Evsizliğin Psikososyal Etkileri Üzerine Nitel Bir Araştırma: İstanbul, Beyoğlu Örneği

Yıl 2024, Cilt: 44 Sayı: 2, 713 - 735, 31.12.2024

Halenur Demir

Öz

Evsizlik, kişinin doğrudan ya da dolaylı sebeplerle daimî olarak kalacak bir yere sahip olmaması şeklinde tanımlanmaktadır. Evsizlik barınacak yerden, çalışacak işten ya da sosyal ilişkilerden yoksunluk gibi somut boyutların ötesinde, evsizlerin bunları ve toplamda hayatı anlamlandırma biçimlerini de hesaba katmayı gerektiren çok katmanlı bir toplumsal problemdir. Toplumdan kendini soyutlamış bu kişilerin topluma yeniden adapte olup normal düzende yaşamlarını sürdürebilmeleri için öncelikle yaşam koşullarının, kendi bakış açılarından nasıl göründüğünün anlaşılması gerekmektedir. Bu çalışma sokakta yaşayan bireylerin toplum ile ilişki kurma biçimleri, kendilerini topluma ne kadar ait hissettikleri, sosyal hayata katılım seviyeleri, sosyal refah hizmetlerine erişimleri, toplumsal hayata adapte olmada karşılaştıkları engeller ve bu engellerin kişilerdeki psikososyal etkileri üzerinden evsiz bireylerin yaşam algısını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda nitel araştırma yöntemi benimsenmiş, İstanbul’da evsizliğin yoğun olarak yaşandığı bölgelerden Beyoğlu ilçesinde farklı konumlardaki 8 evsiz bireyle derinlemesine görüşme yapılmıştır. Elde edilen verilerin analizi sonucunda, evsizliğe neden olan olguların başında aile problemleri, boşanma, sosyal dışlanma ve ekonomik sorunların geldiği; kişilerin çevrelerine olan küskünlükleri sebebiyle yalnızlığı tercih ettikleri ve yalnızlığa bağlılıklarının, toplumsal dışlanma ve gördükleri yabancı tutumu ile arttığı anlaşılmaktadır. Buna göre kişiler psikolojik olarak en dipte hissettikleri zamanlarda hep yalnız olmak istemekte, sokak ortamında, sosyal yaşam ve ilişkilerinde seçici davranmakta, ilişki kurduklarında da öncelikleri yardımlaşma olmaktadır

Anahtar Kelimeler

Evsizlik, Sokak hayat, Sosyal dışlanma, Yaşam deneyimleri

A Qualitative Research on the Psychosocial Effects of Homelessness: The Case of Beyoğlu, İstanbul

Öz

Homelessness is defined as not having a permanent place to stay for direct or indirect reasons. Homelessness is a multi-layered social problem that requires taking into account not only concrete dimensions such as lack of shelter, work, or social relations but also how homeless people make sense of life in general. For these people who have isolated themselves from society to readapt to society and continue their lives in a normal order, it is first necessary to understand how their living conditions appear from their perspective. This study aims to analyse the perception of the life of homeless individuals through how individuals living on the streets establish relationships with society, how much they feel they belong to society, their level of participation in social life, their access to social welfare services, the obstacles they encounter in adapting to social life and the psychosocial effects of these obstacles on individuals. In this direction, a qualitative research method was used and in-depth interviews were conducted with 8 homeless individuals in different locations in Beyoğlu district, one of the regions where homelessness is experienced intensively in Istanbul. In the study, face-to-face interviews were conducted using a semi-structured interview form after a literature review, aiming to capture the effects of the problem comprehensively. The answers to all questions were analysed in line with the descriptive analysis method and conclusions were reached through personal observations. As a result of the analysis of the data obtained from the interviews, it was determined that the main reasons causing homelessness were family problems, divorce, social exclusion and economic inadequacy; It has been understood that people prefer loneliness due to their resentment towards their environment and that their attachment to loneliness increases with social exclusion and the attitude of strangers they see. Therefore, people always want to be alone when they feel at the bottom psychologically, they are selective in their social life and relationships in the street environment, and when they establish relationships, their priority is to help others.

