Türk Mitolojisi ve Halk Şiirinde “Sarı/Kızıl Öküz” İnancı.

Year 2012, Volume: 22 Issue: 1, 1 - 16, 11.07.2012

Eyüp Akman

Abstract

Hemen hemen her Türk coğrafyasında depremlerin oluşu ile ilgili bazı inançlar mevcuttur. Bu inançların başında geleni “dünyanın sarı bir öküzün boynuzları üzerinde durduğu ve öküzün boynuzlarını oynattığı zaman depremlerin olduğu” dur. Türk ve dünya mitolojisinde dünyanın balık üzerinde durduğu inancı da yaygındır. Özellikle balıkçılıkla uğraşan toplumlarda bu inanç daha belirgindir. Balığın hareket etmesi durumunda depremlerin meydana geldiğine inanılır. Bu araştırmamızda, sarı renk ile “toprak” arasındaki münasebete değindik ve depremlerin nasıl meydana geldiği hakkındaki halk telakkilerini mitolojik metinlerden ve halk şiirinden tespit ederek bazı değerlendirmelerde bulunduk.

Keywords

deprem, sarı öküz, kızıl öküz, mitoloji, halk şiiri

References

• ALBAYRAK, Nurettin, 2001, Pir Sultan, Timaş Yayınları, Birinci baskı, Đstanbul.
• ALPTEKĐN, Ali Berat, 2004, Âşık Veysel, Türküz Türkü Çağırırız, Akçağ Yayınları, Birinci baskı, Ankara.
• ALPTEKĐN, Ali Berat, 2006, Nizamettin Coşkun, Çıldırlı Âşık Şenlik Divanı, Çıldır Belediyesi Yayınları, Birinci baskı, Ankara.
• ASLAN, Ensar, 1975, Çıldırlı Âşık Şenlik, Hayatı, Şiirleri ve Hikayeleri, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Birinci baskı, Ankara.
• BEKKĐ, Salahaddin, 2007, Maaday-Kara Destanı, Manas Yayınları, Birinci baskı, Elazığ.
• CAMPBELL, Joseph, 2000, Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Kabalcı Yayınları, Birinci baskı, Đstanbul.
• ÇAY, Abdulhaluk, 1993, Türk Ergenekon Bayramı Nevruz, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Beşinci baskı, Ankara.
• ÇORUHLU, Yaşar, 2006, Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı Yayınları, Đkinci baskı, Đstanbul.
• EBERHARD, Wolfram, 2000, Çin Simgeleri Sözlüğü,.(Çev. Aykut Kazancıgil), Kabalcı Yayınları, Birinci baskı, Đstanbul.
• ELĐADE, Mircea, 2012, Dinsel Đnançlar ve Düşünceler Tarihi I, (Çev. Ali Berktay), Kabalcı Yayınları, Üçüncü baskı, Đstanbul
• ELMALILI HAMDĐ YAZIR, 2007, Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Meâli, (Sadeleştiren Mehmet Şirin Doğan), Seda Yayınları, Birinci baskı, Đstanbul.
• ERKAL, Abdülkadir, 2007, Âşık Sümmânî, Fenomen Yayınları, Birinci baskı, Erzurum.
• ESĐN, Emel, 2001, Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yayınları, Birinci baskı, Đstanbul.
• GENÇ, Reşat, 1997, Türk Đnanışları ile Milli Geleneklerinde Renkler ve Sarı, Kırmızı,.Yeşil, AKM Yayınları, Üçüncü baskı, Ankara.
• GÖKALP, Ziya, 1995, Türk Medeniyeti Tarihi, Toker Yayınları, Đkinci baskı, Đstanbul
• ĐNAN, Abdülkadir, 1995, Tarihte ve Bugün Şamanizm, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Dördüncü baskı, Ankara.
• KAYA, Doğan, 2005, Âşık Ruhsâtî, Üçüncü baskı, Sivas.
• KISAKÜREK, Necip Fazıl, 2004, Çile, Büyük Doğu Yayınları, 52. baskı, Đstanbul.
• KSENEFONTOV, Gavrill Vasilyeviç, 2011, Yakut Şamanlığı, (Çev. Atilla Bağcı), Kömen Yayınları, Đkinci baskı, Konya.
• KORKMAZ, Mehmet, 2010, Zerdüşt Dini-Đran Mitolojisi, Alter Yayınları, Đkinci baskı, Ankara.
• NUR DOĞAN, Muhammet, 2003, Hüsn ü Aşk, Ötüken Yayınları, Đkinci baskı, Đstanbul.
• NUR DOĞAN, Muhammet, 2010, Fuzuli Leyla ve Mecnun, Yelken Yayınları, Altıncı baskı, Đstanbul.
• O’FLAHERRTY, Wendy Doniger, 1996, Hindu Mitolojisi, (Çev. Kudret Emiroğlu), Đmge Kitabevi, Birinci baskı, Ankara.
• ONAY, Ahmet Talat, 1996, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB Yayınları, Đstanbul.
• ÖGEL, Bahaeddin, 1998, Türk Mitolojisi I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Üçüncü baskı, Ankara.
• ÖRNEK, Sedat Veyis, 1995, 100 Soruda Đlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, Gerçek Yayınevi, Üçüncü baskı, Đstanbul.
• ÖZARSLAN, Metin, 1998, “Oğuz Kağan Destanı’nda Tarihî, Dinî, Beşerî ve Tabiatüstü Unsurlar”, Folkloristik Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Ankara.
• SEYĐDOĞLU, Bilge, 2005, Mitoloji Üzerine Araştırmalar Metinler ve Tahliller, Dergah Yayınları,Đkinci baskı, Đstanbul.
• SÜLEYMAN, Olcas, 2001, Yazı’nın Dili, (Çev. Arif Acaloğlu), Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, Birinci baskı, Đstanbul.
• ŞENOCAK, Ebru, 2007, “Đnsanlık Tarihinde Deprem ile Đlgili Đnanışlar ve Marmara Depreminin Eş Zamanlılık Boyutu”, I. Uluslararası Kocaeli ve Çevresi Kültür Sempozyumu Bildirileri, Kocaeli.
• URAZ, Murat, 1994, Türk Mitolojisi, Düşünen Adam Yayınları, Đkinci baskı, Đstanbul.
• YÜCE, Kemal, 1987, Saltuknâme’de Tarihî, Dinî, ve Efsanevî Unsurlar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Birinci baskı, Ankara.