Keynesçi Refah Devleti’nin Gelişimi, Dönüşümü ve Sosyal Hizmet Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 8-9, 271 - 301, 30.12.2016

Roza Süleymanoğlu Dinçer

Öz

Keynes’in görüşleriyle birlikte “altın çağını” yaşayan refah devletinin gelişimi, dönüşümü ve sosyal hizmet alanındaki yansıma biçimleri bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Tanımı, sınırları, kökeni, biçimi, uygulamaları ve nitelikleri bakımından 20. ve 21. yüzyılda devlet, sosyal bir yapıya sahip olup olmaması konusunda tartışılmıştır. “Modern devletin dönüşümü”nde bir “ara dönem” olarak ifade edilen refah devleti, benimsediği uygulamalarla, ilk etapta dezavantajlı gruplara yönelik çalışmalar yürütmüş; bu uygulamalar daha sonra toplumun tamamına yayılarak toplumsal refahın arttırılmasını amaçlanmıştır. 1945-1975 yılları arasında “Batı toplumlarında” etkin olan refah devletiyle birlikte sosyal sigorta sistemi kurumsallaşmış, devletin ekonomiye müdahalesi desteklenmiştir. İktisadi programlarla desteklenen refah politikaları, tam istihdamın sağlanamaması ve ekonomik krizlerin engellenememesi gibi nedenlerden dolayı 1975 yılından sonra terk edilmeye başlanmıştır. Sosyal devlet anlayışıyla birlikte bir meslek olarak sosyal hizmet icra edilmiştir. İnsanlar arasındaki dayanışmanın bir örneği olan yardım etme kültürü, devletin sosyal bir karakter kazanması ile kişisel bir davranışın ötesinde toplumsal dayanışmayı üreten bir yapıya evrilmiştir. Türkiye’de ise vakıflar aracılığıyla başlayan toplumsal dayanışma ve yardımlaşma anlayışı, sosyal devlet refleksi ile Batı toplumlarından daha geç bir dönemde değişmiştir. Devlet eliyle sosyal hizmetler geç bir dönemde kurumsallaşmış ve yaygınlık kazanmıştır. Çalışma tarihsel karşılaştırmalı yöntem kullanılarak refah devletinin ortaya çıkış sürecini, düşünsel temelini ve 1970'lerden sonra Türkiye’deki bazı yansımalarını incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Refah devleti, Keynes, Liberalizm, Sosyal Yardım, Sosyal Hizmet

