Research Article
BibTex RIS Cite

III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri

Year 2024, Issue: 82, 97 - 132, 15.03.2024

Hüseyin Onur Ercan

https://doi.org/10.26650/iutd.20241386316

Abstract

Teamül üzere her padişah değişikliği dost ve komşu devlet hükümdarlarına mektup gönderilerek resmen bildirilir ve buna cülûs tebliği denirdi. Osmanlı diplomatiğinin belge türleri arasında yer alan ve bir elçi vasıtasıyla gönderilen bu tür mektuplar beşâret‑nâme veya ilân-nâme adını almaktadır. Avusturya Devlet Arşivi’nde mahfuz III. Osman’ın cülûsunu bildirmek üzere Avusturya’ya 54 kişilik bir maiyet eşliğinde orta elçi olarak gönderilen el-Hac Halil Efendi’nin 14 Mayıs 1755’te Kayzer I. Franz’a ve 17 Mayıs’ta zevcesi Avusturya Arşidüşesi Maria Theresia’ya takdim ettiği beşâretnâme türünde iki adet nâme-i hümâyûn, bu çalışmanın odak noktasını oluşturur. Bu çalışmada elçinin Viyana günlerine, belgelerin diplomatik özelliklerine ve rükünlerine yer verilmiştir.

Keywords

Beşâretnâme İlânnâme III. Osman Elçi Halil Efendi’nin Viyana Sefareti

References

  • Nâme-i Hümâyûn Defterleri (A.DVNS.NMH.d), nr. 8. google scholar
  • Ali Emiri Osman III (AE.SOSM.III), 38/2679. google scholar
  • Haus-, Hof- und Staatsarchiv (HHStA) google scholar
  • Türkei I, Turcica 227. google scholar
  • Türkei V, 15, 21. google scholar
  • Âltere Zeremonialakten, 50/13. google scholar
  • Türkische Urkunden 17. google scholar
  • Zeremonialprotokoll 25 (1755-1756). google scholar
  • Berlinische Nachrichten von Staats- und gelehrten Sachen, No. LI, 29.04.755; No. LIV, 06.05.1755; No. LXXXIX, 26.07.1755; No. XCVII, 14.08.1755; No. CXVIII, 02.10.1755. google scholar
  • Die Neue Europaische Fama, Welche den gegenwartigen Zustand der vornehmsten Höfe entdecket, haz. Gottlieb Schumann, c. LXVI, Gleditsch, Leipzig 1740. google scholar
  • Frankfurter Mefi-Relation. Das ist halbjahrliche Erzehlungen der neuesten Staats- und Welt-Geschichten wie solche zwischen der Frankfurter Ostermesse und besagter Herbstmesse 1755. Durch zuverlafiige Nachrichten zu unserer Wissenschaft gekommen (etc.), Frankfurt am Mayn: Im Engelhardischen Laden am Leonhards Kirchhofe, desgl. bey Philipp Wilhelm Fleischbein, im Nürnberger Hof, und dem Kanzellisten Raab, auf dem Garküchen-Platz, zu finden, Im Engelhardlichen Laden am Leonards=Kirchhofe, Frankfurt am Main 1755. google scholar
  • Khevenhüller-Metsch, Johann Josef, Aus der Zeit Maria Theresias: Tagebuch des Fürsten Johann Josef Khevenhüller-Metsch, kaiserlichen Obersthofmeisters, 1742-1776, haz. Rudolf Graf Khevenhüller-Metsch ve Hanns Schlitter, Adolf Holzhausen, Viyana 1910. google scholar
  • Königlich priviligirte Berlinische Zeitung von Staats- und gelehrten Sachen, 68. Stück, 07.06.1755; 69. Stück, 10.06.1755; 77. Stück, 28.06.1755; 78. Stück, 01.07.1755; 86. Stück, 17.07.1755; 110. Stück, 13.09.1755. google scholar
  • Mehmed Hâkim Efendi, Hâkim Efendi Tarihi [Osmanlı Tarihi 1166-1180/1752-1766)], haz. Tahir Güngör, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay., c. I, İstanbul 2019. google scholar
  • Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî, haz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yay., c. II, İstanbul 1996. google scholar
  • Münchner-Zeitungen, von denen Kriegs-, Friedens- und Staatsbegebenheiten, inn- und ausser Landes, Num. LXXXII, 23.05.1755; Num. XCIV, 13.06.1755. google scholar
  • Neue genealogisch-historische Nachrichten von den vornehmsten Begebenheiten, welche sich an den europaischen Höfen zutragen, worinn zugleich vieler Stands-Personen Lebens-Beschreibungen vorkommen, haz. Michael Ranft, c. LXXIII, Heinsius, Leipzig 1756. google scholar
  • Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi: Sâmi ve Şâkir Tarihleri ile Birlikte, ed. Mesut Aydıner, Kitabevi Yay., İstanbul 2008. google scholar
  • Wienerisches Diarium, Num. 33, 23.04.1755; Num. 34, 23.04.1755; Num. 36, 03.05.1755; Extra-Blatt zu Num. 40, 17.05.1755; Num. 69, 27.08.1755; Num. 70, 30.08.1755; Anhang zu Num. 71, 03.09.1755; Num. 76. 20.09.1755. google scholar
