State-Religious Order Relations in the Ottoman Empire

Year 2020, , 215 - 244, 15.12.2020

İsmail Kaya

https://doi.org/10.46595/jad.822784

Abstract

Religious orders supported by the state with some rights and allowances during both the establishment and ascension periods of the Ottoman Empire were subjected to intense control, especially during the modernization periods of the Ottoman State. For religious order activities, the Ottoman State made important arrangements before the Tanzimat Period and during this period of time, starting with the creation of the Evkaf Nezareti and continuing with the Tanzimat Period, the religious orders lost some important privileges for a while. The changing world conditions with the 19th century and the effort of the Ottoman Empire to adapt to these new conditions, the sects and Tekkes that were centers of activity, lost their former comfortable and somehow autonomous position by the state. The changing world conditions with the 19th century and the effort of the Ottoman Empire to adapt to these new conditions, the religious orders and the places which are the activity centers of dervish lodges, lost their former comfortable and somehow autonomous position by the state. In this century, when modernization or transformation manifested itself in all areas, there were also some changes in the state’s view of dervish lodges. Therefore, the dervish lodges whose areas of activity were restricted by the edicts issued in this century, came under more state control.

An important and another indication that religious orders are under state control is that Meclis-i Mashayih has been opened. On the one hand, while approaches to Westernization was going on in bureaucratic and social life, on the other hand, the dervish Lodges that were being controlled by Sheikh-ul-Islam came under the administration of the Meclis-i-Mashayih institution, which was established in 1866 as a sub-branch of Sheikh-ul-Islam.

Keywords

Sociology of Religion, Religious Groups, Religious Orders (Tariqats), State-Religious Order Relation, Modernizatin

Osmanlı Devletinde Devlet-Tarikat İlişkileri

Abstract

Osmanlı Devleti’nin gerek kuruluş ve gerekse de yükselme dönemlerinde bazı hak ve ödeneklerle devlet tarafından desteklenen tarikatlar, özellikle Osmanlı Devleti’nin modernleşme dönemlerinde yoğun bir denetime tabi tutulmuştur. Tarikat faaliyetlerine yönelik olarak Osmanlı Devleti, Tanzimat öncesinde önemli düzenlemeler yapmış ve Evkaf Nezareti’nin oluşturulması ile başlayarak Tanzimat dönemi ile devam eden bu zaman diliminde tarikatlar önemli bazı ayrıcalıklarını bir süreliğine kaybetmiştir.
19. yüzyılla birlikte değişen dünya şartları ve Osmanlı Devleti’nin bu yeni durum ve şartlara uyum sağlama çabası içerisinde, tarikat ve onların faaliyet merkezleri olan tekkeler devlet tarafından eski rahat ve bir bakıma özerk konumlarını kaybetmişlerdir. Modernleşmenin veya dönüşümün her alanda kendini gösterdiği bu yüzyılda, devletin tekkelere bakışında da birtakım değişimler söz konusu olmuştur. Dolayısıyla bu yüzyılda çıkarılan fermanlarla faaliyet alanları kısıtlanan tekkeler, daha fazla devlet kontrolüne girmiştir.
Tarikatların devlet kontrolü altına girdiğinin önemli ve bir başka göstergesi de Meclis-i Meşayih’in açılmış olmasıdır. Bir yandan bürokratik ve toplumsal hayatta Batılılaşma yaklaşımları devam ederken diğer yandan Şeyhülislamlık tarafından kontrol edilen tekkeler, 1866 tarihinde Şeyhülislamlık’ın bir alt dalı olarak kurulan Meclis-i Meşayih kurumunun yönetimi altına girmiştir.