Kaynakça

• Akalın, G. (2002). Türkiye'de Piyasa Ekonomisine Geçiş Süreci ve Ekonomik Kriz. Ankara: TİSK Yayınları.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2015). “2015 Yılı Faaliyet Raporu” http://www.aile.gov.tr/data/56d469a8369dc56f90d98bbd/2015%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Bakanl%C4%B1k%20%C4%B0dare%20Faaliyet%20Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 25.01.2017).
• Aslan, M. Ş. (2015). Hak Temelli Sosyal Yardım ve Sosyal Hizmet Uygulamaları ve Değerlendirmesi: Çekmeköy Belediyesi Modeli, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hukuk Yüksek Lisans Programı, (İnsan Hakları Hukuku), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Backhouse, R. E. ve Bateman, B. W. (Ed.). (2008). Keynes. Ankara: Dost Kitabevi.
• Barr, N. (1993). The Economics of the Welfare State, (2. Baskı). London: Weindenfeld and Nicolson Pres.
• Bayraktar, C. (2012). Keynes ve Refah Devleti. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, S. 2, 247-261.
• Buğra, A. (2001). Kriz ve Geleneksel Refah Rejimi. Boğaziçi Üniversitesi VI. Araştırma Zirvesi, İstanbul, 19-20 Nisan 2001. http://bianet.org/biamag/toplum/1916-kriz-ve-geleneksel-refah-rejimi (Erişim tarihi: 26.01.2017).
• Canikoğlu, M. (1996). Liberalizm. İstanbul: BDS Yayınları. Chatterjee, P. (1996). Approaches to the Welfare State. Washington D.C.: Nasw Press. Devlet Planlama Teşkilatı (1963).
• Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl) 1963-1967. http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Kalknma%20Planlar/Attachments/9/plan1.pdf (Erişim Tarihi: 20.02.2017).
• Dilik, S. (1988). Sosyal Güvenlik ve Sosyal Hizmetler Arasındaki İlişkiler. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 35, S. 1, 73-84.
• Dodurka, B. Z. (2014). Türkiye’de Merkezi Devlet Eliyle Yapılan Sosyal Yardımlar-Çalışma Raporu. http://www.spf.boun.edu.tr/_img/1439808702_sosyal_yardim_raporu_-_aralik_2014.pdf (Erişim tarihi: 28.01.2017).
• Durdu, Z. (2009). Modern Devletin Dönüşümünde Bir Ara Dönem: Sosyal Refah Devleti. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 22, 37-50.
• Erdoğan, M. (1998). Liberal Toplum Liberal Siyaset. Ankara: Siyasal Kitabevi. Gough, I. (t.y.). Welfare State. (Çev. Kamil Güngör) New Palgrave Dictionary of Economics. S.4, 895-897.
• Gül, S. S. (2006). Sosyal Devlet Bitti Yaşasın Piyasa! Yeni Liberalizm ve Muhafazakarlık Kıskacında Refah Devleti (2. Baskı). Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Hacımahmutoğlu, H. (2009). Türkiye’de Sosyal Yardım Sisteminin Değerlendirilmesi, Devlet Planlama Teşkilatı Uzmanlık Tezi, DPT Yayın NO: 2803, Ankara.
• Handler, J. F. (2003). Social Citizenship and Workfare in the US and Western Europe: From Status to Contract. http://www.ilo.org/public/english/protection/ses/download/docs/handler.pdf (Erişim tarihi: 28.01.2017).
• ILO. (1984). Introduction to Social Security. Geneva: International Labour Office Publ.
• İnsel, A. (2004). Neo-Liberalizm: Hegemonyanın Yeni Dili. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karagöl, E. T. ve Dama, N. (2015). Geçmişten Günümüze Sosyal Yardımlar.
• SETA. http://file.setav.org/Files/Pdf/20151216161419_139_web.pdf (Erişim tarihi: 28.01.2017).
• Karataş, K. ve Erkan, G. (?). Türkiye’de Sosyal Hizmet Eğitiminin Tarihçesi. http://www.manevisosyalhizmet.com/wp-content/uploads/2015/10/turkiyede-sosyal-hizmet-egitiminin-tarihcesi.pdf (Erişim tarihi: 20.02.2017).
• Keynes, J. M. (1967). The General Theory of Employment Interest and Money. (7. Baskı). London: Macmillan Publ.
• Koç, M. (2006). Sosyal Güvenlik ve Beveridge Raporu. Mali Çözüm Dergisi. http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/76MaliCozum/5muzafferkoc.pdf (Erişim Tarihi: 26.01.2017)
• Koray, M. (2003). Küreselleşmeye Eleştirel Bir Bakış ve Yeni Bir Küresel Anlayışın ve Örgütlenmenin Kaçınılmazlığı. 2000-2003 Petrol-İş Yıllığı, 47-89.
• Kut, S. (1988). Sosyal Hizmet Mesleği Nitelikleri, Temel Unsurları, Müdahale Yöntemleri. Ankara.
• Özdemir, S. (2007). Küreselleşme Sürecinde Refah Devleti (2. Baskı). İstanbul: İTO Yayınları.
• Özcan, E. (2016). Devlet Kuramları, Refah Devletinin Ortaya Çıkışı ve Refah Devleti Sosyal Hizmet İlişkisi. http://www.sosyalhizmetuzmani.org/devlet_shm.htm. (Erişim tarihi: 20.05.2016).
• Özçelik, S. (1983). Anayasa Hukuku Dersleri. Ankara: Filiz Kitabevi.
• Pektaş, Ş. (2014). Türkiye'de Neo-Liberal Yıkım Süreci. İstanbul: Parşömen Yayıncılık.
• Pierson, C. (2001). Modern Devlet. (Çev. Dilekrans Hattatoğlu) İstanbul: Çiviyazıları.
• Piyal, B. (2000, Aralık). Sosyal Güvenlik Reformu ve SSK Gerçeği. Sendikal Notlar, S.6, 87-109.
• Rao, N. (1996). Towards Welfare Pluralism. Aldershot: Dartmouth Publ.
• Rosanvallon, P. (2004). Refah Devletinin Krizi. (Çev. Burcu Şahinli) Ankara: Dost Kitabevi.
• Savaş, V. F. (1999). İktisatın Tarihi (3. Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi. Saybaşılı, K. (Ed.). (1993). Liberalizm, Refah Devleti, Eleştiriler. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Serter, N. (1994). Devlet Görevlerindeki Gelişmelerin Sonucu Olarak Sosyal Devlet. İstanbul: İÜ İktisat Fakültesi Yayınları.
• Şaylan, G. (1994). Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Şenkal, A. (2005). Küreselleşme Çağında Sosyal Politika . İstanbul: Alfa Yayınları.
• Talas, C. (1976). Türkiye’de Sosyal Güvenlik ve Karşılaşılan Sorunlar. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 31, S. 1, 1-27.
• Tanör, B. (1978). Anayasa Hukukunda Sosyal Haklar, İstanbul: May Yayınları.
• Tayyar, A. ve Çetin, B. (2013). Liberal İktisadi Düşüncede Devlet. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 14, S.1, 107-120.
• Toprak, D. (2015/1). Uygulamada Ortaya Çıkan Farklı Refah Devleti Modelleri Üzerine Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S. 21, 151-175.
• Townsend, P. (2002). The Restoration of "Universalism": The Rise and Fall of Keynesian Influence on Social Development Policies. in the UNRISD Programme on Social Policy and Development, 1-29.
• Tuncay, A. C. ve Ekmekçi, Ö. (2002). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri (10. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Türkoğlu, İ. (2013). Sosyal Devlet Bağlamında Türkiye’de Sosyal Yardım ve Sosyal Güvenlik. Akademik İncelemeler Dergisi. C. 8, S. 3. 275-305.
• Yayla, A. ve Seyitdanlıoğlu, M. (1998). Türkiye'de Liberalizm. Liberal Düşünce Dergisi (10-11), 30-45.