  • Beydilli, Kemal, “Sefaret ve Sefaretnâme Hakkında Yeni Bir Değerlendirme”, Osmanlı Araştırmaları, sayı 30 (2007), s. 8-30. google scholar
  • Bölükbaşı, Ömerül Faruk, 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Darphane-i Amire, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul 2013. google scholar
  • Ercan, Hüseyin Onur, “Rıdvan Ağa’dan Süleyman Bey’e (1634-1774): Osmanlı Elçilik Heyetlerinin Avusturya Devlet Arşivindeki İzleri”, Osmanlı Araştırmaları, sayı 56 (2020), s. 49-96. google scholar
  • ________, “Rusya’ya Gönderilen Derviş Mehmed Efendi’nin Diplomatik Misyonunun Dönemin Alman Basınında ve Avusturya Elçisi Esterhâzy’nin Raporlarındaki Yansıması (1755)”, RUSAD, sayı 10 (Aralık 2023), s. 25-47. google scholar
  • ________-Nihal Metin, “Avusturyalı Mukim Elçi Heinrich von Penkler’e Veda Ziyareti Münasebetiyle Sultan III. Osman Tarafından Verilen Nâme-i Hümâyûn (1755)”, Archivum Ottomanicum, sayı 40 (2023), s. 117-132. google scholar
  • Fekete, Ludwig, Einführung in die osmanisch-türkische Diplomatik der türkischen Botmafiigkeit in Ungarn, Königliche Ungarische Universitatsdruckerei, Budapeşte 1926. google scholar
  • Gökbilgin, M. Tayyib, Osmanlı İmparatorluğu Medeniyet Tarihi Çerçevesinde Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1979. google scholar
  • Hammer-Purgstall, Joseph von, Geschichte des Osmanischen Reiches, c. VIII, Hartleben’s Verlage, Pest 1832. google scholar
  • Keller, Katrin, “Kaiserin und Reich: Warum Maria Theresia 1745 nicht gekrönt wurde”, Die Reprasentation Maria Theresias. Herrschaft undBildpolitik im Zeitalter der Aufklarung, haz. Werner Telesko-Sandra Hertel-Stefanie Linsboth, Böhlau, Viyana 2020, s. 59-68. google scholar
  • Kütükoğlu, Bekir, “Şah Tahmasb’ın III. Murad’a Cülus Tebriki”, Tarih Dergisi, sayı 11 (1960), s. 1-24. google scholar
  • Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), TTK Yay., Ankara 2013. google scholar
  • Paço, David Do, “Trans-Imperial Familiarity: Ottoman Ambassadors in Eighteenth-century Vienna”, Practices ofDiplomacy in the Early Modern World, c. 1410-1800, ed. Tracey A. Sowerby-Jan Hennings, Routledge, Londra 2017, s. 166-184. google scholar
  • Regele, Oskar, Der Österreichische Hofkriegsrat 1556-1848, Druck und Verlag der österreichischen Staatsdruckerei, Viyana 1949. google scholar
  • Sarıcaoğlu, Fikret, “Hasan Paşa, Seyyid”, DİA, XVI, s. 339-340. google scholar
  • Savaş, Ali İbrahim, “Osmanlı Diplomatikasına Ait Name-i Hümayun, Ahidname-i Hümayun ve Mektup Tahlilleri”, OTAM, sayı 7 (1996), s. 219-251. google scholar
  • Scheutz, Martin. “Die obersten Hofamter als Wechselstube von sozialem, ökonomischem und symbolischem Kapital. Anforderungsprofile an hohen Amtstrager des Wiener Hofes im 18. Jahrhundert”, Herrschaft in Zeiten des Umbruchs: Fürstbischof Hieronymus Colloredo (1732-1812) im mitteleuropaischen Kontext, haz. Gerhard Ammerer vd., Anton Pustet, Salzburg 2016, s. 214-254. google scholar
  • ________, “Goldener Apfel, höfische Residenz und eine der Hauptstadte des Heiligen Römischen Reiches - die Metropole Wien der Frühen Neuzeit”, Weltstadte, Metropolen, Megastadte. Dynamiken von Stadt und Raum von der Antike bis zur Gegenwart, Stadt in der Geschichte 43, haz. Clemens Zimmermann ve google scholar
  • Stephan Sander-Faes, Jan Thorbecke Verlag, Zürich 2018, s. 111-144. google scholar
  • Topaktaş, Hacer, Lehistan’da bir Osmanlı Sefiri: Ziştovili Hacı Ali Ağa’nın Lehistan Elçiliği ve Sefâretnâmesi (1755), TTK Yay., Ankara 2015. google scholar
  • ________, “XVIII. Yüzyıl Ortalarında Türk-Leh İlişkilerinden Bir Kesit: Kapıcıbaşı Mehmed Ağa’nın Lehistan (Polonya) Elçiliği (1757-1758)”, Osmanlı Araştırmaları, sayı XXIX (2007), s. 203-225. google scholar
  • Unat, Faik Reşit, Osmanlı Sefirleri ve Sefâretnâmeleri, nşr. Bekir Sıtkı Baykal, TTK Yay., Ankara 1968. google scholar
  • https://www.khm.at/de/object/207/, son erişim tarihi: 2 Kasım 2023. Kunsthistorisches Museum Wien, Gemaldegalerie INV. NR. 1667. google scholar