Keywords

Din Sosyolojisi, Dini Gruplar, Tarikat, Devlet-Tarikat İlişkisi, Modernleşme

References

• Ahmedova, Zamira. Türkler Arasında İslâmiyet’in Yayılmasında Tasavvufun Rolü. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Akgündüz, Murat. “Mevlevîlik ve Osmanlı Padişahları”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/18 (Aralık 2007), 37-44.
• Akman, Zekeriya. Osmanlı’da Devlet-Tekke Münasebetleri Meclis-i Meşayih. Ankara: Elips Kitap, 2013.
• Âşık Paşazade. Osmanoğulları’nın Tarihi. İstanbul: Koç Kültür Sanat Tanıtım, 2003.
• Aşkar, Mustafa. “Osmanlı’nın Kuruluş Döneminde Tasavvufi Hareketler: Devlet-Sufi İlişkisine Bir Bakış”. Uluslararası Hacı Bayram-ı Veli Sempozyumu. 219-227. İstanbul: Türk Kadınları Kültür Derneği, 2012.
• Ayar, Mesut. Yeniçeri Ocağı’nın İlgasından Sonra Bektaşi Tarikatı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Ayas, Mehmet Rami. Türkiye’de İlk Tarikat Zümreleşmeleri Üzerine Din Sosyolojisi Açısından Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1991.
• Aydın, Bilgin. “Meclis-i Meşayih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/247-248. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Aydın, Bilgin. “Osmanlı Devleti’nde Tekkeler Reformu ve Meclis-i Meşayih’in Şeyhülislamlık’a Bağlı Olarak Kuruluşu, Faaliyetleri ve Arşivi”. İstanbul Araştırmaları Dergisi 7 (Güz 1998), 93-109.
• Babinger, Franz – Köprülü, Fuat. Anadolu'da İslâmiyet. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
• Balivet, Michel. Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan. çev. Ela Gültekin. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.
• Bardakçı, Mehmet Necmettin. “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Sürecinde Tasavvuf ve Tarikatlar”. Arayışlar İnsan Bilimleri Araştırmaları Dergisi 1/2 (1999), 1-16.
• Bardakçı, Mehmet Necmettin. “Türklerin Sosyal ve Kültürel Hayatında Tasavvuf ve Tarikatlar”. Türkler Ansiklopedisi. 7/681-699. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler: İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler”. Vakıflar Dergisi 2/2 (1942), 279-386.
• Bergen, Lütfi. “Ömer Lütfi Barkan’ın Dervişleri ve Anadolu’da Şehir Kurmak”. Journal of Islamic Research (APJIR) 1/1 (Şubat 2017), 27-61.
• Bilkan, Ali Fuat. “XVII. Yüzyılda Medrese ve Tekke Mücadelesinin Osmanlı Şiirine Yansıması”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi 26/26 (Aralık 2005), 119-132.
• Bulut, Mehmet. “Osmanlı Devleti’nde Dini Teşkilatlanma ve Yaygın Din Eğitimi”. Diyanet İlmi Dergi 35/2 (1999), 101-116.
• Daşçıoğlu, Kemal. “Yeniçeri Ocağı ve Bektaşi Zaviyelerinin Kapatılması”. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 34 (2005), 307-315.
• Dedeyev, Bilal. “Safevi Tarikatı ve Osmanlı Devleti ilişkileri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/5 (Kış 2008), 205-223.
• Demir, Hande Seher. “Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Din-Devlet İlişkilerinin Laiklik, Sekülerizm, Teokrasi ve Din Devleti Sistemleri Kapsamında İncelenmesi”. Ankara Barosu Dergisi 3 (Mayıs 2013), 269-288.
• Demirci, Mehmet. “Müslüman Türklerde Tasavvuf”. altayli. Erişim 19 Ekim 2020. https://www.altayli.net/musluman-turklerde-tasavvuf.html.
• Divitçioğlu, Sencer. Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu. İstanbul: Eren Yayıncılık, 1996.
• Durmuş, Mine. Meclis-i Meşayih’in Kuruluşu ve Sultan II. Abdülhamid Dönemi Faaliyetleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Dursun, Davut. Osmanlı Devletinde Siyaset ve Din. İstanbul: İşaret Yayınları, 1992.
• Düzen, Cem. Kuleli Vak’ası. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Erdoğan, Özden. XVIII. Yüzyıla Kadar Anadolu’daki Türkmenlerin Dini Durumu. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Ergin, Osman Nuri. İstanbul Mektepleri ve İlim, Terbiye ve San’at Müesseseleri — Dolayısiyle — Türkiye Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
• Erginli, Zafer. “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunda Türk Dervişlerinin İzleri”. Türkler Ansiklopedisi. 9/193-211. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Erünsal, İsmail. “XV-XVI. Asır Osmanlı Zendeka ve İlhad Tarihine Bir Katkı”. Osmanlı Araştırmaları 24/24 (Aralık 2004), 127-157.
• Eyice, Semavi. “İlk Osmanlı Devrinin Dini-İçtimai Bir Müessesesi Zaviyeler ve Zaviyeli Camiler”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası 23/1-2 (1963), 3-80. Genç, Reşat. “Karahanlılar”. Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi. 2/693-716. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Gökbulut, Süleyman. “Oğlan Şeyh İbrahim Efendi ve Bazı Tasavvufî Görüşleri”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/22 (Aralık 2012), 253-280. https://doi.org/10.14395/jdiv41.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Melamilik ve Melamiler. İstanbul: Devlet Matbaası, 1931.
