FOTOĞRAFİK İMGENİN GERÇEKÇİ EDEBİYATLA İLİŞKİSİNİ HIFZI TOPUZ ÜZERİNDEN OKUMAK

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 9, 27 - 36, 01.02.2024

Gülay Doğan

Öz

Bu çalışmada Hıfzı Topuz’un “Eski Dostlar” adını taşıyan anı türündeki kitabından yola çıkılarak diğer kitaplarında da var olan fotoğraflara ayrılmış bölümler üzerinden, metin ve görsel imge birlikteliği konu edilmiştir. Toplumsal tarihin inşasında imgenin göstergelerarası konumuna işaret etmesi bakımından önem taşıyan çalışmanın yönteminde bu nedenle, nitel araştırma yöntemleri tercih edilmiştir. Doküman analiz tekniğinin uygulandığı bu araştırmadaki fotoğraflar, yargısal örneklem yöntemiyle seçilmiş ve betimsel olarak analiz edilmiştir. Yazılı basının yükselişe geçişiyle yeni bir tür yazarlığın gazetelerde ortaya çıkışı, 19. Yüzyıl’a rastlamaktadır. Tefrikanın doğuşuyla birlikte modern topluma ilişkin izlenimci sosyolojik tespitler, polisiye öyküler, toplumsal eğilimler, bu türün gerçekçi niteliğinden ötürü kitle tarafından büyük bir ilgiyle takip edilmiştir. Bu gelişme, kentleşmenin sancılı ve çelişkili doğasının da bir ürünüdür. Dönemi içerisinde fotoğrafın yeni bir medya olarak ortaya çıkışının gerçekçi edebiyat alanına etki ettiği bilinmektedir. Hıfzı Topuz’un anı, belge, fotoğraf ve toplumsal tarihi iç içe geçiren yazım dilinde de fotoğraf ortamının etkisi gözlemlenmektedir. Kullandığı fotoğraflardaki yüzlerin kayıp duygusuna direnmeyi sağladığı, ama bu kaybın ‘dostların’ kaybından ziyade Türkiye tarihinin kültürel ve politik üretim alanının ‘aydın’ imgesine yönelik olduğu sonucuna varılmıştır. Bu yönüyle imge, entelektüelin görsel kültürde yeniden inşası ve konumlanması olarak da karşımıza çıkmaktadır. Farklı kullanım işlevlerine sahip fotoğraflar, tarihi hayal etmek üzere bilgiden öte toplumsal hafıza işleviyle buluşturulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

fotoğraf, imge, edebiyat

READING THE RELATIONSHIP BETWEEN PHOTOGRAPHIC IMAGE AND NARRATIVE LITERATURE THROUGH HIFZI TOPUZ

Öz

In this study Hıfzı Topuz’s memoir “Eski Dostlar” (Old Friends), the combination of text and visual image is discussed through the sections devoted to photographs, which are also presented in his other books. For this reason, qualitative research methods were preferred in the method of the study, which is important in terms of pointing to the intersemiotic position of the image in the construction of social history. In this study, the document analysis technique has been utilized. The photographs designated as samples have been analyzed descriptively. With the rise of print media, the emergence of a new type of writing in newspapers coincides with the 19th century. With the birth of the detective story, impressionistic sociological observations on modern society, detective stories, and social trends were followed with great interest by the masses due to the realistic nature of this genre. This development is also a product of the painful and contradictory nature of urbanization. It is known that the emergence of photography as a new media during the period had an impact on realist literature. The influence of the medium of photography can also be observed in Hıfzı Topuz’s writing, which intertwines memoir, document, photography and social history. It has been concluded that the faces in the photographs help to resist the sense of loss, but that this loss is not about the loss of ‘friends’ but rather about the image of the ‘intellectual’ in the field of cultural and political production in the history of Turkiye. In this respect, the image also appears as the reconstruction and positioning of the intellectual in visual culture. Photographs with different functions of use are brought together with a collective memory function beyond information to imagine history.

Anahtar Kelimeler

photography, image, literature

Kaynakça

• Barthes, R. (2000). Camera lucida. 3. Basım. (R. Akçakaya, Çev.). Altıkırkbeş Yayınları.
• Benjamin, W. (2019). Fotoğraf yazıları. 1. Basım. (B. Halaç, T. Turan, Çev.). Kolektif Kitap.
• Berger, J. (2005). Görme biçimleri. 11. Basım. (Y. Salman, Çev.). Metis Yayınevi.
• Berger, J. (2017). Bir fotoğrafı anlamak. 3. Basım. (B. Eyüboğlu, Çev.). Metis Yayınevi.
• Berger, J. ve Mohr, J. (2018). Yedinci adam. Avrupa’da bir göçmen işçinin hikayesi. (C. Çapan, Çev.). Metis Yayınevi.
• Burke, P. (2009). Tarihin görgü tanıkları. 2. Basım. (Z. Yelçe, Çev.). Kitap Yayınevi.
• Foucault, M. (2005). Entelektüelin siyasi işlevi. 2. Basım. (I. Ergüden, O. Akınhay, F. Keskin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Frisby, D. (2012). Modernlik fragmanları. (A. Terzi, Çev.). Metis Yayınevi.
• Grotta, M. (2015). Baudelaire’s media aesthetics: The gaze of the flâ neur and 19th-century media. Bloomsbury Academic.
• Hugo, V. (1996). Kentin felsefesi. (O. Kunal, Çev.). Cogito: Kent ve Kültürü 8: 63-71. Yapı Kredi Yayınları.
• Ifrah, G. (2004). Çakıl taşlarından babil kulesine II. Rakamların evrensel tarihi. 11. Basım. (K. Dinçer, Çev.). TÜBİTAK Yayınları.
• Koetzle, H. M. (2002). Photo icons: The story behind the pictures volume I. Taschen.
• Kracauer, S. (2011). Kitle süsü. (O. Kılıç, Çev.). Metis Yayınevi.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekanları. (M. E. Özcan, Çev.). Dost Kitabevi Yayınları.
• Sartre, J. P. (2011). Aydınlar üzerine. 4. Basım. (A. Bora, Çev.). Can Yayınları.
• Sayın, Z. (2019). İmgenin pornografisi. 2. Basım. Metis Yayınevi.
• Topuz, H. (2000). Eski dostlar. 2. Basım. Remzi Kitabevi.
• Topuz, H. (2007). Başın öne eğilmesin. 7. Basım. Remzi Kitabevi.