The Impact of the Events of September 6-7, 1955 on Türkiye’s View of Greece

Year 2025, Volume: 35 Issue: 1, 24 - 44, 23.06.2025

Zehra Aslan

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1639737

Abstract

ENOSIS activities, increased with the demands of the Greeks as of 1878, and activities on the island continued in line with this purpose. Turkiye, which turned its attention to Cyprus after Greece took the issue to the United Nations, broke its silence when the Greeks started armed actions, which formed the basis of EOKA to unite Cyprus with Greece, abandoned its status quo approach and began to voice its rights over the island by putting forward the “Turkish Thesis”. September 6-7 events shaped domestic and foreign political developments, it also caused a separate crisis between Türkiye and Greece. Greece blamed Britain and Türkiye for the bombing incident and put forward some conditions to participate in the Balkan Pact and NATO meetings. The Turkish government, on the other hand, which argued that the events were a systematic movement. The necessary measures were taken, to compensate for the damages of the Events of September 6-7 and warn against provocative attitudes if necessary. This study, examines the course of relations between Türkiye and Greece until the emergence of the Cyprus issue, the change in Türkiye's view of Greece after the Events of 6-7 September and the impact of this situation on bilateral relations.

Keywords

Türkiye , Greece , Greeks , Turks , Events of 6-7 September

Türkiye’nin Yunanistan’a Bakışında 6-7 Eylül 1955 Olaylarının Etkisi

Abstract

Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlama amacı güden ENOSİS faaliyetleri, İngiltere’nin Kıbrıs’a geçici olarak el koyduğu 1878’den itibaren Rumların talepleriyle birlikte artmış ve bu amaç doğrultusunda Ada’daki faaliyetler sürdürülmüştür. Yunanistan’ın konuyu Birleşmiş Milletlere götürmesiyle dikkatini Kıbrıs’a çeviren Türkiye, Rumların Kıbrıs’ı Yunanistan’la birleştirmek için EOKA’nın temelini oluşturan silahlı eylemlere başlamasıyla 1954’ten itibaren sessizliğini bozmuş ve statükocu yaklaşımından vazgeçerek “Türk Tezi”ni ortaya koyup Ada üzerindeki haklarını dillendirmeye başlamıştır. Selanik’te Atatürk’ün evinde bomba patladığı haberiyle birlikte kitleler harekete geçip yağma hareketlerine girişmiştir. 6-7 Eylül (1955) Olayları, hem iç hem de dış siyasi gelişmeleri yönlendirirken Türkiye ve Yunanistan arasında ayrı bir krize neden olmuştur. Yunanistan bomba olayıyla ilgili önce İngiltere’yi, ardından da Türkiye’yi suçlamış ve Balkan Paktı ile NATO toplantılarına katılmak için bazı şartlar ileri sürmüştür. Türk hükûmeti ise uluslararası antlaşma ve bağıtlara sadık kalıp sık sık sorumluluğun olmadığı ve gereken önlemlerin alındığı belirtilen 6-7 Eylül Olaylarının zararlarını gidermek, gerekirse bilgi verip kışkırtıcı tutuma karşı uyarıda bulunmak olarak yolunu belirlemiştir. Ağırlıklı olarak arşiv belgeleri ve DP ile TBMM tutanaklarından yararlanılarak hazırlanan bu çalışmada, Kıbrıs meselesi ortaya çıkana kadar Türkiye ile Yunanistan ilişkilerinin seyri, Türkiye’nin 6-7 Olaylarıyla birlikte Yunanistan’a bakışının değişimi ve bu durumun ikili ilişkilere etkisi incelenecektir.

