CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK SİNEMASI: MİLLİ MÜCADELE TEMALI İLK FİLMLER

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 9, 88 - 96, 01.02.2024

Semra Akgunlu

Öz

Kurtuluş Savaşı’nda, birlik ve beraberlik oluşumuyla verilen milli mücadeleyi gelecek nesillere aktarmak, tarih ve milli şuurun benimsenmesi için çeşitli araçlar tercih edilmiştir. Sinema da bu araçlardan biridir. Savaş döneminin sona ermesi ve Cumhuriyet’in ilanının ardından sinema çalışmalarında tarihi konular tercih edilirken, milli mücadele teması da ön planda tutulmuştur. Bu çalışmanın amacı, bağımsızlık savaşı ve milli mücadele dönemini tema edinen, Muhsin Ertuğrul yönetiminde 1923-1932 tarihleri arasında çekilen Ateşten Gömlek (1923), Ankara Postası (1929) ve Bir Millet Uyanıyor (1932) isimli filmlerin söylem analizi yöntemi ile incelenmesidir. Bu doğrultuda filmlerdeki tema, verilmek istenen mesaj, ana karakterlerin özellikleri, filmin anlatım yapısı, zaman ve mekânların incelenmesi yapılacaktır. Milli mücadele gibi tarihi açıdan önemli olan bu döneme ait filmlerin hikâyelerine odaklanmak ve filmlere dair ortak söylemi tespit etmeye çalışmak çalışmanın önemini oluşturmaktadır. Bu filmlerin çalışmada tercih edilmesinin sebebi 1920’li yıllarda Türk Sineması’nda savaş, mücadele, bağımsızlık konularının ön planda olması ve örneklem olarak seçilen bu filmlerin Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde milli mücadele teması ile yapılan ilk filmler olma özelliğini taşımasıdır.

Anahtar Kelimeler

türk sineması, milli mücadele, bağımsızlık, cumhuriyet dönemi

REPUBLICAN ERA TURKISH CINEMA: EARLY FILMS WITH NATIONAL STRUGGLE THEMES

Öz

In the War of indepence, various tools were preffered in order to transfer the national struggle fought with the formation of unity and solidarity the future generations and to adopt history and national consciousness. Cinema is one of these tools. After the end of the war period and the proclemation of the Republic, historical subjects were preffered in cinema works and the theme of national struggle was also prioritized. The subjects of this study is to examine the films titled Ateşten Gömlek (1923), Ankara Postası (1929), Bir Millet Uyanıyor (1932) which were shot between 1923 and 1932 under the direction of Muhsin Ertuğrul and which take the War of Indepence and period of struggle as their theme, by using the discourse analysis method. In this direction, theme, the message to be given, the charesteristics of the main charecters, the narrative structure of the film, time and places will be analyzed. The reason why these films are preffered in study is that the issues of war, struggle and indepence are at the forefront in Turkish cinema in the 1920s. These films selected as a sample are the first films made with the theme of national struggle in the Repuclian period in Turkiye. The aim of study is to talk about the subject of the films of this historically important period such as national struggle, the focus on the stories in the backround, and to identify and reveal the common discourse of the films.

Anahtar Kelimeler

turkish cinema, War of independence, independence, republic period

Kaynakça

• Abisel, N. (1994). Türk Sineması üzerine yazılar. İmge.
• Acar, D. (2021). Atatürk ve sinema: Türk Sinemasında Atatürk filmleri. Atatürk Yolu Dergisi (69), 285-309.
• Ayça, E. (2016). Şu sinema dedikleri. Artshop Yayıncılık.
• Aysal, N. ve Erbay, H. (2022). Türk Sinemasında milli mücadele ve Atatürk dönemi filmleri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. (1), 397-413.
• Balcıgil, O. (2020). Nefesi tutku olan kadın Afife Jale. Destek Yayınları.
• Baydemir, A. ve Önder, S. (2005). Türk Sinemasının gelişimi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (6), 113-135.
• Çoban, B. (2015). “Söylem, ideoloji ve eylem: iktidar ve muhalefet arasındaki mücadeleyi çözümleme denemesi’’. Söylem ve İdeoloji. (Barış Çoban, Ed.). 199-233. (Barış Çoban vd., Çev.). Su Yayınları.
• Dorsay, A. ve Ayça, E. (1973). Ercüment Behzat Lav’la konuşma. Yedinci Sanat. s (9), 90-104.
• Erdur, O. (2019). Türk-Sovyet kültürel ilişkilerinde Muhsin Ertuğrul. Karadeniz Araştırmaları Dergisi XVI (61), 66-77.
• Erksan, M. (1996). Sinemanın 100. yılı, Türk Sineması üzerine düşünceler. Doruk Yayıncılık.
• Güvemli, Z. (1960). Sinema tarihi. Varlık Yayınları.
• Hakan, F. (2012). Türk Sinema tarihi. İnkılap Kitabevi.
• Onaran, A. (1981). Muhsin Ertuğrul Sineması. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özer, N. (2019). İdeoloji iktidar medya söylem. Çizgi Kitabevi.
• Özgüç, A. (1993). 100 filmde başlangıcından günümüze Türk Sineması. Bilgi Yayınevi.
• Özön, N. (1968). Türk Sineması kronolojisi. Bilgi Yayınevi.
• Özön, N. (1970). İlk Türk sinemacısı Fuat Özkınay. Türk Sinematek Derneği Yayınları. Özön, N. (1985). Sinema uygulayımı sanatı tarihi. Hil Yayıncılık.
• Özön, N. (1995). Karagözden sinemaya Türk Sineması ve sorunları. Kitle Yayınları.
• Özön, N. (2008). Sinema sanatına giriş. Agora Kitaplığı.
• Özön, N. (2013). Türk Sineması tarihi 1896-1960. Doruk Yayınları.
• Özuyar, A. (2004). Babıali’de sinema. İzdüşüm Yayınları.
• Özuyar, A. (2008). Sinemanın Osmanlıca serüveni. Deki Basım Yayım.
• Scognamillo, G. (1987). Türk sinema tarihi birinci cilt 1896-1959. Metis Yayınları.
• Teksoy, R. (2005). Rekin Teksoy’un sinema tarihi 1. Cilt. Oğlak Yayınları.
• Ulusoy, M. (2018). Türk Sinemasında Osmanlı algısı 1923-1960. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Yüksek lisans tezi, Tarih Anabilim Dalı - Tarih Programı.
• Van Dijk T. (2015). Söylem ve ideoloji: Çokalanlı bir yaklaşım. Söylem ve İdeoloji. (Barış Çoban, Ed.). 15-100. (Barış Çoban vd., Çev.). Su Yayınları.
• İNTERNET KAYNAKLARI
• Pınar E. (2018). Türkiye’nin sinema dönemleri-tiyatrocular dönemi, www.tarihlisanat.com/tiyatrocular-donemi-turkiye-sinema/ , Erişim tarihi 23.9.2023.
• Sistem Film (2017). Bir millet uyanıyor (1932) - Türk Filmi - Ercüment Behzat Lav& Emel Rıza (video) YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=NhiBXtvY19g