Winged Expressions in Russian Linguistics and Their Reflections in Turkish

Year 2025, Volume: 35 Issue: 1, 357 - 376, 23.06.2025

Leyla Çiğdem Dalkılıç

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1472874

Abstract

In contemporary linguistics, language is recognised not only as means of communication, but also as the cultural codes of nations. One of these cultural codes is winged expressions. The expression “winged words” first appeared in Homer’s “The Iliad” and “Odyssey” epics. The term became a linguistics term, referring to commonly used expressions derived from literary works and historical sources. The sources of winged expressions in languages are generally literary works and phrases derived from folk narratives such as proverbs, idioms and fairy tales. Nowadays, however, winged expressions can be used in language because of expressions from popular novels, films, and TV series as well as speeches by well-known people such as actors and political figures. These expressions, adopted by native speakers, become ingrained in the language and form stable expressions that are understood by both native speakers and those with a profound knowledge of their culture. This study investigates whether the term, which has been analyzed within phraseology in Russian linguistics, can be applied to the Turkish language. Therefore, theories from Russian linguistics have been used to seek answers to the question of whether there are or could be winged expressions in the Turkish language.

Keywords

Turkish Language , Winged Expressions , Russian Language , Phraseology , Culture

Rus Dilbiliminde Kanatlı İfadeler ve Türk Dilindeki Yansımaları Üzerine

Abstract

Çağdaş dilbilimde dil, sadece bir iletişim aracı olarak değil aynı zamanda ulusların kültür kodları olarak da kabul edilmektedir. Bu kültür kodlarından bir tanesini de kanatlı ifadeler oluşturmaktadır. Kanatlı ifadeler kavramı ilk olarak Homeros’un “İlyada” ve “Odysseia” destanlarında karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu bu kavram daha sonra, edebî eserlerden ve tarihî kaynaklardan türeyerek yaygın kullanıma sahip olan ifadelere atıfta bulunan bir dilbilim terimi haline gelmiştir. Dillerde bulunan kanatlı ifadelerin kaynaklarını genel olarak edebî eserler ile atasözleri, deyimler ve masallar gibi halk söylencelerinden türemiş kalıp ifadeler oluşturmaktadır. Ancak günümüzde kanatlı ifadeler popüler roman, film, dizi gibi yapıtlardan gelen söylemler sonucu dile yerleşebileceği gibi bir oyuncu, siyasi figür gibi tanınan kişilerin söylemleri sonucunda da meydana gelip şekillenerek dilde yer edebilmektedir. Dil konuşucuları tarafından benimsenen bu ifadeler dile yerleşerek anadil temsilcileri tarafından veya kültürü iyi tanıyanlarca anlaşılabilen kalıp söylemleri oluşturmaktadır. Bu çalışmada Rus dilbilimde deyimbilim çerçevesinde incelenen terimin Türk dili için söz konusu olup olamayacağı sorgulanmaktadır. Bunun için Rus dilbiliminde ele alınan teorilerden yararlanılarak Türk dilinde kanatlı ifadelerin olup olmadığı veya olup olamayacağı sorusuna yanıt aranmıştır.