The Beşaret-name sent to Austria with Halil Efendi announcing Osman III’s Accession to the Throne and the Envoy’s Vienna Days According to the Contemporary German Press

Year 2024, Issue: 82, 97 - 132, 15.03.2024

Hüseyin Onur Ercan

https://doi.org/10.26650/iutd.20241386316

Abstract

As was customary, the Ottoman Empire would send an official notification of the new sultan’s accession to the throne to the rulers of neighboring and friendly states. These letters that were sent through an envoy belong to the document type known as beşâret-nâme or ilân-nâme [letter heralding (good) news]. The two nâme‑i hümâyûn, preserved in the Austrian State Archive, and announcing Sultan Osman III’s accession were presented on May 14, 1755 to Emperor Franz I and on May 17 to his wife Maria Theresia, Archduchess of Austria by Haci Halil Efendi, as an intermediary alongside a retinue of 54 men.

Keywords

Beşaret-name İlan-name Osman III Envoy Vienna Embassy of Halil Efendi

References

  • Nâme-i Hümâyûn Defterleri (A.DVNS.NMH.d), nr. 8. google scholar
  • Ali Emiri Osman III (AE.SOSM.III), 38/2679. google scholar
  • Haus-, Hof- und Staatsarchiv (HHStA) google scholar
  • Türkei I, Turcica 227. google scholar
  • Türkei V, 15, 21. google scholar
  • Âltere Zeremonialakten, 50/13. google scholar
  • Türkische Urkunden 17. google scholar
  • Zeremonialprotokoll 25 (1755-1756). google scholar
  • Berlinische Nachrichten von Staats- und gelehrten Sachen, No. LI, 29.04.755; No. LIV, 06.05.1755; No. LXXXIX, 26.07.1755; No. XCVII, 14.08.1755; No. CXVIII, 02.10.1755. google scholar
  • Die Neue Europaische Fama, Welche den gegenwartigen Zustand der vornehmsten Höfe entdecket, haz. Gottlieb Schumann, c. LXVI, Gleditsch, Leipzig 1740. google scholar
  • Frankfurter Mefi-Relation. Das ist halbjahrliche Erzehlungen der neuesten Staats- und Welt-Geschichten wie solche zwischen der Frankfurter Ostermesse und besagter Herbstmesse 1755. Durch zuverlafiige Nachrichten zu unserer Wissenschaft gekommen (etc.), Frankfurt am Mayn: Im Engelhardischen Laden am Leonhards Kirchhofe, desgl. bey Philipp Wilhelm Fleischbein, im Nürnberger Hof, und dem Kanzellisten Raab, auf dem Garküchen-Platz, zu finden, Im Engelhardlichen Laden am Leonards=Kirchhofe, Frankfurt am Main 1755. google scholar
  • Khevenhüller-Metsch, Johann Josef, Aus der Zeit Maria Theresias: Tagebuch des Fürsten Johann Josef Khevenhüller-Metsch, kaiserlichen Obersthofmeisters, 1742-1776, haz. Rudolf Graf Khevenhüller-Metsch ve Hanns Schlitter, Adolf Holzhausen, Viyana 1910. google scholar
  • Königlich priviligirte Berlinische Zeitung von Staats- und gelehrten Sachen, 68. Stück, 07.06.1755; 69. Stück, 10.06.1755; 77. Stück, 28.06.1755; 78. Stück, 01.07.1755; 86. Stück, 17.07.1755; 110. Stück, 13.09.1755. google scholar
  • Mehmed Hâkim Efendi, Hâkim Efendi Tarihi [Osmanlı Tarihi 1166-1180/1752-1766)], haz. Tahir Güngör, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay., c. I, İstanbul 2019. google scholar
  • Mehmed Süreyyâ, Sicill-i Osmânî, haz. Nuri Akbayar, Tarih Vakfı Yurt Yay., c. II, İstanbul 1996. google scholar
  • Münchner-Zeitungen, von denen Kriegs-, Friedens- und Staatsbegebenheiten, inn- und ausser Landes, Num. LXXXII, 23.05.1755; Num. XCIV, 13.06.1755. google scholar
  • Neue genealogisch-historische Nachrichten von den vornehmsten Begebenheiten, welche sich an den europaischen Höfen zutragen, worinn zugleich vieler Stands-Personen Lebens-Beschreibungen vorkommen, haz. Michael Ranft, c. LXXIII, Heinsius, Leipzig 1756. google scholar
  • Subhî Mehmed Efendi, Subhî Tarihi: Sâmi ve Şâkir Tarihleri ile Birlikte, ed. Mesut Aydıner, Kitabevi Yay., İstanbul 2008. google scholar
  • Wienerisches Diarium, Num. 33, 23.04.1755; Num. 34, 23.04.1755; Num. 36, 03.05.1755; Extra-Blatt zu Num. 40, 17.05.1755; Num. 69, 27.08.1755; Num. 70, 30.08.1755; Anhang zu Num. 71, 03.09.1755; Num. 76. 20.09.1755. google scholar
  • Beydilli, Kemal, “Sefaret ve Sefaretnâme Hakkında Yeni Bir Değerlendirme”, Osmanlı Araştırmaları, sayı 30 (2007), s. 8-30. google scholar
