Savaş ve Diploma Arasında: II. Dünya Savaşı’nda Belçika’nın Almanlar Tarafından İstilası ve Türk Öğrenciler

Year 2024, Issue: 46, 313 - 355, 30.12.2024

Murat Aydoğdu

https://doi.org/10.26650/YTA2024-1505658

Abstract

1 Eylül 1939 tarihinde Almanya’nın Polonya’ya saldırmasının hemen ardından Türk Hükümeti Almanya ve Fransa’daki Türk talebeleri tamamen, diğer Avrupa ülkelerinde bulunanları ise kısmen geri çekti. Ne var ki savaşın durağan seyrine aldanan hükümet bu talebelerin pek çoğunu kısa süre sonra tahsil gördükleri ülkelere geri gönderdi. 10 Mayıs 1940 tarihinde Almanlar Belçika’ya taarruz ettiklerinde Türk vatandaşı 81 talebe bu ülkede bulunmaktaydı. Taarruzu takip eden günlerde bu talebelerden yaklaşık yarısı zor şartlar altında Fransa’ya geçerken, diğer yarısı bunu başaramadı. Türk Hükümeti Fransa’ya geçen talebeleri eğitimlerine orada devam etmeleri ya da memlekete dönmeleri konusunda serbest bıraktı. 1940 yılı haziran ayından itibaren Fransa’daki pek çok Türk talebe Türkiye’ye gelmeye başladı. Türk Hükümeti ancak temmuz ayı sonlarında Fransa ve Belçika’daki bütün Türk talebelerin tamamen Türkiye’ye getirilmesine karar verdi. Geri dönmeyi reddeden 12 tanesi hariç, temmuz ayından itibaren Belçika’daki Türk talebeler de Almanya üzerinden yurda dönmeye başladı. Bu makale, arşiv belgeleri ve dönem basınından yararlanarak, Belçika’daki Türk öğrencilerin Alman taarruzu sırasında yaşadıkları olayları, Fransa’ya geçenlerin ve Belçika’da kalanların yurda getirilmeleri için gösterilen çabaları ve karşılaşılan zorlukları ele almaktadır. Ayrıca, öğrencilerin Belçika’da kendi hallerine terk edildikleri yönündeki, özellikle Brüksel Büyükelçisi Nebil Batı’ya odaklanan tartışmalar, kronolojik bir düzen ve analitik bir yaklaşımla incelenmiştir. Makale, bu meselenin ortaya çıkmasında ve çözüm sürecinde Türk Hükümeti’nin payını, izlediği yöntemleri ve rolünü eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Makalenin vardığı en belirgin sonuç, Türk Hükümeti’nin savaş karşısında Avrupa’daki Türk öğrencilere yönelik tutumunun çelişkili ve rasyonellikten uzak olduğudur. Bu durumun temel nedeni, İngiltere ve Fransa’nın Alman ilerlemesini durduracağına dair aşırı iyimser bir beklentidir.

Keywords

İkinci Dünya Savaşı, Avrupa’daki Türk talebeler/ öğrenciler, Belçika, Nebil Batı, Türk Eğitim Tarihi

Between War and Diploma: The German Invasion of Belgium in World War II and Turkish Students

Abstract

Following Germany’s attack on Poland on September 1, 1939, the Turkish government initiated the withdrawal of Turkish students from Germany and France entirely and partially from other European countries. However, misled by the initial stagnation of the war, the government soon allowed many of these students to return to their respective countries of study. By May 10, 1940, when Germany launched its offensive on Belgium, 81 Turkish students were present in the country. In the aftermath of the attack, approximately half of these students managed to cross into France under challenging conditions, while the remainder were unable to do so. The Turkish government left the students who had reached France to decide independently whether to return home. It was only in late July 1940 that a decision was made to repatriate all Turkish students from France and Belgium. This article explores the experiences of Turkish students in Belgium during the German offensive, the efforts and obstacles encountered in repatriating those who crossed to France and those who remained in Belgium, and the debates over the perceived abandonment of these students by the Turkish government. It also critically assesses the government’s role in both the emergence of this situation and the strategies employed to resolve it. The article concludes that the Turkish government’s inconsistent and often irrational approach to Turkish students in Europe was primarily influenced by misplaced optimism in Britain and France’s ability to halt Germany’s advance.

