Yunan Meclisi Araştırma Komisyonu Raporlarına Göre Yunanistan’ın 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’ndaki Hataları: “Fakelos Kiprou (Kıbrıs Dosyası)”

Year 2025, Issue: 86, 246 - 269, 04.07.2025

Ünsal Başak

https://doi.org/10.26650/iutd.1636866

Abstract

Yunanistan kurulduğu andan itibaren milli güç unsurlarını aşan şekilde yayılmacı bir politika izlemiş, bu genişleme çabaları tarihte iki kez durdurulmuştur, bunlardan birincisi Kurtuluş Savaşı, ikincisi ise Kıbrıs Barış Harekâtı’dır. Kıbrıs Barış Harekâtı’nın 20-22 Temmuz 1974 tarihlerinde icra edilen ilk safhası, Yunanistan’da siyasi krize neden olmuş ve bu kriz neticesinde 24 Temmuz 1974 tarihinde yönetim askerlerden Konstantinos Karamanlis’in başbakanlığında oluşturulan sivil idareye devredilmiştir. Bu süreç sonrasında Yunanistan Meclisi tarafından kurulan soruşturma komisyonu, Yunanistan’ın Kıbrıs’taki hataları ve bir Türk harekâtının niçin öngörülemediği/engellenemediği sorularına cevap aramak için yoğun çalışmalar yürütmüş, 2018 yılında bu çalışmaların kamuoyuyla paylaşılmasına karar verilmiştir. Çalışmada ağırlıklı olarak Yunan Parlamentosu’nun “Φακελος Κυπρου-Fakelos Kiprou” “Kıbrıs Dosyası” ismiyle yayımladığı bu çalışmalardan ve Yunanca konuya ilişkin literatürden faydalanılarak Yunanistan’ın, Kıbrıs Barış Harekâtı’ndaki askeri hatalarının incelenmesi amaçlanmıştır.

Keywords

Yunanistan, Kıbrıs, EOKA, Türkiye, Kıbrıs Dosyası

Greece’s Mistakes in the 1974 Cyprus Peace Operation According to the Reports of the Investigative Committee of the Greek Parliament: “Fakelos Kyprou (Cyprus File)”

Abstract

Since its establishment, Greece has pursued an expansionist policy that exceeded the elements of national power, and these expansion efforts have been stopped twice in history: the first of which was the Turkish War of Independence, and the second was the Cyprus Peace Operation. As a result of the political crisis in Greece after the first phase of Cyprus Peace Operation, the government was transferred from military to civilian administration which leaded by Konstantinos Karamanlis.. Subsequent to this transition, an investigative commission, established by the Greek Parliament, embarked on a comprehensive study to ascertain the reasons behind Greece's missteps in Cyprus and the reasons behind the failure to anticipate or prevent a Turkish operation. The findings of this study were subsequently made available to the public in 2018. The present study aims to examine Greece's military missteps during the Peace Operation by leveraging the studies published by the Greek Parliament under the title "Φακελος κυπρου-Fakelos Kiprou" ("Cyprus File") and relevant literature in Greek.