Keywords

Türkiye , Yunanistan , Rumlar , Türkler , 6-7 Eylül Olayları

References

• Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü (30.1.0.0) google scholar
• Yassıada Mahkemesi kararları (10.9.0.0) google scholar
• Kararlar Daire Başkanlığı (30.18.1.2) google scholar
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA) google scholar
• Milli Savunma Bakanlığı Askeri Tarih Arşivi (ATASE) The National Archives “ Gale Reference aracılığıyla erişim” Foreign Office (FO) google scholar
• FO, “Secret: Further Correspondence Respecting Turkey”, 424/295, Part: 9, January to December 1955. google scholar
• The National Archives and Records Administration (NARA) google scholar
• NSC, “Progress Report on United States Policy Toward Tukey”, Operation Coordination Board, 5510/1, (Washington: May 25, 1956). google scholar
• NSC, 5510/1, “Progress Report”, National Security Council, (Washington: April 4, 1956) google scholar
• Üçüncü Zırhlı Tugay, Bugüne Kadar Kışlada Bulunmuş Müessese ve Birliklere Dair Rapor, V. google scholar
• 6-7 Eylül Hadiseleri Dava Tutanakları, Esas No: 960/3. google scholar
• DP Meclis Grup Zaptı, 24 Ocak 1956. google scholar
• DP Meclis Grup Zaptı, 10 Aralık 1956. google scholar
• DP Meclis Grup Zaptı, 9 Kasım 1957. google scholar
• DP Meclis Grup Zaptı, 3 Aralık 1957. google scholar
• DP Meclis Grup Zaptı, 9 Ağustos 1958. google scholar
• DP Meclis Grup Zaptı, 14 Mayıs 1957. google scholar
• Lozan sulh muahedenamesinin kabulüne dair kanunlar, Madde: 20, s.8, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/ kanuntbmmc002/kanuntbmmc002/kanuntbmmc00200343.pdf. google scholar
• TBMM, 6/7 Eylül hâdiselerinden zarar görenlere yapılacak yardımların vergi muafiyeti ve bu zararlar dolayısıyla 5432 sayılı Kanunun 260 ve 299 ncu maddelerinin tatbiki hakkında Kanun, Kanun No: 6685, Kabul Tarihi, 28 Kaısm 1956. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 1/1, 12 Eylül 1955. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 8/2, 1 Kasım 1955. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 8/2, 16 Aralık 1955. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 8/2, 21 Aralık 1955. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 9/2, 13 Ocak 1956 google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 1/26, 20 Ocak 1956. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 10/2, 13 Şubat 1956. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi,10/44, 25 Şubat 1956. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 10/ 47, 28 Şubat 1956. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 12/76, 13 Haziran 1956. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 15/22, 28 Aralık 1956. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 10/39, 20 Şubat 1956. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 2/46, 25 Şubat 1958. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, 8/49, 2 Mart 1959. google scholar
• Akis, (28 Şubat 1959). google scholar
• Akis, 5/71, (17 Eylül 1955). google scholar
• Akşam, (25 Ağustos; 2-3 Eylül 1955). google scholar
• Arı, Kemal. “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi”, Cumhuriyetin Göçlerle Dolu 100 Yılı 100 Başlıkta Göç Yazıları kitabı içinde editör Gazanfer Kaya, 291-300. İzmir: Cem Yayınevi, 2023. google scholar
• Arslan, Zehra, “Tek Parti Döneminde Türkiye'nin Kıbrıs Politikasına Bakışı”, Uluslararası Boyutlarıyla Kıbrıs Meselesi ve Geleceği Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 11-13 Aralık 2014 Gazimağusa, 55-80. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2016. google scholar