Keywords

Türk Dili , Kanatlı İfadeler , Rus Dili , Deyimbilim , Kültür

References

• Akbal, Oktay. Kanatlı Sözler Uçar mı?.İstanbul: Dünya, 2003. google scholar
• Arhangelskaya, Yulia Vladimirovna. “Krılatıe Edinitsy L.N. Tolstogo v Sovremennıh Diskursah i Slovaryah”, Filologicheskie Nauki Voprosı Teorii i Praktiki, 7/61 (2016): 61-64. google scholar
• Arnold, İrina Vladimirovna. Semantika, Stilistika, İntertekstualnost. Moskva: Knijny Dom, 2000. google scholar
• Ashukin, Nikolay Sergiyevich ve Mariya Grigoryevna Ashukina. Krılatıe slova: Literaturnıe Tsıtatı, Obraznıe Vırajeniya. Moskva: Hudo-jestvennaya Literatura, 1955. google scholar
• Babkin, Aleksandr Mihaylovich. Russkaya Frazeologiya, yiyo Razvitie i Istochniki. Moskva: Nauka, 1970. google scholar
• Benninghoff-Lühl, Sibylle. Geflügeltes Wesen Figuren des Zitats. Deutschland: Springer-Verlag, 1998. google scholar
• Bessonova, Yulia Aleksandrovna. “Sovremennaya Rossiyskaya Politicheskaya Elita i Problemı Yazıkovoy Kompetentsii”, Srednerusskiy Vestnik Obşestvennıh Nauk, 4/5 (2007): 60-63. google scholar
• Biryukova, Natalia Sergeyevna. “Anıştırma Olgu Türleri Üzerine”, translated by Olena Kozan. Kültürdilbilim: Temel Kavramlar ve Sorunlar içinde, 107-112. Ankara: Gazi Kitabevi, 2014. google scholar
• Carlyle, Tomas. “Sir Walter Scott”, in Critical and Miscellaneous Essays: Collected and Republished. vol. 2/6, 135-185. London: Chapman and Hall, 1888. google scholar
• Dalkılıç, Leyla Çiğdem ve Kırkavak, İpek. “Rus Dili Örneği Üzerinden Kanatlı İfadeler”, Disiplinler Arası Dil Araştırmaları Dergisi, 6 (2023): 76, erişim 10 Nisan 2025. https:// doi: 10.48147/dada.1270873. google scholar
• Darya Vladimirovna Bagaeva vd., “Kognitivnaya Baza i Pretsedentnıe Fenomenı v Sisteme Drugih Edinits v Kommunikatsii”, Vestnik MGU, 9/3 (1997): 62-75. google scholar
• Delvig, Anton Antonovich. Sochineniya. Leningrad: Hudojestvennaya Literatura, 1986. google scholar
• Dyadechko, Lyudmila Petrovna. “Mirovaya Avtorskaya Eptografiya: Predıstoriya, Sovremennoe Sostoyanie, Perspektivı”, Voprosı Leksiko-grafii, 22 (2021): 5-26. google scholar
• Françuk, Oksana Valeryevna, Oksana Yevgeniyevna Chernova ve Aleksandra Anatolyevna Osipova. “Makaroshi Stoyat Vsegda Odinakovo (Novıe Krılatıe Vırajeniya i ih Istochniki v Sovremennom Russkom Yazıke)”, Filologiya i Kultura, 2/60 (2020): 115-121. google scholar
• Gasparov, Boris Mihaylovich. Yazık. Pamyat. Obraz. Lingvistika Yazıkovogo Suşestvovaniya. Moskva: Novoe Literaturnoe Obozrenie, 1996. google scholar
• Gudkov, Dmitriy Borisovich. Pretsedentnoe Imya i Problemı Pretsedentnosti. Moskva: Izdatelstvo Moskovskogo Universiteta, 1999. google scholar
• Hengirmen, Mehmet. Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınları, 1999. google scholar
• Homeros, Odysseia. translated by Ahmet Cevat Emre. İstanbul: Varlık Yayınları, 1971. google scholar
• Homeros, İlyada. translated by Ahmet Cevat Emre. İstanbul: Varlık Yayınları, 1971. google scholar
• İmer, Kamile, Ahmet Kocaman ve Sumru Özsoy. Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, 2011. google scholar
