Leh Asıllı Stanislaw Chlebowski’nin Osmanlı Saray Ressamı Olarak İstihdamı ve Ayrılışı

Year 2020, Issue: 71, 281 - 316, 28.08.2020

Fatma Ürekli

Abstract

Osmanlı sarayı, devletin idare merkezi olmanın yanı sıra tarih boyunca kültür ve sanat hayatının gelişmesi için önemli rol üstlenmiştir. Farklı alanlarda faaliyet gösteren sanatkârların saray muhitince himâye edilmesi ve çeşitli vesilelerle teşvik edilmesi geleneği, 19. yüzyılda genişleyerek devam etmiştir. Bu yüzyılda itibar gören sanat dallarından birisi resim sanatıdır. Birçok Avrupalı ressamın, Osmanlı sarayında görev almak konusunda istekli ve eserlerini padişaha takdim etme gayreti içinde olduklarını belirtmek gerekir. Bu şekilde hareket eden ressamlardan biri, Leh asıllı Rus vatandaşı Stanislaw Chlebowski’dir. Sultan Abdülaziz tarafından 1870’te “Mâbeyn-i Hümâyûn Ressâmı” tayin edilen Chlebowski, birikimlerini Osmanlı dünyasına taşıma fırsatı bulmuştur. Padişahın talepleri istikâmetinde klasik dönem Osmanlı muharebeleri ve zaferleri yanında, başkent İstanbul’un farklı hatıralarını yansıtan tarihi görsel eserler hazırlamıştır. Hizmeti süresince padişahın takdir ve taltifine mazhar olan ve eserleri ile uluslararası üne ulaşan Chlebowski, bir müddet çalıştıktan sonra sağlık sorunlarını sebep göstererek saray ressamlığından ayrılmıştır.

Keywords

Osmanlı Sarayı, İstanbul, Sultan Abdülaziz, Ressam, Stanislaw Chlebowski, Rusya

Hiring of The Polish Stanislaw Chlebowski as a Court Painter and Resignation

Abstract

As well as being the centre of the governmental body of the State, the Ottoman court also played a significant role in the enhancement of the cultural and artistic life of the court. Traditional funding and encouragement by the court of artists from various fields continued during the 19th century. It is a fact that many European painters were keen on being employed by the Ottoman court and presenting their works to the Sultan. The Polish painter, Stanislaw Chlebowski, was one of those above-mentioned painters. Hired in 1870 as a “court painter” by Sultan Abdulaziz, Chlebowski found that he had the opportunity to bring many years of experience to the Ottoman world. In line with the orders of the Sultan he created a great number of pieces featuring the historic scenes of the city of Istanbul along with the battles and victories of the empire’s classical ages. Chlebowski, having gained the appreciation of the Sultan and having acquired an international fame during his tenure, asked for leave and subsequently resigned from his post due to health concerns.

Keywords

Ottoman Court, Istanbul, Sultan Abdulaziz, Painter, Stanislaw Chlebowski, Polish

References

• Bâb-ı âli Evrak Odası, Nezaret Devair Gelen-Giden Defterler (BEO, NDGGD.), Maarif Giden, nr. 58/100, 395/9-6.
• Hazine-i Hassa Tasnifi İrade (HH.İ.).
• Hariciye Nezareti Tahrirat Odası (HR.TO.).
• İrade Tasnifi
• Dahiliye (İ.DAH.).
• Hariciye (İ. HR.).
• Mabeyn-i Hümayun Evrakı (MB.).
• İrade (MB.İ.).
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TSMAD.) 00348.0001.00. 001; 00379.0001.003; 00401.0004.003; 00402.0004.00.002; 00402.012.002.
• Askeri Müze Resim Koleksiyonu Kataloğu, İstanbul 2011.
• Budak, Mustafa, “Şeyh Şâmil”, DİA, XXXIX, 2010, s. 67-70.
• Donogo, Hadji Murad, Pobedit Tot, Kto Vladeet Kavkazom, Miniaturı Kavkazkoy Voynı 1817-1864, Moskova 2015.
• Göncü, T. Cengiz, “Osmanlı Sarayında Resim Sanatının Himayesinin Simgesi Olarak Resim Odası ve Görev Alan Sanatçılar”, Milli Saraylar Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi, sayı 9, İstanbul 2012, s. 263-277.
• Halil Edhem [Eldem], Elvâh-ı Nakşiye Koleksiyonu, İstanbul 1340.
• Histoire de la Guerre D’orient İllustré par Janet-Lange, Éditeur, Gustava Barba, Paris 1854. Jivopis XVIII-Naçala XX Veka (Do 1917 Goda), Moskova 1952.
• Kaya, Gülsen Sevinç, “Sultan Abdülaziz ve Döneminin Resim Sanatı”, Milli Saraylar Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi/National Palaces Journal of Art-History-Architecture, sayı 17 (2019), s. 77-101.
• ________, Milli Saraylar Tablo Koleksiyonu, Milli Saraylar, İstanbul 2019. Küçük, Cevdet, “Abdülaziz”, DİA, I, 1988, s. 179-185.
• Kondakov, Sergey Nikodimoviç, Yubileynıy Spravoçnik İmperatorskoy Akademii Hudojestv 1764-1914, Tom II, St. Petersburg 1915.
• Konovalov, Eduard Gavriloviç, Slovar Russkih Hudojnikov: Novıy Polnıy Biografiçeskiy, Moskova 2008.
• Köprülü, Orhan F., “Fuad Paşa, Keçecizâde (1815-1869)”, DİA, XIII, 1996, s. 202-205. Polonya Sanatında Oryantalizm, Pera Müzesi Yayınları, İstanbul 2014.
• Roberts, Mary, İstanbul Karşılaşmaları, Osmanlılar, Oryantalistler ve 19. Yüzyıl Görsel Kültürü, çev. Zeynep Rona, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
• Shid u Tvorçesti Evropeyskih Hudojnikiv Albom Katalog, Lviv 2008.
• Solovyev, Vladimir Daniloviç, “Hlebovskiy Stanislav (1835-1884)”, Ruskie Hudojniki XVIII-XX Vekov: Spravoçnik, Moskova 2005.
• Ürekli, Fatma, “Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı Sarayında Nişanlarla Takdir ve Taltif Edilen Ressam Ayvazovski’nin Bilinmeyenleri”, Milli Saraylar Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi/National Palaces Journal of Art-History-Architecture, sayı 17 (2019), s. 7-31.
• ________, Sarayın Son Başressamı Fausto Zonaro İkbâlden İdbâra, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• Wójçik, Agata, “Stanislaw Chlebowski, Sultan Abdülaziz’in Sarayında”, çev. Nazan Erbil, Milli Saraylar Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi/ National Palaces Journal of Art-History-Architecture, sayı 17 (2019), s. 33-51.
• İstikbal.
• La Turquie.
• Le Monde Illustré Journal.
• L’Illustration Journal Universal.
• Osmanlı Ressamlar Cemiyeti Gazetesi.
• Ruzname-i Ceride-i Havadis.
• Takvim-i Vekayi.