A New Yunus Emre and Plague Epidemic dated 1465 (AH. 870)

Year 2022, Volume: 32 Issue: 1, 179 - 189, 30.06.2022

Hayati Develi

Abstract

In two copies of Yunus Emre’s Divans, which are related to each other in terms of the arrangement of poems, there is one poem that gives us information about a plague epidemic that is not recorded in written documents.
In the studies related to epidemics in the Ottoman Empire, there is information about the plague epidemics from the 15th century. It is mentioned that an epidemic started in southern Italy in around 1460, passed through the Balkans, and reached Istanbul in 1467. It is unclear whether the plague mentioned in the text and dated 870 AH/1465 CE was recorded in cities such as Skopje or Edirne before reaching Istanbul or whether it was a separate epidemic that occurred in some other city or region.
The text also informs us about the existence of a poet named Yunus Emre who was alive in 870 AH/1465 CE. This poet is the third Yunus Emre, different from Yunus Emre who died in 720 AH/1321 CE and Aşık Yunus Emre who died in 843 AH/1439 CE. There is no information about where this Yunus Emre lived and died. However, he may have lived in a city such as Skopje or Edirne, which may have been in the route of the plague epidemic of 1460 to Istanbul.

Keywords

Plague epidemic, Yunus Emre, Aşık Yunus Emre, classical Turkish literature, Sufism

Yeni Bir Yunus Emre ve h. 870/m.1465 Tarihli Veba Salgını

Abstract

Şiirlerin tertip düzeni bakımından birbiriyle ilişkili iki Yunus Emre Divanı nüshasında yer alan bir şiir bize bugüne kadara kayıtlara geçmemiş bir veba salgınını ve bunun tarihini haber vermektedir. Konuyla ilgili çalışmalarda 15. yüzyıldan sonraki başlıca veba salgınları ele alınmıştır. 1460’lar civarında güney İtalya’da başlayıp 1467’de Balkanlar üzerinden İstanbul’a ulaşan bir salgın bilinmektedir. Metinde geçen AH.870/m.1465 tarihi, bu salgının İstanbul’dan önce ulaştığı Üsküp, Edirne gibi bir şehirde mi kaydedilmiştir, yoksa başka bir şehirde veya bölgede yaşanmış ayrı bir salgın mıdır, belli değildir.

Söz konusu metindeki h.870/m.1465 tarihi bize aynı zamanda bu tarihte hayatta olan Yunus Emre adlı bir şairin varlığını da bildirmektedir. Bu şair, H 720/ M 1321’de vefat eden Yunus Emre ve H 843/ M 1439’da vefat eden Âşık Yunus Emre adlı şairlerden farklı üçüncü bir Yunus Emre’dir. Bu Yunus Emre’nin nerede yaşadığı veya vefat ettiği konusunda bir bilgi yoktur. Ancak 1460 veba salgınının İstanbul’a muhtemel ulaşma yollarından birinin üzerinde, mesela Üsküp, Edirne gibi şehirlerin birinde yaşadığı düşünülebilir.

Keywords

Veba salgını, Yunus Emre, Âşık Yunus, Türk edebiyatı, Tasavvuf

References

• Akar, Metin. “Şeyyad Hamza Hakkında Yeni Bilgiler”, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi, 2, yıl 1986, İstanbul, (1987): 1-14+8.
• Âlî Bey (Mukabele ve tashih eden) Tevârîh-i Âl-i Osman’dan Âşıkpaşazâde Tarihi, İstanbul, 1322. Başgöz, İlhan. Yunus Emre I (İnceleme), Cumhuriyet Kitap, 1999, 140 s.
• Ceylan, Âdem. “Yunus Emre Hakkındaki Tarihî-Biyografik Kaynaklara Bütüncül Bir Bakış”, Uluslararası Yunus Emre ve Anadolu’da Türk Yazı Dilinin Gelişimi Sempozyumu – Bildiriler Kitabı, Kırşehir, (2020): 1-19.
• Erzi, Adnan Sadık. Türkiye Kütüphanelerinden Notlar ve Vesikalar, I.: Yûnus Emre’nin hayatı hakkında bir vesika”, Belleten, Türk Tarih Kurumu, C. XIV, S. 53, (1950): 85-89.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Yunus Emre ve Tasavvuf, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1992. İlaydın, Hikmet. “Yunus Emre”, Türk Dili, C. XLVII, S. 384, (1983): 514-522
• Köprülü, M. Fuad. “Yûnus Emre’nin Mezarı”, Meydan, S. 20, İstanbul (1965): s. 24. (Bk. Yeni Edebiyat, Eylül 1971 (Yunus Emre Özel Sayısı).
• Köprülü, M. Fuad. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, (Gerekli sadeleştirmeler ve bâzı notlara ilâvelerle yayımlayan: Orhan F. Köprülü), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. bs, 1976.
• Mansuroğlu, Mecdut. Ahmed Fakih, Çarhname, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, no: 684, 1956.
• Melioransky, Platon. “K’ voprosı o znaçeniy i proisxojdeniy slov’ “çäläb” (çalap) i “çäläbi” v’ turetskom’ yazık’”,Zapiski VostoçnagoOtdeleniya İmperatorskago Russkago Arxeologiçeskago Obşestva, S.Peterburg, 1904: 36-43.
• Meriç, R. Melul. “Şeyyad Hamza’nın Kızına Ait Mezar Taşı”, Taşpınar Mecmuası, S. 28, Afyon, 1935. Şemseddin Sami (1898): Kamusü’l-A’lâm, c. 6, İstanbul.
• Tatçı, Mustafa. Yûnus Emre – Dîvân-ı İlâhiyât, İstanbul: H Yayınları, 2014, XVII+1195 s.
• Tezcan, Semih. “Eski Anadolu Türkçesi ve Yunus Emre Şiirlerinin Dili Üzerine”, Yunus Emre, (ed. Ahmet Yaşar Ocak), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları 3335, (2012): 67-82.
• Timurtaş, F. Kadri. Yunus Emre Dîvânı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları Bin Temel Eser Serisi, 1980.
• Varlık, Nükhet. Akdeniz dünyasında ve Osmanlılarda veba 1347-1600 (çeviri Hazal Yalın). İstanbul: Kitap Yayınevi, 2017, 400 s. (Orijinal yayın: Plague and Empire in the Early Modern Mediterranian World, New York : Cambridge University Press, 2015. XVIII, 336 s.)