Fatih Harbiye, Mesihpaşa İmamı ve Garipler Sokağı Romanlarında Fatih Semti’nin Mekan Algısı

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 25 - 31, 11.09.2020

Halise Şahin

Öz

Yeryüzündeki tüm doğal oluşumlar bir mekân kavramının içinde yer alır ve onunla ölçümlenir.
Mekân nesnelerin var olma şartı ise hem epistemolojik hem de ontolojik bir değer taşımaktadır. Bu bağlamdaki mekân değerlendirmesi, fenomolojik bir değerlendirme olacaktır. Mekânsal algı ilk etapta görme merkezli olsa da sesler, kokular, dokular hatta tatların meydana getirdiği bir bütündür.
Bu durumda mekân Öklid geometriden ayrılarak insan ile olan ilişkisi üzerinden ele alınır. İnsanlar mekanları şekillendirirken kimi zaman da mekanlar insanları şekillendirmektedir. Edebi yazınlardan çıkarttığımız imgelemler de bize mekân okumalarında yol gösterici olmaktadır. Mekânın toplum ve fertler üzerindeki etkisi yüzyıllar boyunca hikâye ve romanlara yansımıştır. İstanbul’un en eski yerleşim semti olan Fatih üzerine de pek çok edebi yazın mevcuttur. Romanlardan mekân analizleri, genel olarak edebiyatçıların ve sosyologların ilgisini çekerken; bu çalışmada edebi yazınlardan mimarlık mesleğinin desteğini alarak Fatih’in algısal mekân analizi yapılmaya çalışılmıştır.
İlk olarak Peyami Safa’nın “Fatih Harbiye” kitabı üzerinde durulacaktır. Romanda geleneksel yaşam tarzı ile modern yaşam arasında bocalayan bir genç kız ile çevresinde geçen olaylar anlatılmaktadır.
Burada Fatih eski mahalleleri ile zihinlerde gelenekselliği bağdaştırırken, Harbiye, Şişli ve Beyoğlu modernizmin sembolü olmuştur. Doğu ile batı çatışması mekanlar üzerinden okuyucuya aktarılmıştır. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatına sekizi roman olmak üzere kırk eser kazandırmış olan Samiha Ayverdi de “Mesihpaşa İmamı” isimli romanında mekân olarak Fatih’i seçmiştir. Roman Balkan harbini izleyen dönemde yaşanan göç hareketi ve bir imamın Hediye adlı göçmen bir kıza gönlünü kaptırması çerçevesinde kurgulanmıştır.
Oktay Akbal’ın “Garipler Sokağı” kitabı incelenen ikinci kitaptır. Romanda İkinci Dünya Savaşı
yıllarında Fatih’te fakir insanların yaşadığı garipler sokağı ile, zenginlerin yaşadığı mekanlar
karşılaştırılmış, mutluluğun para ile değil; sevgi, kardeşlik ve paylaşım ile geldiği vurgulanmıştır.
Bu çalışmanın amacı Fatih Semti’nin seçilen hikâye ve romanlardaki mimari mekanlarını disiplinler arası bir irdeleme ile okumaya çalışmak, mekanların zihinde oluşturduğu imgelemler ile şehrin içinde Fatih imgesini sorgulamaktır. Fatih Harbiye ve Garipler Sokağı romanlarında sıklıkla bahsedilen kahvehaneler üçüncü mekân bağlamında incelenmiştir. Ayrıca tüm yazınlarda genel olarak kullanılan insan mekân ilişkileri üzerinden Fatih’in kent imgesi ve mekân beden ilişkisinin romanlara yansıması irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fatih Harbiye, Mesihpaşa İmamı, Garipler Sokağı, Mekan Algısı, Üçüncü Mekan

Kaynakça

• Referans1: Avar, A., (2009). “Lefebre’nin Üçlü -Algılanan, Tasarlanan, Yaşanan Mekan- Diyalektiği”. TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi.
• Referans2: Akbal, A., (2018). “Garipler Sokağı” Doğan Egmont Yayıncılık.
• Referans3: Ayverdi, S., (2017). “Mesihpaşa İmamı”. Kubbealtı Yayıncılık.
• Referans4: Bachelard, G., (1996). “Mekânın Poetikası”. Kesit Yayınları, İstanbul.
• Referans5: Botton, A., (2007). “Mutluluğun Mimarisi” Sel Yayıncılık.
• Referans6: Demirel, E., (2004). “Boşluğun Mimarisi”. Mimarlık Dergisi, Ocak – Şubat Sayısı.
• Referans7: İçli, A., (2012). “Fuzuli’nin Rind Ü Zahid Eserinde Mekân: Meyhane ve Mescit.”
• Referans8: Korkmaz, R., (2017). “Romanda Mekân Poetiği ve Çözümlemeler”. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Referans9: Lefebre, H., (2014). “Mekânın Üretimi”. Çev. Işık Ergüden. Sel Yayınları, İstanbul.
• Referans10: Mikunda, C. (2004). “Brand lands, hot spots & cool spaces: welcome to the third place and the total marketing experiences”. London, UK: Kogan Page.
• Referans11: Merleau-Ponty, M. (2010). “Algılanan Dünya”. Trans. Ömer Aygün. İstanbul Metis Yayınları.
• Referans12: Narlı, N., (2002). “Romanda Zaman ve Mekân Kavramları” Balıkesir Üniversitesin Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Referans13: Oldenburg, R., (2010). “The character of third places”. Anthony M. Orum ve Zachary P. Neal (Ed.). Common ground: readings and reflections on public space. New York: Routledge.
• Referans14: Oldenburg, R., (1999). “The great good place: cafes, coffee shops, book stores, bars, hair salons, and other hangouts at the heart of a community.” Philadelphia: Da Capo Press.
• Referans 15: Öktem, P. Ve Ökem, S., (2014). “Gözmerkezci Paradigmanın Sorgulanması: Dokunsal Mimari”. I. Uluslararası Kentsel Planlama, Mimarlık, Tasarım Kongresi, Bildiriler Kitabı 2, İzmit.
• Referans16: Özcan, T., (2003). “Osmancık Romanı’nın Arketipsel Sembolizm Bakımından Çözümlenmesi” Bilig Dergisi.
• Referans17: Pallasmaa, J., (2005). “Tenin Gözleri: Mimarlık ve Duyular”. Yem Yayınları, İstanbul. Parker, A., Ngu, H., ve Cassaday, H., J., (2001). “Odour and aproustian Memory: Reduction of Contextdependent Forgetting and Multiple Forms of Memory”, Aplied Cognitive Pchychology.
• Referans18: Safa, P., (2017). “Fatih Harbiye”. Beta Yayınları.
• Referans19: Şahin, V., (2010). “Fatih Harbiye Romanında Simgesel Değerler”. Bilig Dergisi.
• Referans20: Yıldırım, G., (2017). “Peyami Safa’nın Fatih Harbiye Romanında Mekan” Akçağ Yayınları