Anahtar Kelimeler

Homelessness, Life on the streets, Social exclusion, Life experiences

Kaynakça

• Aynacı, C. (2020). Hak Temelli Sosyal Hizmet Ekseninde Evsizlerin Psiko-Sosyal Problemleri ve Çözüm Stratejileri (Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. google scholar
• Akyıldız, Y. (2017). Dünyada ve Türkiye’de Evsizlik ve Uygulamaları. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 67-91. google scholar
• Akyıldız, Y. (2022). Evsiz Bireylerin Sosyal Hayatı Üzerine Nitel Bir Araştırma: “Türkiye Örneği”. Kent Akademisi, 15(4), 1502-1521. https://doi.org/10.35674/kent.1049630 google scholar
• Acar, B., Bozkafa, H., Vural, B., Önal, S., Genç, M. & Yaman, Ö. M. (2022), Evsizliğin Nedenleri ve Deneyimleri Üzerine Nitel Bir Araştırma: Beyoğlu Örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33 (2), 339-358. https://doi.org/10.33417/tsh.986870 google scholar
• Bekaroğlu, D. (2018). Evsizlik Kuramları ve Nedensellik: Eleştirel Bir Yaklaşım. Sosyoloji Divanı, Sosyoloji Dergisi, 7 (13). google scholar
• Bekaroğlu, D. (2017). Küreselleşen İstanbul’da Evsizliğin Sosyal Hizmet Perspektifinden Analizi: Beyoğlu Örneği. (Doktora Tezi). Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova. google scholar
• Bektaş, A. (2014). Evsizlik Olgusu ve Evsizlere Yönelik Sosyal Politikalar: Hükümlü Evsizlere İlişkin Bir Araştirma (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Bıçkı, D. (2005). Kentsel Yoksulluğun Yapısal Faktörlerle Analizi: Ekonomik ve Politik Yapının Yeniden Örgütlenmesi; Karşılaştırmalı Bir Analiz, “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynaklari Dergisi,7 (1), s. 105-138. google scholar
• Braun, V. ve Clarke V. (2019). Psikolojide Tematik Analizin Kullanımı. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(2), 873-898. google scholar
• Casey L. and Stazen L. (2021). Seeing Homelessness Through the Sustainable Development Goals. European Journal ofHomelessness (15)3, 63-71. google scholar
• Creswell, J. W. (2014). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. Sage Publications. google scholar
• Çakmak, H. H. ve Gökgöz, G. (2023). Almanya ve Türkiye’de Yaşayan Evsizlerin Kültürel Deneyimleri. Topkapı Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 19-38. google scholar
• Çalışkan, M. (2018). İstanbul’da Tinerci Çocuk Vakalarının Medyaya Yansıması ve Sosyal Devlet Anlayışının Konuya Yaklaşımı, Sosyoloji Dergisi, (38), 109-1. google scholar
• Çolakoğlu, E. (2023). Söylem analizi yoluyla Türkiye’deki evsizlere dair temsil ve algilarin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Denli, Ö. (2016). Bir İnsan Hakları Meselesi Olarak Küresel Yoksulluk. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararasi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 113-130. google scholar
• Genç, Y. (2023, Ocak). Kronik Küresel Problem: Evsizlik. Perspektif, Sayı: 317, https://perspektif. eu/2023/01/04/kronik-kuresel-problem-evsizlik. google scholar
• Gürel, M. (2024), Evsizliğe Giden Süreç: Yaşam Koşulları, Aile ve Sosyal Destek Ağları Üzerine Derinlemesine Bir İnceleme. İdealkent, 15(42), 790-815. https://doi.org/10.31198/ idealkent.1390130 google scholar
• İlhan, N. ve Ergün, A. (2010). Evsizler ve Toplum Sağlığı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(20), 79-90. https://doi.org/10.21560/spcd.08722 google scholar
• Karaman, M. F. (2019). Sosyal Dışlanma Bağlamında Evsizlik: İstanbul Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Karataş, Z. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1 (1). google scholar
• Kanbir, F. (2012). Zygmunt Bauman Sosyolojisinde Yabancı Kavramı (Yüksek Lisans Tezi) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum google scholar
• Kaya-Kılıç, A. ve Aslantürk, H. (2019). Evsizlerin Sosyo-Demografik Özellikleri ve Sokak Yaşam Deneyimleri: Antalya Örneği, Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 417-437. google scholar
• Küçük, Meryem (2018). Kent Yoksulluğu ve Evsizlik (İstanbul-Zeytinburnu Spor Kompleksi Barınma Evi Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü google scholar
• Mabhala, M., Esealuka, W. A., Nwufo, A. N., Enyinna, C., Mabhala, C. N., Udechukwu, T., Reid, J. ve Yohannes, A. (2021). Homelessness Is Socially Created: Cluster Analysis of Social Determinants of Homelessness (SODH) in North West England in 2020. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(8), Article 4061. DOI: 10.3390/ijerph18084061 google scholar
• Omerov, P., Craftman, A. G., Mattsson, E. ve Klarare, A. (2020). Homeless persons’ experiences of health- and social care: A systematic integrative review. Health & Social Care in the Community, 28(1), 1-11. doi:10.1111/hsc.12857 google scholar
• Ravenhill, M. (2008). The Culture of Homelessness. Hampshire, Ashgate Publishing. google scholar
• Rose, P., Beeby, J. ve Parker, D. (1995). Academic rigor in the lived experience of researchers using phenomenological methods in nursing. Journal of Advanced Nursing. 21(6), 1123-1129. google scholar
• Sipahi, E. B. ve Arslan, T. (2021). Evsizlik Sorununun Pandemi ile İlişkisi ve Türkiye’deki İzdüşümü. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12 (31), 972-987. google scholar
• Şan, M. K. ve Küçük, M. (2018). Kentsel Yoksulluk, Göç ve Yoksulluğun Mekânsal Yoğunlaşması-Ayrışması. Göç Dergisi, 5(2), 185-204. https://doi.org/10.33182/gd.v5i2.603 google scholar
• Taşçı, M. (2023). Evsizler İçin Sürdürülebilir Barınak Tasarımı: İstanbul Örneği, (Yüksek Lisans Tezi) Karatay Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Konya. google scholar
• Yeter, A. (2018). Sivil Toplum Kuruluşlarının Evsizlere Yönelik Hizmetlerinin Değerlendirilmesi: İstanbul Örneği. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(17), 34-60. https://doi.org/10.17828/ yalovasosbil.449246 google scholar
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar