TEHCİR SONRASI MÜSLÜMAN ÇOCUKLARA EL KONULMASI MESELESİ

Year 2017, Issue: 65, 131 - 166, 15.06.2017

Selma Göktürk Çetinkaya

Abstract

Harb-i Umumi’deki Müslümanlara yönelik mezalime karşı 27 Mayıs 1915’te çıkartılan

Tehcir Yasası’ndan muaf olan yetimleri, on yaşından küçük çocukları ve yirmi

yaşından küçük kızları yetimhaneler, zengin aileler, bağlı bulundukları cemaatlerle

nüfuzlu kişiler sahiplenmişlerdir. Tehcirden dönüşleri başlatan 18 Aralık 1918 tarihli

Geri Dönüş Kararnamesi’nin yetimlerin kimliklerinin incelenerek iade edileceklerini

belirtmesine rağmen Ermeniler ve İtilaf askerleri evlerden, yetimhanelerden, hatta

sokaklardan çocuk toplamaya başlamışlardır. Ermeni olup olmadığına bakmadan

Müslüman çocuklar ailelerinden zorla koparılmıştır. Osmanlı Devleti’nin çabaları

sonuçsuz kalmış, Anadolu’dan İstanbul’daki yetimhanelere getirilip Hıristiyanlaştırılmaya

çalışılan, Ermeni olduklarını kabule zorlanan bu çocukların çoğuna Ermeni

kimliği verilmiş ve Ermeni yetimlerle beraber 1920 itibariyle yurt dışına çıkarılmıştır.