• Aslan, Zehra, “6-7 Eylül 1955 Olaylarının ardından... Sorular, iddialar, savunmalar (3)”, Independent Türkçe, 7 Eylül 2020, https://www.indyturk.com/node/239241/t%C3%BCrkiyeden-sesler/6-7-eyl%C3%BCl-1955-olaylar%C4%B1n%C4%B1n-ard%C4%B1 ndan-sorular-iddialar-savunmalar-3. google scholar
• Aslan, Zehra. “Her şey bir haberle mi başladı? 6 Eylül 1955’e doğru (1)”, Independent Türkçe, 5 Eylül 2020, https://www.indyturk.com/ node/237651/t%C3%BCrki%CC%87yeden-sesler/her-%C5%9Fey-bir-haberle-mi-ba%C5%9Flad%C4%B1-6-eyl%C3%BCl-1955%E2% 80%99e-do%C4%9Fru-1. google scholar
• Aslan, Zehra. “Yaşananlar ve sonrasıyla 6-7 Eylül 1955 Olayları (2)”, Independent Türkçe, 5 Eylül 2020, https://www.indyturk.com/node/ 238611/t%C3%BCrkiyeden-sesler/ya%C5%9Fananlar-ve-sonras%C4%B1yla-6-7-eyl%C3%BCl-1955-olaylar%C4%B1-2. google scholar
• Balıkçıoğlu, Emrah. “Kıbrıs Müzakerelerinde “Taksim” Tartışmaları (1956-1959) “, VAKANÜVİS, 1/2, (2016): 30-61. google scholar
• Bali, Rıfat. Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri Devletin Örnek Yurttaşları (1950-2003). İstanbul: Kitabevi, 2009. google scholar
• Erdem, Nilüfer. “Megali İdea”, Atatürk Ansiklopedisi, (Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 6 Ocak 2023): erişim 2 Aralık 2024. https://atat urkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/megali-idea/. google scholar
• Havadis, (16 Aralık 1957) google scholar
• Hürriyet, (16 Aralık 1957). google scholar
• Milliyet, (16 Aralık 1957). google scholar
• İstanbul Ekspres, (6 Eylül 1955). google scholar
• Orakçı, Meryem. “Türk-Yunan İlişkilerinin Sinemadaki İz Düşümü: İlk Türk-Yunan Ortak Yapımı Filmler”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 19/37, (Bahar 2023): 591-630. google scholar
• Özsüer, Esra. “İki Yüzüncü Yılında Türk-Yunan İlişkilerini Yeniden Düşünmek”, Tarih ve Uluslararası İlişkiler Perspektifinden Türk-Yunan İlişkileri (1821-2021) içinde, editör Esra Özsüer, İstanbul: Boyut Yayıncılık, 2022. google scholar
• Sevinç, Derya. “Türk-Yunan İlişkileri Çerçevesinde Kıbrıs Sorununda Yeni Bir Aşama (1954-1960)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 60, (2017): 171-206. google scholar
• Son Posta, (16 Aralık 1957) google scholar
• Sonyel, Salahi R. “Yunan Ayaklanması Günlerinde Mora’daki Türkler Nasıl Yok Edildiler?”, Belleten, 62/233, (1998): 107-120. google scholar
• Tamçelik, Soyalp, “Kıbrıs Meselesi ve Bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti (15 Ağustos 1960)”, Atatürk Ansiklopedisi, (Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 26 Ocak 2023): erişim 2 Aralık 2024. https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/kibris-meselesi-ve-bagimsiz-kibris-cumhuriyeti-15-agustos-1960/. google scholar
• Temel, Mehmet, “Mübadil Rumlarla Birlikte Muğla’dan Giden Değerler”, 19. Yüzyıldan Günümüze Türkiye’ye Yapılan Göçler, Göçmenlik Ve Sosyal Uyum içinde, editör Zehra Aslan, 62-72. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2022. google scholar
• Ulus, (25 Ağustos; 8 Eylül 1955) google scholar
• Uzun, Hakan, “1919-1950 Yılları Arasında Türkiye-Yunanistan İlişkileri”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5-2, (2004): 35-50. google scholar
• Zafer, (17 Aralık 1957) google scholar
• Zafer, (27 Haziran;12 Temmuz; 4 Ağustos; 5 Ağustos 1958). google scholar
• Zafer, (6-9 Eylül 1955). google scholar