Unknown Work of Chronicler Ahmed Lutfî Efendi: Sûrnâme

Year 2024, Volume: 34 Issue: 2, 925 - 950, 13.01.2025

Sercan Kadaş

https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1413999

Abstract

Lutfî EFfendi, one of the last palace historians of the Ottoman Empire, served as a chronicler for the longest time, and he continued his duty as a chronicler until his death in 1907, when he was appointed in 1866. Ahmed Lutfî EFfendi became, who became famous with the Târih-i Lutfî he presented to II. Abdülhamid is, also known for his works in literature, language, and education. It has been determined that his work, Sûrnâme, about which there is no information in any source, was preserved in a separate manuscript together with the author's calligraphy. Sûrnâme, which he wrote in 1300-1301/1882-1883, is about the circumcision weddings of II. Abdülhamid’s princes Mehmed Seyfeddîn, Mehmed Selîm, Abdülmecîd and Mehmed Şevket. Ahmed Lutfî EFfendi expressed his observations about the sûr, which is also available in archive documents; He enriched it with couplets, stanzas, and historical poems. He evaluated the historical, cultural, and economic situation of the period and the old sûr ceremonies. Sûrnâme reflects the change in the genre of sûr-i hümâyûn, which was the indicator of the magnificence of the empire for many years, and sûrnâme, which is the historical and literary record of these ceremonies. This work, which can be considered among the last examples of authored sûrnâmes, which are important sources of our cultural history, will be introduced for the first time; Form, content, and stylistic features will be examined and presented with a translation.

Keywords

Ahmed Lutfî Efendi, Sûrnâme, Palace Wedding, Sûr-ı Hümâyûn, II. Abdülhamid

Vakʿanüvis Ahmed Lutfî Efendi’nin Bilinmeyen Bir Eseri: Sûrnâme

Abstract

Osmanlı Devleti’nin son saray tarihçilerinden Ahmed Lutfî Efendi, 1866’da atandığı vakʿanüvisliği, vefat ettiği 1907 yılına kadar sürdürerek vakʿanüvislik görevini en uzun süre yerine getiren devlet adamı olmuştur. Târih-i Cevdet’e zeyl olarak yazdığı ve 15 cildini II. Abdülhamid’e sunduğu Târih-i Lutfî ile şöhret bulan Ahmed Lutfî Efendi’nin edebiyat, dil ve eğitim alanlarına ait eserleri de bilinmektedir. 1302/1884’te yayımlanan Dîvânçe-i Vakʿanüvis Ahmed Lutfî’de kaleme aldığı şiirlerini bir araya getirmiş; Lugat-ı Kâmûs adlı sözlüğü hazırlamış, Taʿlîmü’l-Müteʿallim adlı eserin Tefhîmü’l-Muʿallim adıyla çevirisini yapmıştır. Ahmed Lutfî Efendi’nin hakkında hiçbir kaynakta bilgi bulunmayan Sûrnâme adlı bir eserinin müellif hattı müstakil bir yazma hâlinde muhafaza edildiği belirlenmiştir. 1300-1301/1882-1883’te kaleme aldığı Sûrnâme, II. Abdülhamid’in şehzadeleri Mehmed Seyfeddîn, Mehmed Selîm, Abdulmecîd ve Mehmed Şevket’in üç gün devam eden sünnet düğünleri hakkındadır. Ahmed Lutfî Efendi, arşiv belgelerinde de bilgilerine rastlanan sûr-ı hıtân ile ilgili gözlemlerini şairâne ifadeler; beyit, kıta ve bir tarih manzumesi ile destekleyerek zenginleştirme yoluna gitmiştir. Dönemin tarihî, kültürel ve ekonomik durumu ile eski sûr törenlerine dair değerlendirmeler de yapmıştır. Lutfî Efendi Sûrnâmesi, uzun yıllar imparatorluğun ihtişamının bir göstergesi olan sûr-ı hümâyûn ve bu törenlerin tarihî ve edebî kaydı niteliğindeki sûrnâme türünde yaşanan değişimi yansıtmaktadır. Kültür tarihimizin önemli kaynaklarından olan sûrnâmelerin müellifi belli son örnekleri arasında sayılabilecek eser, ilk kez tanıtılacak; biçim, içerik ve üslup bakımından incelenerek çeviri yazısı ile sunulacaktır.

Keywords

Ahmed Lutfî Efendi, Sûrnâme, Saray Düğünü, Sûr-ı Hümâyûn, II. Abdülhamid

References

• Ahmed Lutfî Efendi, Sür-name, Leipzig, Leipzig Üniversite Kütüphanesi, Cod. Turc. 67., 1a-6b. google scholar
• Ahmed Lutfî Efendi, Târîh-i Lutfî, c. 13, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY04812, 1b-60a. google scholar
• Ahmed Lutfî Efendi, Târîh-i Lutfî, c. 14, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Y 531/6, 9a-70a. google scholar
• Ahmed Lutfî Efendi, Târîh-i Lutfî, c. 15, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Y 531/7, 1b-91a. google scholar
• Aktepe, Münir. “Ahmed Lutfi Efendi”. TDV İslam Ansiklopedisi, 2: 97-98, Ankara: TDV Yayınları, 1989. google scholar
• Arslan, Mehmet. “Mensur Sûrnâmelerin Son Örneği: Nâfi’ Sûrnâmesi (Peyâm-ı Sûr)”, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 15 (1992): 117-145. google scholar
• Arslan, Mehmet. “Ahmed Lutfi Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 20 Temmuz 2023, https:// teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-lutfi-efendi. google scholar
• Arslan, Mehmet. “Kültür Tarihimiz Açısından Zengin Bir Kaynak: Sur-nâmeler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 10 (2007): 221-257. google scholar
• Aynur, Hatice. “Surnâme”. TDV İslam Ansiklopedisi, 27: 565-567, Ankara: TDV Yayınları, 1999. google scholar
• Cengiz, Gül Hanım. II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Sosyal Politikalarında Çocuk. Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2019. google scholar
• Düzlü, Özlem. Dîvânçe-i Vak'anüvis AhmedLutfi Efendi İnceleme-Metin. Yüksek Lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, 2008. google scholar
• Doğan Averbek, Güler ve Beate Wiesmüller. “The Islamic Manuscripts Oskar Rescher Sold to the Leipzig Universty Library beetween 1925-1934”, İslam Tetkikleri Dergisi 12/1 (Mart 2022): 157-185. google scholar
• İpek, Abdulmuttalip. Dîvânçe ve Münşeât-ı Türkiyye. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları, 2021. google scholar
• Kapanşahin, Muhittin. “Kanuni Sultan Süleyman’ın Çocuklarının Sünnet Düğününde Oynanan Oyunlar”, New Era İnternational Journal of İnterdisciplinary Social Researches 4 (2019): 30-49. google scholar
• Kaytaz, Fatma. “Erken Dönem Osmanlı Tarihlerinde Yıldırım Bayezid’in Düğününün Anlatımına Dair Bölümlerin Sûrnâme Bağlamında Değerlendirilmesi”, Türkiyat Mecmuası 25/2 (2016): 281-305. google scholar
• Köksal, M. Fatih. “Metin Tamiri (Usul ve Esaslar, Uygulamalar ve Bazı Teklifler)”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1/1 (2008): 169-190. google scholar
• Sunay, Serap. “Sur-ı Hümayun Defterine Göre 19. Yüzyıl Saray Düğünlerine Dair Bir Değerlendirme”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 20/38 (2017): 336-339. google scholar