Keywords

Greece, Cyprus, EOKA, Türkiye, Cyprus File

References

• Fakelos Kiprou (Kıbrıs DosYası) Yunan Parlamentosu Arşivi. google scholar
• Praktika Tis Vulis (Yunan Meclisi Görüşme Tutanakları) google scholar
• Akgün, Sibel, Kıbrıs’ta Türk Varlığı’nın Koruyucusu Türk Mukavemet Teşkilatı, Kronik Yayınları, 2024. google scholar
• Atmaca, Gökhan, Eraslan, Oğuzhan Kıbrıs Barış Harekâtı’nda Türk Deniz Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yayını, İstanbul, 2024. google scholar
• Bakkalbaşıoğlu, Özhan, Kıbrıs Barış Harekâtı TCG Kocatepe Nasıl Battı (Bir Akıl Tutulması), Kaynak Yayınları, İstanbul, Ağustos 2020, Balyemez, Mehmet, "İngiliz Yönetimi Döneminde Kıbrıs’ta Çıkarılan İkinci Rum İsyanı (18- 19 Aralık 1954)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, MaYıs 2021, XXXVII/103. google scholar
• ------, İngiliz Yönetimi Döneminde Kıbrıs Türklerinin Siyasi Örgütlenmeleri (1923-1960), 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2024. google scholar
• Bonanos, Grigoris, İ Alithia, 21 Apriliou, 25 Noembriou, Kipriakon, Ekdosis İdiotiki, 1986 google scholar
• Cihangir, Çiğdem Kılıçoğlu, “ Modern Yunanistan’ın Karanlık Çağı: Albaylar Cuntası 1967- 1974”, Asos Journal, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl 4 Sayı:37, Aralık 2016. google scholar
• Çaparas, Stefanos, İ Politiki İgesia Ke İ Kseni Sti Nea İstoria Tis Elladas, IV, Nea Sinora Yayınları, Atina, 1995. google scholar
• Çirigotis, Dionisos, Neoteri Kaı Singhroni Eliniki İstoria , Piyotita Yayınevi, Atina, 2010. google scholar
• Dimitriadis, Konstantinos Aleksis, Kipros 1974 İ Megali Prodosia, Ekdosis Pelasgos, Atina, 2023. google scholar
• Drusiotis, Makarios, Karanlık Yön EOKA, Galeri Yayınları, Lefkoşa, 2005. google scholar
• ------, Dio Apopiras Ke Mia Dolofonia: i Hunta Ke Kiprus 1967-1970, Ekdosi Alfadi, 2009. google scholar
• Durie, Eveline, O Eptanisiakos Mistikos Eterismos Prin Ke Kata Ton Agona Tis Aneksartasias, Doktora Tezi, Pantion Üniversitesi, Atina, 1999 Erdem, Nilüfer, "Megali İdea HaYali”, Yunan Algısında Türk imgesi, ed. Mustafa KaYmakçı- Nilüfer Erdem, Eğitim YaYınevi, Aralık 2021. Erkan, Nihal, British Intelligence Against EOKA in Cyprus 1945-1960, YaYımlanmamış Doktora Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, 2019. FoleY Charles, General Grivas Hayatım, Kalkedon YaYınları, 2012. google scholar
• Güvenç Serhat - Uyar Mesut, "Against All Odds Turkish Amphibious Operation in CYprus, 20- 23 JuIy 1974”, ed. Timothy Heck-B.A. Firedman, On Contested Shores: The Evolving Role Of Amphibious Operations in the HistorY of Warfare, Marine Corps UniversitY, 2020. google scholar
• Hacıvasileu, Efandis, Anasitilosi Tis Dimokratias 1974-1977, IX, Atina, 1996. google scholar
• Iraklidis, Aleksis, Aspondi Yitonas, Elada-Turkia i Dieneksi Tu Aıgeu, Ekdosi Sideris, 2007. google scholar
• Keser Ulvi, "21 Aralık 1963 Kanlı Noel, Kumsal Faciası ve Bugüne Yansılamaları”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2011. google scholar
• -----, Kıbrıs'ta Türk-Yunan Fırtınası, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2006. google scholar
• Kıllıoğlu, Mehmet Erkan, "Kıbrıs Barış Harekâtı ve NİKİ (Zafer)OperasYonu 1974”, Kıbrıs Araştırmaları ve incelemeleri Dergisi, 2022. google scholar
• Kliridis Glafkos, i Katatesi Mou, Ekdosi Alithia, Lefkoşa, 1989 google scholar
