Indigenous Silkworm Egg Production and Competition in the Ottoman Empire According to the Istanbul French Chamber of Commerce (1890-1912)

Year 2025, Issue: 86, 184 - 209, 04.07.2025

Toroshan Özdamar

https://doi.org/10.26650/iutd.1601095

Abstract

French silkworm eggs dominated the market in Ottoman silkworm cocoon production centers since the mid-nineteenth century. This study examines the indigenous silkworm egg production efforts of the Ottoman Public Debt Administration (OPDA) in the last period of the Ottoman Empire, the competition of indigenous silkworm races with French silkworm races, and their exports based on the reports of the French Chamber of Commerce in Istanbul. As a result, OPDA’s efforts to produce indigenous eggs in the Bursa region attracted the reaction of the French capital. Bursa silkworm eggs, also called Baghdad white, achieved great success in terms of yield in a short period of time. Consequently, they became the main competitor of the French yellow silkworm both within the Ottoman Empire and in foreign markets such as the Iran, Caucasus, and Turkestan.

Keywords

Ottoman Empire, France, Bursa, Syria, Iran, Silkworm Eggs

İstanbul Fransız Ticaret Odası’na Göre Osmanlı Devleti’nde Yerli İpek Böceği Tohumu Üretimi ve Rekabet (1890-1912)

Abstract

Fransız menşeili ipek böceği tohumları, 1870′lerden itibaren Osmanlı ipek böceği tohumu piyasasına hâkim olmuştu. Bu çalışmada, Osmanlı’nın son döneminde Düyûn-ı Umûmiyye tarafından yürütülen yerli ipek böceği tohumu üretim çalışmaları, yerli tohumların Fransız tohumları ile olan rekabeti ve ihracatı gibi hususlar, İstanbul Fransız Ticaret Odası raporları temel alınarak incelenmiştir. Sonuç olarak, Düyûn-ı Umûmiyye’nin Bursa bölgesinde yürüttüğü yerli tohum üretim çalışmaları, Fransız sermayesinin tepkisini çekmiştir. Bağdat beyazı olarak da adlandırılan Bursa üretimi yerli ipek böcekleri, verim olarak çok başarılı olmuştur. Dolayısıyla hem Osmanlı dâhilinde hem de İran, Kafkasya, Türkistan gibi dış pazarlarda Fransız menşeili sarı ipek böceklerinin en büyük rakibi haline gelmiştir.

