ORHAN KEMAL’İN HİKÂYELERİNDE ANLATICI VE BAKIŞ AÇISI

Year 2015, Volume: 25 Issue: 2, 31 - 60, 21.01.2016

Sinan Bakır

Abstract

ÖZ
Modern anlatıların estetik/sanat değerinin belirlenmesinde anlatıcı ve bakış açısının belirleyici bir rolü vardır. Roman ve hikâye gibi türlerin yapısını oluşturan olay, kişi, zaman ve mekân gibi unsurlar, seçilen anlatıcı ve bakış açısının imkânları dâhilinde kurguya dönüşür. Bu unsurlar arasındaki ilişkinin anlamsal boyutunun kavranabilmesi ve anlatıdaki değerler sisteminin bütün yönleriyle anlaşılabilmesi yine seçilen anlatıcı ve bakış açısının çözümlenmesiyle mümkündür. Dolayısıyla, anlatıcı ve bakış açısına yönelik yapılan çalışmalar, metinlerin oluşum sürecinin anlaşılmasına yardımcı olduğu gibi eserlerin sanatsal değerinin tespiti noktasında da çeşitli sonuçlara ulaşılmasını sağlar. Bu çalışmada, Orhan Kemal’in hikâyelerindeki anlatıcı ve bakış açısı odağa alınmış, bu unsurlar üzerinden kurgunun oluşumu/metnin üretim süreci açıklanmaya çalışılmıştır. Bu nedenle de anlatıcı ve bakış açısı merkeze alınırken yazarın diline, üslubuna ve hikâyelerindeki anlatım tekniklerine de değinilmiştir. Orhan Kemal’in hikâyelerinde ekmek peşinde koşan yoksul insanların hayatları çoğunlukla tanrıbilici anlatıcı tarafından nakledilir; buna rağmen bu anlatıcı, tanrısal bakış açısının geniş imtiyazlarını kısmen kullanır; çoğu defa müşahit bir konumda kalır; karakterlerin söylem ve eylemlerine müdahalede bulunmaz; onlara özgür bir alan açar. Hikâyelerde anlatıcının varlığı genellikle siliktir; olayları sürükleyen, karakterler arasında geçen konuşmalar (diyalog) olur. Orhan Kemal, toplumcu gerçekçi edebiyatın en önemli temsilcilerinden biri olmakla birlikte hikâyelerinde anlatıcıları ve karakterleri aracılığıyla kendi ideolojisini okura açıktan empoze etmez. İyilerin ve kötülerin mücadelesinde yazar ve anlatıcı açıktan taraf tutmaz. Hikâyelerde gösterme tekniği kullanılarak olaylar, bir tiyatro sahnesi kadar canlı, inandırıcı ve etkileyici bir görsellikte sunulur.
Anahtar Kelimeler: Hikâye, anlatıcı, bakış açısı, Orhan Kemal.

NARRATOR AND POINT OF VIEW IN THE SHORT STORIES OF ORHAN KEMAL
ABSTRACT
In determination of the aesthetical/artistic value of the modern narratives, the narrator and point of view have a determinant role. The factors such as event, individual, time and space -constituting the structure of the types such as novel and story- turn to fiction within the bounds of possibility of the selected narrator and point of view. Being able to apprehend the semantic dimension of the relation among these factors and being able to understand the system of values in the narration with all its aspects is again possible by analyzing the selected narrator and point of view. Thus, the studies directed to the narrator and point of view enable reaching to various results at the point of determination of the artistic value of the works as well as assisting in understanding the formation process of texts. In this study, it was focused on the narrator and point of view in the stories of Orhan Kemal, and the formation of fiction/production process of text was tried to be explained over these factors. Thus, while taking the narrator and point of view to the center, the language and wording of the author and the expression techniques in his stories were also mentioned. In the stories of Orhan Kemal, the lives of poor people who are running after bread are generally communicated supernal narrator; despite that, this narrator partially uses the wide privileges of the supernal point of view; mostly he remains at an observer position; he doesn’t interfere the discourses and acts of the characters; he opens them a free area. In the stories, the existence of the narrator is generally obscure; the things that drag the events become the dialogue among the characters. Orhan Kemal, along with being one of the most important representatives of the socialist realistic literature, he doesn’t clearly impose on the reader his own ideology through he narrator and characters in his stories. The author and the narrator don’t clearly take sides in the battle of good and bad ones. In the stories, the events are presented as vivid, convincing and effective as a theatre scene by using the technique of showing.
Key Words: Story, narrator, point of view, Orhan Kemal.