• Kanatlı Sözler Bahçesi. derleyen Yunus Bekir Yurdakul. İstanbul: Mavibulut, 2022. google scholar
• Karaağaç, Günay. Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Turkish Language Association, 2022. google scholar
• Karaulov, Yuri Nikolayeviç. Russkiy Yazık i Yazıkovaya Lichnost. Moskva: Nauka, 2010. google scholar
• Kırkavak, İpek. “Sovyet Komedi Filmlerinde Kanatlı İfadeler”. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2023. google scholar
• Kolmakova, Tatyana. “V.G. Kostomarov, N.D. Burvikova: Chitaya i Pochitaya Griboedova. Krılatıe Slova i Vırajeniya”, Russkaya Rech, 4 (1999): 111-114. google scholar
• Korolkova, Anjelika Viktorovna. “Aforistika A.P. Chekhova”, Uchenıe Zapiski Orlovskogo Gosudarstvennogo Universiteta, 4/81, (2018): 160-164. google scholar
• Korolkova, Anjelika Viktorovna. “Aforistika İ.S. Turgeneva”, Uchenıe Zapiski Orlovskogo Gosudarstvennogo Universiteta Seriya: Guman-itarnıe i Sotsialnıe, 2/83 (2019): 113-116. google scholar
• Kostomarov, Vitalyevich Grigoryevna ve Natalia Dmtirievna Burvikova. Chitaya i pochitaya Griboedova. Krılatıe Slova i Vırajeniya. Moskva: Russkiy Yazık, 1998. google scholar
• Kozan, Olena. Rus ve Türk Gazete Haber Başlığı Dili: Kültürdilbilimsel Yaklaşım. Ankara: Sonçağ Yayıncılık, 2014. google scholar
• Kozan, Olena. “Yazıkovaya İgra v Zagolovkah Turetskih Gazet”, Uchenıe Zapiski Tavricheskogo Natsionalnogo Universiteta im. V.İ. Vernadskogo Seriya Filologiya Sotsialnıe Kommunikatsii TNU, 24/63 (2011): 162-167. google scholar
• Köse, İbrahim. Kanatlı Sözler Özdeyişler (Vecizeler). İstanbul: Kitapyurdu, 2023. google scholar
• Letoublon, Françoise. “Epea Pteroenta” (Winged Words). Oral Tradition, 14/2 (1998): 321-335. google scholar
• Lıtkina, İrina Valeryevna. “Obuçenie Studentov Upotrebleniyu Pretsedentnıh Tekstov”. Doktora tezi, Moskovskiy Pedagogiçeskiy Univer-sitet, 2003. google scholar
• Makarova, Aleksandra Stefanova. “Sovremennaya Krılatologiya: Stanovlenie Terminologiçeskogo Apparata”, Uçenıe Zapiski Krımskogo Federalnogo Universiteta Imeni V.I. Vernadskogo Filologiçeskie Nauki Nauçnıy Jurnal, 4/70 (2018): 223-242. google scholar
• Maksimov, Sergei Vasilyevich. Krılatıe Slova. Moskva: Izdaniye Hudojestvennoy Literaturı, 1995. google scholar
• Markova, Valentina Alekseeva. Stilistika Russkogo Yazıka. St. Peterburg: Lenand, 2016. google scholar
• Mihelson, Mortis Ilich. Metkie i Hodyachie Slova Sbornik Russkih i Inostrannıh Poslovits, Izrecheniy i Vırajeniy. Moskva: Akademia Nauk, 1894. google scholar
• Mokienko, Valeriy Mihaylovich ve Olga Valentinovna Lomakina, “Krılatka v Sovremennom Kulturnom Kontekste”, Vestnik RUDN Seriya: Teoriya Yazıka Semiotika Semantika, 10/2 (2019): 256-272. google scholar
• Mokienko, Valeri Mihaylovich ve Konstantin Pavlovich Sidorenko. Shkolnıy Slovar Krılatıh Vırajeniy Pushkina. St. Peterburg: Neva, 2005. google scholar
• Mokienko, Valeri Mihaylovich. V Glup Pogovorki. Moskva: Id Mim-Paritet, 1999. google scholar
• Pravdina, Maria. “Sovetskoe Kino Kak Obekt Sovremennoy Kulturnoy Retseptsii i Zritelskoy Privyazannosti”, Vestnik Obshestvennogo Mneniya: Dannıe Analiz Diskussii, 2/100 (2009): 114-126. google scholar