Keywords

Osmanlı Devleti, Ermeni, Tehcir, Yetim, Yetimhane

References

• Adıvar, Halide Edip, Mor Salkımlı Ev, Can Yayınları, İstanbul 2007. Adıvar, Halide Edip, Türkün Ateşle İmtihanı, İstanbul 1994. Akman, Zekeriye, Dâru’l,Hikmeti’l-İslâmiye Kurumu (1918-1922), Ankara Üniversitesi SBE İslam Tarihi ve Sanatları ABD Doktora Tezi, Ankara 2006. Arşiv Belgeleriyle Ermeni Faaliyetleri 1914-1918, I-II, Genelkurmay ATASE ve Genelkurmay Denetleme Başkanlığı Yayınları, Ankara 2005. Atnur, İbrahim Ethem, Türkiye’de Ermeni Kadınları ve Çocukları Meselesi (1915-1923), Ankara 2005. Babacan, Hasan, “Ermeni Dul ve Yetimleri ile Osmanlı Devleti’nin Bunlara Karşı Takip Ettiği Politikalar”, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, II, Kayseri 2007, s. 271-292. Bakar, Bülent, “Mondros Mütarekesi’nden Sonra Yaşanan Önemli Bir Problem: Türk ve Ermeni Yetimleri Sorunu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXI/62, (Ağustos 2005), s. 569-589. Baktır, Hasan, “Lady Mary Wortley Montagu’nun Türkiye Mektupları’nda Osmanlı Ermenileri”, Hoşgörü Toplumunda Ermeniler, II, Kayseri 2007, s. 295- 313. Bayar, Celal, Ben De Yazdım Milli Mücadele’ye Giriş, V, İstanbul 1967. Beyoğlu, Süleyman, “Ermeni Tehciri ve İhtida”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, sayı 6 (2012), s. 1-18. Bilgi, Nejdet, “İşgal Altındaki İstanbul’da Türk Yetimlerinin Ermenileştirilmesi”, Ermeni Araştırmaları, sayı 27-28 (2007), s. 49-83. Çalıka, Hurşit, Kurtuluş Savaşı’nda Adalet Bakanı Ahmet Rifat Çalıka’nın Anıları, İstanbul 1992. Çapa, Mesut, Kızılay (Hilal-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925), Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, Ankara 2010. Derman, Giray Saynur, “Ermeni Sorununun Türk Dış Politikasına Etkisi”, Yeni Türkiye, VIII/78 (2015), s. 602-637. Ermeni Komitelerinin Amal ve Harekât-ı İhtilaliyyesi, İlan-ı Meşrutiyetten Evvel ve Sonra, İstanbul 1332. Eyice, Semavi, “İstanbul’un Mahalle ve Semt Adları Hakkında bir Deneme”, Türkiyat Mecmuası, XIV, İstanbul 1965, s. 199-216. Eyicil, Ahmet, “I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Mücadelesi Sırasında Maraş’ta Ermeni Mezalimi”, Belleten, LXVII/250 (Aralık 2003), s. 911-947. Gürün, Kamuran, Ermeni Dosyası, İstanbul 2005. Halaçoğlu, Yusuf, Ermeni Tehciri, İstanbul 2007. Holmes, Mary Caroline, Urfa’da Ermeni Yetimhanesi (1919-1921), çev. Vedii İlmen, İstanbul 2005. Kamsler, Brigette C., Kristen Leigh Southworth, Amy Meverden, Near East Relief Committee Records, 1904-1950, January 2013. Karabekir, Kazım, Çocuk Davamız, haz. Faruk Özerengin, I, İstanbul 1995. Keser, Ulvi, “Kıbrıs’ta Ermeni Toplumuna Kesitsel Bir Bakış: 1915-1963”, TESAM Akademisi Dergisi, sayı 2 (Ocak 2015), s. 51-88. Kevorkian, Raymond - Paul B. Paboudjian, 1915 Öncesinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeniler, Aras Yayıncılık, İstanbul 2012. Kılıç, Selami, Ermeni Sorunu ve Almanya-Türk ve Alman Arşiv Belgeleriyle, İstanbul 2007. Orbay, Rauf, Cehennem Değirmeni, Siyasi Hatıralarım, I, İstanbul 1993. Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın No. 14, Ankara 1995. Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı (1878-1920), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın No. 91, Ankara 2007. Özbay, Ferhunde, “1911-1922 Yıllarında Anadolu’nun Kimsesiz Kız Çocukları”, Savaş Çocukları, Öksüzler ve Yetimler, ed. Emine Gürsoy Naskali - Aylin Koç, İstanbul 2003, s. 105-118. Özdemir, Hikmet, “Türk-Ermeni İhtilafının Geometrisi”, Psiko-Politik Bir Yaklaşım İle Türk-Ermeni İlişkileri, der. Baher Senem Çevik Ersaydı - Abdülkadir Çevik, Uşak 2011, s. 96-110. Özyürek, Mustafa, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Eğitimci: Nakiye Elgün”, Atatürk Dergisi, III/2 (Erzurum 2014), s. 29-46. Perinçek, Mehmet, Ermeni Milliyetçiliğinin Serüveni (Taşnaklardan ASALA’ya Yeni Belgelerle), Kaynak Yayınları, İstanbul 2015. Sarıkaya, Makbule, “Savaş Yıllarında Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin Çocuk Sağlığı Konusundaki Hedef ve Faaliyetleri”, Savaş Çocukları, Öksüzler ve Yetimler, ed. Emine Gürsoy Naskali - Aylin Koç, İstanbul 2003, s. 33-47. Sarınay, Yusuf, “24 Nisan 1915’te Ne Oldu?”, Yeni Türkiye, II/61 (2014), s. 1618-1630. Sert, Selahattin, Fransızların Ermenileri Yok Etme Planı Kilikya 1918- 1922, İstanbul 2005. Shaw, Stanford J., “Ermeni Lejyonu ve Kilikya’daki Ermeni Topluluğunu Tahribatı”, Osmanlı’nın Son Döneminde Ermeniler, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara 2002, s. 149-194. Sonyel, Salahi R. ,Türk-Ermeni Çıkmazı/Barışma Ümitleri, Kıbrıs Türk Cemiyeti Yayınları, Londra 2007. Şimşir, Bilal, Ermeni Meselesi 1774-2005, Bilgi Yayınevi, Ankara 2005. Tosun, Ramazan, Ermeni Tehcirinde Konya, Palet Yayınları, Konya 2015. Türkmen, Zekeriya, “İşgal Yıllarında İstanbul’daki Uygulamalar: Mütareke Döneminde Ermeniler Tarafından Türk Çocuklarının Kaçırılması ve Hıristiyanlaştırılması”, KÖK Araştırmalar, II/2, Ankara Güz 2000, s. 265-283.