Keywords

Hikâye, anlatıcı, bakış açısı, Orhan Kemal

References

• AKTAŞ, Şerif, 1991, Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
• ALANGU, Tahir, 1974, 100 Ünlü Türk Eseri, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• ALTINKAYNAK, Hikmet, 1983, Hikâye Yazarı Orhan Kemal, Yazko Yayınları, İstanbul.
• ALTINKAYNAK, Hikmet, 2000, Orhan Kemal‟in Hikâyeciliği, Adam Yayınları, İstanbul.
• AYTÜR, Ünal, 2009, Henry James ve Roman Sanatı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• BİNYAZAR, Adnan, 1982, Türk Dilinde 25 Ünlü Eser, Varlık Yayınları, İstanbul.
• BOYNUKARA, Hasan, 1997, Romanda Bakış açısı ve Anlatıcı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• ÇETİN, Nurullah, 2009, Roman Çözümleme Yöntemi, Öncü Kitap, Ankara.
• ÇETİŞLİ, İsmail, 2004, Metin Tahlillerine Giriş/2 Hikâye-Roman-Tiyatro, Akçağ Yayınları, Ankara.
• DEMİR, Yavuz, 2002, İlk Dönem Türk Hikâyelerinde Anlatıcılar Tipolojisi,
• Dergâh Yayınları, İstanbul.
• ELİUZ, Ülkü, 2004, Orhan Kemal‟in Romanlarında Yapı ve İzlek (Basılmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• ELİUZ, Ülkü, 2009, “Orhan Kemal’in Romanlarında Bakış Açısı ve Anlatıcı”, Turkish Studies, Volume 4/8, Fall, s. 1134-1165. http://www.turkishstudies.net/Makaleler/1337339128_63- eliuz%c3%bclk%c3%bc1734(D%c3%bczeltme).pdf (25.03.2014)
• GENETTE, Gerard, 2011, Anlatının Söylemi, Yöntem Hakkında Bir Deneme, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• GÜLENDAM, Ramazan, 2011, Unutulmuş Bir Romancı Burhan Cahit Morkaya, Kesit Yayınları, İstanbul.
• GÜNDÜZ, Sevim, 2007, Öykü ve Roman Yazma Sanatı, Toroslu Kitaplığı, İstanbul.
• KIRAN, Ayşe (Eziler); KIRAN, Zeynel, 2011, Yazınsal Okuma Süreçleri,Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• NARLI, Mehmet, 2002, Orhan Kemal‟in Romanları Üzerine Bir İnceleme, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Orhan Kemal, 2007, Grev, Everest Yayınları, İstanbul, (İlk basım: 1954).
• Orhan Kemal, 2010, Sarhoşlar, Everest Yayınları, İstanbul, (İlk basım: 1951).
• Orhan Kemal, 2010, Çamaşırcının Kızı-Küçücük, Everest Yayınları, İstanbul, (İlk basım: 1952).
• Orhan Kemal, 2010, Kardeş Payı, Everest Yayınları, İstanbul, (İlk basım: 1957).
• Orhan Kemal, 2012, Önce Ekmek, Everest Yayınları, İstanbul, (İlk basım: 1968).
• Orhan Kemal, 2013, Ekmek Kavgası, Everest Yayınları, İstanbul, (İlk basım: 1949).
• Orhan Kemal, 2014, 72. Koğuş, Everest Yayınları, İstanbul, (İlk basım: 1954).
• ÖZDEMİR, Emin, 2002, Yazınsal Türler, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• ÖZYALÇINER, Adnan, 1998, “1940-1960 Döneminde Roman ve Öykü: Yeni Arayışlar”, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı Sempozyumu, Edebiyatçılar Derneği, Ankara, s. 194-208.
• TOSUN, Necip, 2011, Modern Öykü Kuramı, Hece Yayınları, Ankara.
• STEVICK, Philip, 2004, Roman Teorisi (Çev. Sevim Kantarcıoğlu), Akçağ Yayınları, Ankara.