Keywords

Osmanlı Devleti, Fransa, Bursa, Suriye, İran, İpek Böceği Tohumları

References

• Revue commerciale du Levant: Bulletin mensuel de la Chambre de commerce française de Constantinople (RCL) google scholar
• Chambre de commerce française de Constantinople: Bulletin mensuel (CCFC) google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la sole en France et â l'etranger: recolte de 1886, Imprimerie Pitrat Aine, Lyon 1887. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1891, Imprimerie Pitrat Aine, Lyon 1892. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1893, Imprimerie Pitrat Aine, Lyon 1894. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1894, Imprimerie Pitrat Aine, Lyon 1895. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1895, Imprimerie Pitrat Aine, Lyon 1896. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1896, Imprimerie Pitrat Aine, Lyon 1897. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1897, Imprimerie ALexandre Rey, Lyon 1898. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1900, Imprimerie A. Rey et Cie, Lyon 1901 google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1899, Imprimerie ALexandre Rey, Lyon 1900. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1901, Imprimerie A. Rey et Cie, Lyon 1902. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1902, Imprimerie A. Rey et Cie, Lyon 1903. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1904, Imprimerie A. Rey et Cie, Lyon 1905. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1905, Imprimerie A. Rey et Cie, Lyon 1906. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1906, Imprimerie A. Rey et Cie, Lyon 1907. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1908, Imprimerie A. Rey et Cie, Lyon 1909. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1911, Imprimerie A. Rey, Lyon 1912. google scholar
• Syndicat de L'Union des marchands de soie de Lyon, Statistique de la production de la soie en France et â l'etranger: recolte de 1913, Imprimerie A. Rey, Lyon 1915. google scholar
• Akar Şevket Kamil, - AL, Hüseyin, “Uluslararası Finans Politik Açısından 1860-61 Suriye Bunalımı ve Mires Borçlanması”, Tarih Dergisi, 45 (2012), s. 77-122 google scholar
• Aktar, Ayhan, Kapitalizm, Az Gelişmişlik ve Türkiye’de Küçük Sanayi, Afa Yayınları, İstanbul 1990. google scholar
• Autheman, Andre, La Banque imperiale ottomane, Comite pour l'Histoire Economique et Financiere de la France, Paris 1996. google scholar
• Berkes, Niyazi, The Development of Secularism in Turkey, Hurst & Company, Londra 1998. google scholar
• Blaisdell, Donald C., European Financial Control in the Ottoman Empire, Columbia University Press, New York 1929. google scholar
• Çiftçi, Cafer, “1837-1908 Sürecinde Bursa’da Koza Üreticiliği ve İpekli Dokumacılık Sektörü”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, XIV/24 (2013), s. 1-18 google scholar
• _______, “Hudâvendigâr Vilayetinde İpekböcekçiliğinin Canlandırılmasında Düyûn-ı Umumiyye İdâresi’nin Rolü”, Belleten LXXVI/277 (2012), s. 905-950. google scholar
• _______, Bursa’da İpekçilik (1837-1990), Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa 2017. google scholar
• Çizakça, Murat, “A Short History of the Bursa Silk Industry (1500-1900)”, Journal of the EconomicandSocial History of the Orient, XXIII/1-2, s. 142-152. google scholar
• ______, “Incorporation of the Middle East into the European WorldEconomy”, Review, VIII/3 (1985), s. 353-377. google scholar
• Ducousso, Gaston, L'industrie de la soie en Syrie et au Liban, Imprimerie Catholique, Beyrouth 1913. google scholar
• Eşiyok, B. Ali, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Dünya Ekonomisine Eklemlenmesinde Bir Dönüm Noktası: 1838 Serbest Ticaret Anlaşması”, Mülkiye Dergisi, XXXIV/266 (2010), s. 67-108. google scholar
• Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2019. google scholar
• Koyuncu, Derviş Tuğrul-Küçükkalay, A. Mesud, “Global Market Orientation of the Ottoman Agriculture Sector: An Interregional Compar-ison (1844)”, OsmanlI Araştırmaları, LXVIII/48 (2016), s. 171-228. google scholar
• Önsoy, Rifat, Tazminat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1988. google scholar
• Özdamar, Toroshan, Osmanlı Madenlerinde Fransız Sermayesi ve Galata Bankerleri, Duvar Yayınları, İzmir 2022. google scholar
• ______, “Balkan Savaşlarından Sonra Osmanlı İmtiyazlarının Durumu ve Halefiyet Meselesi”, Belleten, LXXXVIII/313 (2024), s. 935-968. google scholar
• Özdemir, Biltekin, Osmanlı Devleti Dış Borçları, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara 2010. google scholar
• Parvus Efendi, Türkiye’nin Mali Tutsaklığı, haz. Muhammer Sencer, İleri Yayınları, İstanbul 2005. google scholar
• Quataert, Donald, Anadolu'da Osmanlı Reformu ve Tarım: 1876-1908, çev. N. Ö. Gündoğan ve A. Z. Gündoğan, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2008. google scholar
• _______, Manufacturing and Technology Transfer in the Ottoman Empire, 1800-1914, The Isis Press, İstanbul 2010. google scholar
• _______, Workers, Peasants and Economic Change in the Ottoman Empires 1730-1914, The Isis Press, İstanbul 2010. google scholar
• Seurat, Michel, Lyon et la Syrie (1915-1925): interets economiques et opinion publique, Üniversite Jean Moulin, Unpublished master’s thesis, Lyon 1971. google scholar
• Teoman, Özgür-Bozpınar, Cumali, “Osmanlı İmalat Sanayisinde Sermayenin Kurumsallaşması Sorunsalı: Bursa İpek Sektörü Üzerine Bir Değerlendirme”, Business and Economics Research Journal, XI/4 (2020), s. 1013-1033. google scholar
• _______, “The Development of the Silk Industry in the Ottoman Bursa: An Analysis of Periodization”, Gazi Akademik Bakış, XV/30, (2022), s. 157-176. google scholar
• Thobie, Jacques, İnterets et Imperialisme Français dans l'Empire Ottoman (1895-1914), Publications de la Sorbonne Imprimerie Nationale, Paris 1977. google scholar
• ______, Les interets culturels français dans l'empire ottoman finissant L'enseignernent congreganiste, v. 1, Les Editions Isis, İstanbul 2022. google scholar
• Torkomyan, Kevork, ipek Böceği Beslemek ve ipek Tohumu istihsal Üretmek Usul ve Kavaidi, Divan-ı Umumiyye-i Osmaniyye Varidat-ı Muhassese İdaresi Matbaası, İstanbul 1326. google scholar
• Uğuz, Sacit, “Karataban (Pebrine) ve Baygınlık (Flacherie) Salgınlarının Osmanlı İpek Böcekçiliğine Etkileri”, Bellek Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 3 (2021), s. 31-47. google scholar
• Ulman, Haluk, 1860-61 Suriye Buhranı/Osmanlı Diplomasisinden Bir Örnek Olay, A.Ü SBF Yayınları, Ankara 1966. google scholar
• Uygun, Süleyman, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İstanbul Fransız Ticaret Odasının Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, VII/18 (2020), s. 485-512. google scholar
• Wallerstein, ImmanuelKDecdeli, HaleKKasaba, Reşat, “Osmanlı İmparatorluğunun Dünya Ekonomisi ile Bütünleşme Süreci”, Toplum ve Bilim, 23 (1983), s. 41K54. google scholar
• ______, “The Ottoman Empire and the Capitalist World-Economy: Some Questions for Research”, Review, 11/3 (1979), s. 389-398. google scholar
• _______, The Modern World-System III: The Second Era of Great Expansion of the Capitalist World-Economy 1730-1840s, University of CaLifornia Press, CaLifornia 2011. google scholar
• Yıldırım, Mehmet Ali, “Osmanlı’da İpekböcekçiliği Eğitimi: Bursa Harir Dârüttalimi ve Dârülharirlerin Açılması”, Turkish Studies, LXXXV/5 (2013), s. 577K594. google scholar