Keywords

Second World War, Turkish Students in Europe, Belgium, Nebil Batı, Turkish Education History

References

• 1. Arşiv Belgeleri google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA) google scholar
• 2. Resmî Yayınlar google scholar
• TBMM Albümü 1920-2010: 4. Cilt 1960-1983, ed. Sema Yıldırım, Behçet Kemal Zeynel, , 2. basım, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2010. google scholar
• 3. Süreli Yayınlar google scholar
• Akşam google scholar
• Cumhuriyet google scholar
• Haber-Akşam Postası google scholar
• Son Telgraf google scholar
• Tan google scholar
• Tasviri Efkâr google scholar
• Ulus google scholar
• Vakit google scholar
• Yeni Sabah google scholar
• 4. Araştırma Eserler google scholar
• Akkor, Nesrin: “İkinci Dünya Savaşı Döneminde Avrupa’da Eğitim Alan Türk Öğrenciler (1939-1940)”, Vakanüvis, Yıl: 7, Özel Sayı: Dr. Mahmut Kırkpınar’a Armağan, Aralık 2022, s. 1244-1291. google scholar
• Armaoğlu, Fahir: 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1914-1995, 23. Baskı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
• Aydın, Suavi & Taşkın, Yüksel: 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, 6. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2018. google scholar
• Belgium: The Official Account of what happened 1939-1940, Published for The Belgian Ministry of Foreign Office by Evans Brothers Limited, London, 1941. google scholar
• Çankaya, Ali, (Mücellidoğlu): “Son Asır Türk Tarihinin Önemli Olayları ile Birlikte” Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (Mülkiye Şeref Kitabı), IV. Cilt 1909 (1325 R.) - 1923 (1339 R.), Mekteb-i Mülkiyye Me’zunları, Siyasal Bilgiler Fakültesi, Mars Matbaası, Ankara, 1968-1969. google scholar
• Erkin, Behiç: Hâtırat 1876-1958, haz. Ali Birinci, 3. baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2023. google scholar
• Kalemli, Hüseyin: Türkiye Paris Başkonsolosunun Raporuna Göre İkinci Dünya Savaşı’nda Almanların Paris’i İşgali, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 12, S. 24, Güz 2016, s. 29-56. google scholar
• Öndeş, Osman: Moda: Kadıköy’ün Güngörmüş Sayfiyesi, K-İletişim Yayınları, İstanbul, 2021. google scholar
• Sertel, Savaş & Yedek, Şahin: “Arşiv Belgelerine Göre Milli Şef Döneminde Türkiye-Belçika İlişkileri (1938-1950)”, The Journal of Academic Social Science Studies, S. 33, 2015, s. 353-365. google scholar
• Sertkaya, Ayhan & Yılmaz, Yakup: “II. Dünya Savaşı Başlangıcında Belçika’daki Türk Öğrenciler”, Tarih ve Gelecek, C. 2, S. 2, Ağustos 2016, s. 130-139. google scholar
• Şarman, Kansu: Türk Promethe’ler: Cumhuriyet’in Öğrencileri Avrupa’da (1925-1945), 2. baskı, 7. basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2024. google scholar
• Van der Wee, Herman & Verbreyt, Monique: A Small Nation in the Turmoil of the Second World War Money, Finance and Occupation (Belgium, its Enemies, its Friends, 19391945), Translation from Dutch: Frank Parker, Leuven University Press, Leuven, 2009. google scholar
• Veranneman de Watervliet, Jean-Michel: Belgium in the Second World War, Pen & Sword: Military, Barnsley-South Yorkshire, 2014. google scholar
• 5. İnternet Kaynakları google scholar
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc077/ kanuntbmmc077/kanuntbmmc07704009.pdf (Çevrimiçi), Erişim Tarihi: 23.05.2024. google scholar
• https://iletisim.gov.tr/turkce/kariyer/mahalli-katip-sekreter (Çevrimiçi), Erişim Tarihi: 23.05.2024. google scholar
• https://nadiravsaroglu.com/arsivler/4216 (Nadir Avşaroğlu, Türkiye’de Maden Mühendisliği Eğitimi Tarihçesi) (Çevrimiçi), Erişim Tarihi: 22.06.2024. google scholar