• Sidorenko, Konstantin Pavlovich. “İntertekstovıe İnterpretatorı v Slovare Krılatıh Vırajeniy Pushkina”, in the book Slovo, Fraza, Tekst: Sbornik Nauchnıh Statey k 60-letiyu M.A. Alekseenko, 317-330. Moskva: Azbukovnik, 2002. google scholar
• Shulejkova, Svetlana Grigoryevna. “Pushkinskie Krılatıe Edinitsı Kak Obekt Avtorskoy Leksikografii”, Jurnal Acta Linguistica Petropol-itana, 9/2 (2013): 565-581. google scholar
• Shanskiy, Nikolai Maksimov. V Mire Slov. Moskva: Prosveshenie, 1978. google scholar
• Shulejkova, Svetlana Grigoryevna. Krılatıe Vırajeniya Russkogo Yazıka ih Istochniki i Razvitiye. Moskva: Azbukovnik, 2002. google scholar
• Türk Dil Kurumu. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011. google scholar
• Ülke, Halil. Kanatlı Sözler. İstanbul: Kitapyurdu, 2022. google scholar
• Vardar, Berke. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual, 2007. google scholar
• Zaymovski, Semyon Grigoryevich. Krılatıe slova Spravochnik Tsitatı i Aforizma. Moskva: Gosizdat, 1930. google scholar
• Ağar, Zerrin. “Ayrı Dünyaların İnsanlarıyız.” Manisa Kulis, 13 April, 2023, https://www.manisakulishaber.com/ayri-dunyalarin-insanlariyiz. google scholar
• “Açık Havada ‘Nayır Nolamaz’ Keyfi.” BirGün, 2 Temmuz, 2015, https://www.birgun.net/haber/acik-havada-nayir-nolamaz-83952. google scholar
• Askerova, Tamara. “Biolog Rasskazala, Kak Pogoda Ubivaet COVID-19.” Parlamentskaya Gazeta, 2 September, 2021. https://www.pnp.ru/ social/biolog-rasskazala-kakaya-pogoda-ubivaet-covid-19.html. google scholar
• Büchmann, Georg ve WalterRobert-tornow. Geflügelte Worte: Der Citatenschatz des Deutschen Volkes. Berlin: Haude & Spener’sche Buchhandlung, 1898. https://www.gutenberg.org/files/43759/43759-h/43759-h.htm. google scholar
• Durgun, Celal. “Ağam Bizimle Eğleniyi.” Milas’ın Gazetesi Önder, 20 April, 2020, https://www.milasonder.com/yazarlar/celal-durgun/ agam-bizimle-egleniyi/2495. google scholar
• “Ertuğrul Özkök’ten Emin Çölaşan’a Yanıt: Biz Ayrı Dünyaların İnsanıyız, Sen Hakaretten, Nefretten Besleniyorsun.” Sputnik Türkiye, 21 google scholar
• April, 2022, https://anlatilaninotesi.com.tr/20210422/ertugrul-ozkokten-emin-colasana-yanit-biz-ayri-dunyalarin-insaniyiz-sen-hakaretten-nefretten-1044332280.html. google scholar
• Gündüz, Kahraman. “Hele Bir Sor, Niye Yaptım?.” Haberajandanet, 14 December, 2020, https://haberajandanet.com/Article/hele-bir-sor-niye-yaptim/KO3xm9KW9MhumWPNv6qF. google scholar
• Hodova, Tamara. “Zombilend: Kontrolnıy Vıstrel” Vernet Vas Obratno v 2009 god, no Zachem?.” Tass, 29 Ekim, 2019, https://tass.ru/ opinions/7031516. google scholar
• “İnce’den CHP’ye: Ayrı Dünyaların İnsanıyız.” Hürriyet, 27 January, 2024, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/inceden-chpye-ayri-dunyalarin-insaniyiz-42396956. google scholar
• Katmanlar 7. Çanakkale Bineali, Özel Proje Çevrimiçi Sergi. “Kanatlı Sözler.” Accessed 9 Temmuz 2023. https://www.canakkalebienali. com/kanatli-sozler-katmanlar/. google scholar
• “Krılatıe Frazı Rossiyskih Politikov.” Dzen, 21 August, 2023, https://dzen.ru/a/Y84nl7WggzEuLzcm. google scholar
