di-yi Şîrâzî’nin hayatı, eserleri ve Türk edebiyatındaki yeri”. Doktora tezi. İstanbul Üniversitesi, 2018. google scholar
• Avcıoğlu, Gamze Gizem. “Sa‘di-yi Şîrâzî’nin Yolculuklarının “Gülistân” Eseri Üzerindeki Etkileri”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 40 (2018): 61-72. google scholar
• Âzer, Emir İsmail. Edebiyât-e İrân der Edebiyât-e Cihân. Tahran: Sohen Yayınları, 1387 hş. google scholar
• Baykal, Nimet. “Sa’di-yi Şirazi’nin Gülistan adlı eserinde insan tipleri ve hikayelerinin tahlili”. Yüksek lisans tezi. Dicle Üniversitesi, 2005. google scholar
• Baykal, Nimet. “Sa’di Şirâzi’nin Gülüstan’ındaki bazı hikayelere benzeyen Kürtçe masallar”. Yüksek lisans tezi. Bingöl Üniversitesi, 2017. google scholar
• Çeviker Namoğlu, Elif. “Şiirsel Bir Ahlak ve Nasihat Kitabı Olarak Bostan ve Gülistan’da Kadın”. Nüsha Dergisi. 50 (2020): 1-24. google scholar
• Dayı, Özkan. “Sa’dî-yi Şîrâzî’nin Farsça şiirlerinde hükümdarlar ve devlet adamları”. Yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi, 2014. google scholar
• Enverî, Hasan. Gülistan-e Sa’dî. Tahran: Peyâm-e Nûr Üniversitesi Yayınları, 1372 hş. google scholar
• Genette, Gerard. Anlatının Söylemi. Çeviren Ferit Burak Aydar. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020. google scholar
• Hasanli, Kavus. Şirazlı Sa’dî; Hayatını ve Sözünü Yeniden Anlamak. Çevirenler Elif Namoğlu ve Esra Çakar. İstanbul: Demavend Yayınları, 2017. google scholar
• Khalaf, Mahmood Yasin. “Şeyh Sa’di Şirazi ve Mülemma’at türü”. Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, 1989. google scholar
• Karamanlıoğlu, Ali Fehmi. Gülistan Tercümesi (Kitâb Gülitan bi’t-türkî). İstanbul: M.E.B Yayınları, 1978. google scholar
• Katouzian, Homa. Sa’dî: Hayatın ve Tutkunun Şairi. Çeviren İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Vakıfbank Yayınları, 2020. google scholar
• Ocak, Mehmet Necip. “Sadi'nin Bostan ve Gülistan adlı eserlerinin eğitim açısından değerlendirilmesi” .Yüksek lisans tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, 2001. google scholar
• Sevgi, Ahmet. “Mehmet Âkif’te Sâdi Tesîri”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 5 (1999): 183-194. google scholar
• Şîrâzî, Sa’dî. Külliyat. Hazırlayan Muhammed Ali Forûğî Tahran: Nigah Yayınları, 1378 hş. google scholar
• Sûdî, Muhammed. Şerh-e Sûdî. Çevirenler Haydar Hûştıynet ve Ali Ekber Kâzımî. Tebriz: Bihterin Yayınları, 1375 hş. google scholar
• Şemîsâ, Sîrûs. Şâhidbâzî der Edebiyât-e Fârsî. Tahran: Firdevs Yayınları, 1381 hş. google scholar
• Şığva, Bülent ve Özsoy, Ebru. “Gülistân Hakkında Türkçe Çalışmalar Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 5 (2022):144-179. google scholar
• Şîrâzî, Sa’dî. Gülistan. Hazırlayan Muhammed Ali Forûğî. Tahran: Kaknus Yayınları, 1388 hş. google scholar
• Şîrâzî, Sa’dî. Gazeliyât. Hazırlayan Muhammed Ali Forûğî. Tahran: Kaknus Yayınları, 1389 hş. google scholar
• Şîrâzî, Sa’dî. Gülistan. Çeviren Hikmet İlaydın, İstanbul: M.E.B Yayınları, 2005. google scholar
• Yusufî, Gulamhuseyn. Gulistân-e Sa’dî. Tahran: Hârezmî. Yayınları, 1373 hş. google scholar
• Zonos, Nesrin Şahidi. “Sadi’nin Tahran Gülistan Müzesinde bulunan Bustan ve Gülistan yazma eserlerinin minyatürlerinin incelenmesi” Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, 1994. google scholar