ÇİN TATARCASI’NDA YAPIM EKLERİ

Year 2011, Volume: 21 Issue: 2, 325 - 344, 19.12.2011

Ersin Teres

Abstract

Tatarlar, Çin Halk Cumhuriyeti’nde yaşayan dokuz Türk halkından
biridir. Tatarların Çin Halk Cumhuriyeti’ne 19. yüzyılın başlarında
Rusya’dan geldikleri düşünülmektedir. Tatarların bir kısmı ise İkinci
Dünya Savaşı’ndan sonra Rusya’dan Çin Halk Cumhuriyeti’ne göç
etmiştir. Bugün Tatarların büyük çoğunluğu Şinjiang Uygur Özerk
Bölgesi’nde ve yoğun olarak da Gulca, Çöçek ve Urumçi’de
yaşamaktadır. Bunun dışında bir kısmı da Çin Halk Cumhuriyeti’nin
başkenti Pekin’de ikamet etmektedir. Sünnî Müslüman olan Tatarların
Uygur ve Kazaklarla iyi ilişkiler içinde oldukları, Çin Kazak ve Uygur
Lehçeleri’nden etkilendikleri bilinmektedir. Bunun yanında, Tatar, Kazak
ve Uygur toplulukları dil bakımından da güçlü ilişkiler içindedirler. Bu
makalede ele alacağımız konu Sincan Uygur Özerk Bölgesinde yaşayan
Tatarların konuştuğu Çin Tatarcası’ndaki yapım ekleridir (isimden isim
yapım ekleri, isimden fiil yapım ekleri, fiilden isim yapım ekleri ve
fiilden fiil yapım ekleri). Bu çalışmada Mahfuze Abbas, Rekip Abbas,
Marfuğa Safin, Ğabdulla Abbas, Ali Ekber Erkin adlı Çin Tatarları’ndan
derlenen metinlerden ve Tujue Bijiao Yuyan-xue “A Comparative Study
of the Turkic Languages (Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Araştırılması)”
ve Zhou Jian Hua’nın “Tataeryu Bianyi Xianxiang Tanxi (Tatar Dilindeki
Değişmeler Üzerine Araştırmalar)” adlı çalışmalardan faydalanılmıştır.

Keywords

Çin’deki Türk lehçeleri, Çin Tatarları, Çin Tatarcası, yapım ekleri, türetme

References

• ATALAY, Besim, Türkçemizde man-men, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1941.
• BANG, Willy, Türkologische Briefe aus dem Berliner Ungarischen Institut III: Vorläufiges über die Herkunft des Türk. Ablativs, UJb V, Berlin 1925, s. 925, 1240.
• BENZİNG, Johannes, “Tschuwassische Forschungen”, Zeitschrift der Deutschen Moergenländischen Gesellschaft, 94, 1940, s. 251-267.
• CHENG, Shiliang (ed.), Tujue Bijiao Yuyan-xue [A Comparative Study of the Turkic Languages], Xinjiang Peoples Press, Urumchi 1997.
• DENY, Jean, Türk Dili Grameri, çev. Ali Ulvi Elöve, Maarif Matbaası, İstanbul 1941, s. 548.
• DOERFER, Gerard, Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen I- IV, Franz Steiner Verlag, Wiesbaden 1963, 1965, 1967, 1975, s. 1173.
• ECKMANN, János, Chagatay Manual, Indiana University Publications Uralic and Altaic Series, Bloomington 1966, s. 61.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican, Kutadgu Bilig Grameri-Fiil, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara 1984, s. 23-27, 31-33.
• ERDAL, Marcel, Old Turkic Word Formation. A Function Approach to the Lexicon I-II, Otto Harrasowitz Verlag, Wiesbaden 1991, s. 19, 40, 46, 87, 300, 316, 359, 428, 458, 575, 633, 632, 690, 740, 799, 831.
• GABAİN, von A., Eski Türkçenin Grameri, çev. Mehmet Akalın, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1941 [20003], s. 50, 52, 54, 59, 60, 68, 105.
• GÜLSEVİN, Gürer, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997, s. 135, 139, 140.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin, Karahanlı Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1996, s. 13, 19.
• KONONOV, A. N., “İsimlerin ve Sıfatların Küçültme Şekilleri ve Söz Yapımı”, TDAYBelleten 1968, s. 81-88.
• POMORSKA, Marzanna, Middle Chulym Noun Formation, Studia Turkologica Cracoviensia, Krakow 2004, s. 116.
• RAMSTEDT, G. J., Einführung in die altaische Sprachwissenschaft, II: Formenlehre, Suomalais-Ugrilainen Seura, Helsinki 1952, s. 201, 212, 217, 234, 235.
• RÄSÄNEN, Martti, Materialien zur Morphologie der türkischen Sprachen, Studia Orientalia Editit Societas Fennica XXI, Helsinki 1957, s. 96, 102, 105, 123, 135, 136.
• SIEMIENIEC-GOŁAS, Ewa, “A Brief Sketch of Substansive Derivation in the 17th century Turkish language”. Folio Orientalia. 26, 1989, s. 107, 112, 121.
• TEKİN, Talat, Orhon Türkçesi Grameri, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi 9, Ankara, 2000, s. 93.