  • Bölükbaşı, Ömerül Faruk, 18. Yüzyılın İkinci Yarısında Darphane-i Amire, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul 2013. google scholar
  • Ercan, Hüseyin Onur, “Rıdvan Ağa’dan Süleyman Bey’e (1634-1774): Osmanlı Elçilik Heyetlerinin Avusturya Devlet Arşivindeki İzleri”, Osmanlı Araştırmaları, sayı 56 (2020), s. 49-96. google scholar
  • ________, “Rusya’ya Gönderilen Derviş Mehmed Efendi’nin Diplomatik Misyonunun Dönemin Alman Basınında ve Avusturya Elçisi Esterhâzy’nin Raporlarındaki Yansıması (1755)”, RUSAD, sayı 10 (Aralık 2023), s. 25-47. google scholar
  • ________-Nihal Metin, “Avusturyalı Mukim Elçi Heinrich von Penkler’e Veda Ziyareti Münasebetiyle Sultan III. Osman Tarafından Verilen Nâme-i Hümâyûn (1755)”, Archivum Ottomanicum, sayı 40 (2023), s. 117-132. google scholar
  • Fekete, Ludwig, Einführung in die osmanisch-türkische Diplomatik der türkischen Botmafiigkeit in Ungarn, Königliche Ungarische Universitatsdruckerei, Budapeşte 1926. google scholar
  • Gökbilgin, M. Tayyib, Osmanlı İmparatorluğu Medeniyet Tarihi Çerçevesinde Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1979. google scholar
  • Hammer-Purgstall, Joseph von, Geschichte des Osmanischen Reiches, c. VIII, Hartleben’s Verlage, Pest 1832. google scholar
  • Keller, Katrin, “Kaiserin und Reich: Warum Maria Theresia 1745 nicht gekrönt wurde”, Die Reprasentation Maria Theresias. Herrschaft undBildpolitik im Zeitalter der Aufklarung, haz. Werner Telesko-Sandra Hertel-Stefanie Linsboth, Böhlau, Viyana 2020, s. 59-68. google scholar
  • Kütükoğlu, Bekir, “Şah Tahmasb’ın III. Murad’a Cülus Tebriki”, Tarih Dergisi, sayı 11 (1960), s. 1-24. google scholar
  • Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), TTK Yay., Ankara 2013. google scholar
  • Paço, David Do, “Trans-Imperial Familiarity: Ottoman Ambassadors in Eighteenth-century Vienna”, Practices ofDiplomacy in the Early Modern World, c. 1410-1800, ed. Tracey A. Sowerby-Jan Hennings, Routledge, Londra 2017, s. 166-184. google scholar
  • Regele, Oskar, Der Österreichische Hofkriegsrat 1556-1848, Druck und Verlag der österreichischen Staatsdruckerei, Viyana 1949. google scholar
  • Sarıcaoğlu, Fikret, “Hasan Paşa, Seyyid”, DİA, XVI, s. 339-340. google scholar
  • Savaş, Ali İbrahim, “Osmanlı Diplomatikasına Ait Name-i Hümayun, Ahidname-i Hümayun ve Mektup Tahlilleri”, OTAM, sayı 7 (1996), s. 219-251. google scholar
  • Scheutz, Martin. “Die obersten Hofamter als Wechselstube von sozialem, ökonomischem und symbolischem Kapital. Anforderungsprofile an hohen Amtstrager des Wiener Hofes im 18. Jahrhundert”, Herrschaft in Zeiten des Umbruchs: Fürstbischof Hieronymus Colloredo (1732-1812) im mitteleuropaischen Kontext, haz. Gerhard Ammerer vd., Anton Pustet, Salzburg 2016, s. 214-254. google scholar
  • ________, “Goldener Apfel, höfische Residenz und eine der Hauptstadte des Heiligen Römischen Reiches - die Metropole Wien der Frühen Neuzeit”, Weltstadte, Metropolen, Megastadte. Dynamiken von Stadt und Raum von der Antike bis zur Gegenwart, Stadt in der Geschichte 43, haz. Clemens Zimmermann ve google scholar
  • Stephan Sander-Faes, Jan Thorbecke Verlag, Zürich 2018, s. 111-144. google scholar
  • Topaktaş, Hacer, Lehistan’da bir Osmanlı Sefiri: Ziştovili Hacı Ali Ağa’nın Lehistan Elçiliği ve Sefâretnâmesi (1755), TTK Yay., Ankara 2015. google scholar
  • ________, “XVIII. Yüzyıl Ortalarında Türk-Leh İlişkilerinden Bir Kesit: Kapıcıbaşı Mehmed Ağa’nın Lehistan (Polonya) Elçiliği (1757-1758)”, Osmanlı Araştırmaları, sayı XXIX (2007), s. 203-225. google scholar
  • Unat, Faik Reşit, Osmanlı Sefirleri ve Sefâretnâmeleri, nşr. Bekir Sıtkı Baykal, TTK Yay., Ankara 1968. google scholar
  • https://www.khm.at/de/object/207/, son erişim tarihi: 2 Kasım 2023. Kunsthistorisches Museum Wien, Gemaldegalerie INV. NR. 1667. google scholar
There are 41 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Political History (Other)
Journal Section Research Articles
Authors