• Günay, Ünver – Ahmet, Vehbi Ecer. Toplumsal Değişme, Tasavvuf, Tarikatlar ve Türkiye. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1999.
• Günay, Ünver – Güngör, Harun. Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dini Tarihi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
• Günay, Ünver. “XV. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Sosyo-Kültürel Yapı, Din ve Değişme”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1/14 (2003), 21-47.
• Gündoğdu, Cengiz. “XVII. Yüzyılda Tekke-Medrese Münasebetleri Açısından Sivasiler - Kadızadeliler Mücadelesi”. İLAM Araştırma Dergisi 3/1 (1998), 37-72. Gündüz, İrfan. Osmanlılarda Devlet – Tekke Münasebetleri. Ankara: Seha Neşriyat, 1983.
• Halaçoğlu, Yusuf. XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1991.
• Haslok, F. R. Bektaşilik Tetkikleri. çev. Ragıp Hulusi. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 2000.
• Hodgson, Marshall. İslam’ın Serüveni Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih Orta Dönemlerde İslam’ın Yayılışı Cilt: 2. İstanbul: İz Yayıncılık, 1995.
• Işık, Zekeriya. “19. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Tarikatların Devlet Otoritesi Karşısındaki Tutumları”. Belleten Dergisi 81 (2017 ), 191 – 226.
• Işık, Zekeriya. Devlet ve Tarikat Osmanlı Toplumunda Devlet Tarikat İlişkilerinin İdeolojik ve Sosyolojik Zemini. Konya: Çizgi Kitabevi, 2016.
• Işık, Zekeriya. Tekkedeki İktidar Osmanlı İmparatorluğu’nda Toplumsal Alanda İktidar Mücadelesi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2017.
• Işık, Zekeriya. Zaman Ayarlı Kaos. Konya: Çizgi Kitabevi, 2017.
• Kara, İsmail. “Meclis-i Meşayih, Ulema-Tarikat Münasebetleri ve İstanbul’da Şeyhlik Yapmış Beş Zatın Kendi Kaleminden Terceme-i Hali”. Kutadgubilig Felsefe – Bilim Araştırmaları Dergisi 1 (2002), 185-214.
• Kara, Mustafa. “Tanzimat’ta Cumhuriyet’e Tasavvuf ve Tarikatlar”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 4/977 – 994. İstanbul: İletişim Yayınları, 1985.
• Kara, Mustafa. Din Hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
• Kara, Mustafa. Türk Tasavvuf Tarihi Araştırmaları Tarikatlar Tekkeler Şeyhler. İstanbul, Dergâh Yayınları, 2010.
• Karatepe, Şükrü. “Osmanlı’da Din – Devlet İlişkisi”. Din – Devlet İlişkileri Sempozyumu, ed. Osman Tunç. 11-34. İstanbul: Beyan Yayınları, 1996. Kaya, Hakan. “XVII. Yüzyılda Nakşibendi Tarikatın Devlet ve Toplumla İlişkisi Üzerine Bir Çalışma (İstanbul Diyarbakır Bursa)”. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi 1/1 (Ocak 2012), 591-603.
• Kelabazi. Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta’arruf. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
• Keven, Ahmet. “Şah İsmail’in Mezhebi Eğilimlerinin Anadolu ve İran Coğrafyasına Etkileri”. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi 2/3 (Haziran 2015), 9-26. https://doi.org/10.20860/ijoses.82029.
• Köprülü, Mehmet Fuat. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1991.
• Köprülü, Mehmet Fuat. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1976.
• Köse, Metin Ziya. “Yeniçeri Ocağının Bektaşileşmesi Süreci ve Yeniçeri-Bektaşi İlişkileri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 49 (2009), 195-208.
• Köymen, Mehmet Altay. Büyük Selçuklu İmparatorluğu Cilt: 3 Alparslan ve Zamanı. Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001.
• Küçük, Hasan. Osmanlı Devleti’ni Tarih Sahnesine Çıkaran Kuvvetlerden Biri: Tarikatlar ve Türkler Üzerindeki Müsbet Tesirleri. İstanbul: TÜRDAV Basım Yayım, 1976.
• Levtzion, Nehemia. “XVIII. Yüzyıl Sufi Tarikatları Yapı, Teşkilat ve Ritüel Bakımından Meydana Gelen Değişimler”. çev. Ercan Alkan. Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 29 (2012), 147-162.
• Maden, Fahri. “Yeniçerilik-Bektaşilik İlişkileri ve Yeniçeri İsyanlarında Bektaşiler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi 73 (2015), 173-202.
• Mardin, Şerif. Türkiye’de Din ve Siyaset Makaleler 3. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Merçil, Erdoğan. Müslüman-Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, 2013.