• Kremmidas, Vasili, i Megali idea: Metamorfosis Enos Ethniku ideologimatos, Ekdosi Tipotita, Atina, 2010 google scholar
• Makris Mihalis, 200 Hronia Apo Tin Eliniki Epanastasi: i Simvoli Ton ElinonTis Kpru, İpurgio Aminas Tis Kipru, Lefkoşa, 2021 google scholar
• Melokopides, Constantine. (1987). "The Logic of Papandreou’s Foreign PolicY”. International Journal, Vol. XLII, Nu.3. google scholar
• Özsüer, Esra, Türkokratia-Avrupa’da Türk imajı, Kronik YaYıncılık, İstanbul 2019. google scholar
• Öztoprak İzzet, "Kıbrıs’ta 1931 İsYanı ve Yankıları”, Belleten, 1998. . google scholar
• Papahelas, A., O Viasmos Tis Elinikis Dimokratias, O Amerikanos Paragon 1947-1967, Ekdosi Estia, 1997. google scholar
• PapaYergiou, S., Ta Krisima Dokumento Tu Kipriakou 1959-1967, II, Ekdosisi Epifaniou, Lefkoşa, 2000, google scholar
• Poliviou, Polibios, Makarios: Ta Tria Lathi, Ekdosis Katanioti, Atina, 2009. google scholar
• Sarısaman Sadık, "Türk Halkının Kıbrıs’a Yaptığı Yardımlar, 1950-1974”, Uluslararası Boyutuyla Kıbrıs Meselesi ve Geleceği Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi, 2014. google scholar
• Savrun, Ergenekon, "Kıbrıs’ta Yunan Cunta Darbesine Karşı Türk Barış Harekâtı’nın Belgelerle Tarihi”, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 2018. google scholar
• Sergis, Yorgos P., i Mahi Tis Kipru, iAnatomia Tis Tragedias, Ekdosi Vlasi, Atina, 1996 google scholar
• Serter Vehbi Zeki, "Kıbrıs’ta 15 Temmuz 1974’te Düzenlenen Rum-Yunan Askeri Darbesi ve Mutlu Türk Barış Harekâtı’nın Başlaması (20 google scholar
• Temmuz 1974)”, Türk-Yunan ilişkileri Bildirileri, Üçüncü Askeri Tarih Semineri, Genel Kurmay Basımevi, Ankara, 1986 google scholar
• SYrigos Angelos, i Eliniki Merarhia Stin Kipru 1964-1968, StratiYikon, II, 2018. google scholar
• Şener, Bülent, "1967 Kıbrıs Krizi’nde Siyasi, Askerî ve Hukuki Boyutlarıyla Türkiye’nin Zorlayıcı Diplomasi Uygulaması”, CTAD, Yıl 16, Sayı 31 (Bahar 2020). google scholar
• -----, "1963-1964 Kıbrıs Krizi: Türk Dış Politikası Tarihinde Askerî, Siyasal ve Hukuksal Boyutlarıyla Bir Zorlayıcı Diplomasi Uygulaması”. Türk Dünyası Araştırmaları, SaYı 103, 2013. google scholar
• Tamçelik Soyalp, Kıbrıs’ta Sessiz ve Gizli Savaş, Arşiv Belgelerine Göre Türk Mukavemet Teşkilatı ve Gizli Tarihi, Nobel Yayıncılık, Ocak 2024. google scholar
• ------, "Kıbrıs’ta Kurulan Askeri İttifaklar ve Özellikleri”, Folklor/Edebiyat, XVIII/70(2012). google scholar
• Uyar, Mesut-Ericson, Edward J., Phase Line Attila, The Amphibious Campaign For Cyprus 1974, Marine Corps University Press, 2020. google scholar
• Veremis, Tanos, Megali Elines, III, SKAİ YaYınları, Atina, 2009. google scholar
• Venizelos Kostas, İgnatiou,Mihalis Ta Mistika Arhia Tu Kisinzer, Ekdosi Livani, 2002. google scholar
• Yellice, Gürhan, “Enosis mi Tam Bağımsızlık mı? Kıbrıs CumhurİYeti’nin Kurulmasından “İlk BölünmeYe” Atina Lefkoşa İlişkileri (19601964), Tarihin Peşinde, SaYı: 19, 2018. google scholar
• ------, The American Intervention in the 1964 Cyprus Crisis and The Greek Political Reaction (Februaıy-August 1964), Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVII/35, 2017. google scholar
• Yerozisi, Triandafili, To Kİprİako Stİ Vulİ Ton Elİnon, IV, 1974-1989, Vuli Ton Elinon Dieftinsi Epistimoniki Meleton, Atina, 1994. google scholar