• “Ministr Oboronı İzrailya Prizovet ‘Mochit Terroristov v Sortire.” Lenta.ru, 27 January, 2009, https://lenta.ru/news/2009/01/27/barak/. google scholar
• “Nayır nolamaz! İcardi ve Wanda Nara Yeşilçam Yıldızı.” Günboyu Gazetesi, 21 August, 2023, https://www.gunboyugazetesi.com.tr/nayir-nolamaz-icardi-ve-wanda-nara-yesilcam-yildizi-215106h.htm. google scholar
• “Nayır Nolamaz Nasıl Ortaya Çıktı?.” Odatv, 30 Kasım, 2008,https://www.odatv4.com/medya/nayir-nolamaz-nasil-ortaya-cikti-3410. google scholar
• “Nayır Nolamaz! 70 Yıllık Emeğim Var.” Yeni Şafak, 18 February, 2018, https://www.yenisafak.com/hayat/nayir-nolamaz-70-yillik-emegim-var-3132069. google scholar
• “Okan Buruk’tan Futbolcusuna: Hiçbir Yere Gidemezsin.”Zpor, 19 December, 2023, https://www.gzt.com/zpor/sacha-boey-galatasarayda-kalacak-mi-3772933. google scholar
• Öktemer, Can. “Nayır Nolamaz, Göremiyorum!.” Gazeteduvar, 5 September, 2020, https://www.gazeteduvar.com.tr/sinema/2020/09/05/ nayir-nolamaz-goremiyorum. google scholar
• “Rossiyskaya Akademiya Nauk Budet Jit.” Kommersant, 15 May, 2002, https://www.kommersant.ru/doc/322009. google scholar
• Sezen, Achıl. “Bi’Sor Neden Yaptım?.” Dünya Gazetesi, 4 May, 2017, https://www.dunya.com/kose-yazisi/bi-sor-neden-yaptim/360991. google scholar
• “Skuchno Devochki! Tsıtatami iz Kakih Filmov i Knig Razgovarivaet Vladimir Putin.” Maksim, 25 January, 2021, https://www.maximonline. google scholar
• ru/lifestyle/skuchno-devochki-citatami-iz-kakikh-filmov-i-knig-razgovarivaet-vladimir-putin-id564367/ google scholar
• “Skuchno Devochki!, Putin Nazval Rassledovaniya Navalnogo Montajem.” Rianovosti.ru, 25 January, 2021, https://ria.ru/20210125/putin-1594485460.html. google scholar
• Soykan, Timur. “Ağam bizimle eğleniy…” BirGün Gazetesi, 11 January, 2021, https://www.birgun.net/makale/agam-bizimle-egleniy-329910. google scholar
• Shulejkova, Svetlana Grigoryevna, P.N. Vychkina, E.Z. Gadelshina, O.V. Gaysina-Politanskaya, E.D. Zareeva, M.N. Korolyova, K.V. Lİ, E.O. Mihaylova, E.R. Savitskaya ve A.L. Sevko. emph Rebyata, davayte jit drujno!. Elektronnıy mini-slovar krılatıh vırajeniy iz multfilmov s istoriko-kulturno-lingvistiçeskim kommentariem dlya izuchayushih;. google scholar
• russkiy yazık;. İzdatelstvo Magnitogorskogo gosudarestennogo tehnicheskogo universiteta imeni. google scholar
• G.İ. Nosova, 2017. https://rihap.magtu.ru/doc/2017/Rebyata_davaite_zhit_druzhno_slovar_2017.pdf. google scholar
• “Tsıtatı İzvestnıh Lichnostey. Vladimir Vladimirovich Putin.”, Accessed 11 January, 2024. https://ru.citaty.net/avtory/vladimir-vladimirovich-putin/. google scholar
• Vadim, Serov. Entsiklopedcheskiy slovar krılatıh slov i vırajeniy. Moskva: Lokid-Press, 2003. http://uchitel-slovesnosti.ru/slovari/15.pdf. “V Vıhodnıe iz Doma Luchshe ne Vıhodit!.” Komsomolskaya Pravda, 18 February, 2011, http://msk.kp.ru/daily/25640/804944/. google scholar
• “Vıskazıvaniya Rossiyskih Politikov, Kotorıe Stali Krılatımı Frazami.” DailyMoscow, 29 May, 2022, https://dailymoscow.ru/polit/ vyskazyvaniya-rossiyskih-politikov-kotorye-stali-krylatymi-frazami. google scholar