Hüseyin Onur Ercan 0000-0001-5708-6739

Publication Date March 15, 2024
Submission Date November 5, 2023
Acceptance Date February 5, 2024
Published in Issue Year 2024 Issue: 82

Cite

APA Ercan, H. O. (2024). III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri. Tarih Dergisi(82), 97-132. https://doi.org/10.26650/iutd.20241386316
AMA Ercan HO. III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri. Tarih Dergisi. March 2024;(82):97-132. doi:10.26650/iutd.20241386316
Chicago Ercan, Hüseyin Onur. “III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi Ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme Ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri”. Tarih Dergisi, no. 82 (March 2024): 97-132. https://doi.org/10.26650/iutd.20241386316.
EndNote Ercan HO (March 1, 2024) III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri. Tarih Dergisi 82 97–132.
IEEE H. O. Ercan, “III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri”, Tarih Dergisi, no. 82, pp. 97–132, March 2024, doi: 10.26650/iutd.20241386316.
ISNAD Ercan, Hüseyin Onur. “III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi Ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme Ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri”. Tarih Dergisi 82 (March 2024), 97-132. https://doi.org/10.26650/iutd.20241386316.
JAMA Ercan HO. III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri. Tarih Dergisi. 2024;:97–132.
MLA Ercan, Hüseyin Onur. “III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi Ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme Ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri”. Tarih Dergisi, no. 82, 2024, pp. 97-132, doi:10.26650/iutd.20241386316.
Vancouver Ercan HO. III. Osman’ın Cülûsunu Bildirmek Üzere Halil Efendi ile Avusturya’ya Gönderilen Beşâretnâme ve Çağdaş Alman Matbuatına Göre Elçinin Viyana Günleri. Tarih Dergisi. 2024(82):97-132.
 Download Cover Image