• Muslu, Ramazan. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (18. Yüzyıl). İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Naima Mustafa Efendi. Naima Tarihi. İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınevi, 1969.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri Bektaşi Menakıbnamelerinde İslam Öncesi İnanç Motifleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Babaîler İsyanından Kızılbaşlığa: Anadolu’da İslâm Heterodoksisinin Doğuş ve Gelişim Tarihine Kısa Bir Bakış”. Belleten Dergisi 64/239 (2000), 129-159.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Bayramilik ve Osmanlı Tasavvuf Tarihindeki Yeri”. Uluslararası Hacı Bayram-ı Veli Sempozyumu. 13-20. İstanbul: Türk Kadınları Kültür Derneği, 2012.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Bazı Menakıbnamelere Göre XIII-XV. Yüzyıllardaki İhtidalarda Heterodoks Şeyh ve Dervişlerin Rolü”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi 2/2 (Aralık 1981), 31-42.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Kanuni Sultan Süleyman Devrinde Osmanlı Resmi Düşüncesine Karşı Bir Tepki Hareketi”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi 10/10 (Aralık 1990), 49-58.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Zaviyeler (Dini, Sosyal ve Kültürel Tarih Açısından Bir Deneme”. Vakıflar Dergisi 12 (1978), 247-269.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Babailer İsyanı Aleviliğin Tarihsel Altyapısı Yahut Anadolu’da İslam-Türk Heterodoksisinin Teşekkülü. İstanbul, Dergâh Yayınları, 2011.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sufilik: Kalenderiler (XIV-XVII. Yüzyıllar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Osmanlı Sufiliğine Bakışlar Makaleler – İncelemeler. İstanbul: Timaş Yayınları, 2015.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler Yahut Dairenin Dışına Çıkanlar (15.-17. Yüzyıllar). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2013.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Türkiye’de Tarihin Saptırılması Sürecinde Türk Sufiliğine Bakışlar Ahmed-i Yesevi Mevlâna Celâleddin-i Rumi Yunus Emre Hacı Bektaş-ı Veli Ahilik Alevilik-Bektaşilik (Yaklaşım, Yöntem ve Yorum Denemeleri). İstanbul: İletişim Yayınları, 1996. Okumuş, Ejder. Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde Din – Devlet İlişkisi. Ankara: Lotus Yayınları, 2005.
• Onaran, Burak. “Gerici, İlerici, Darbeci... Kuleli Vakası’nı Nasıl Bilirsiniz?”. Osmanlı’dan Günümüze Darbeler, haz. Mehmet Ö. Alkan. 16-31. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2017.
• Ortaylı, İlber. “Tarikatlar ve Tanzimat Dönemi Osmanlı Yönetimi”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 6 (1995), 281-287.
• Öngören, Reşat. “Osmanlı Türkiyesinde Tarikatlar”. Türkiye’de Tarikatlar Tarih ve Kültür. ed. Semih Ceyhan. 55-94. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2015.
• Öngören, Reşat. “Osmanlı’nın Kuruluş Yıllarında Anadolu’nun Tasavvufi Durumu”. Diyanet Aylık Dergi 98 (1999), 7-11.
• Öngören, Reşat. Osmanlılar’da Tasavvuf Anadolu’da Sufiler, Devlet ve Ulema (XVI. Yüzyıl). İstanbul, İz Yayıncılık, 2012.
• Önkaş, Nilgün Açık. “Mevlevîlerin Yönetimle İlişkileri”. Akademik Bakış Dergisi 23 (2011), 1-8.
• Özaydın, Abdülkerim. “Türklerin İslamiyet’i Kabulü”. Türkler Ansiklopedisi. 4/239-262. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Özer, Ekrem. Osmanlı’da Tekke ve Tarikat Islahatları -II. Mahmud Dönemi ve Sonrası-. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Özköse, Kadir. “Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında Tasavvufî Zümre ve Akımların Rolü”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2003), 249-280.
• Özköse, Kadir. “Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Döneminde Tekkelerin Fonksiyonu”. yenidünyadergisi. Erişim 20 Ekim 2020. http://yenidunyadergisi.com/osmanli-devletinin-kurulus-doneminde-tekkelerinfonksiyonu/
• Özköse, Kadir. “Selçuklular Döneminde Tasavvuf İlminin Gelişim Seyri ve Tasavvufi Çevrelerin Etkinlik Sahası”. II. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Sempozyumu Selçuklularda Bilim ve Düşünce I. ed. Mustafa Demirci. 333-360. Konya: Selçuk Belediyesi, 2013.
• Özsaray, Mustafa. Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı’da Devlet-Tekke İlişkileri (XIX. Yüzyıl). İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Peskes, Esther. “18. Asırda Tasavvuf ve Vehhabilik”. çev. Mehmet Çelenk. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (Haziran 2003), 413-429.
• Ratke, Bernd. “18. Yüzyılda Tasavvuf Geçici Bir Değerlendirme Denemesi”. çev. Ramazan Muslu. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 6/15 (2005), 377-414.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet. “Türklerin İslamlaşma Süreçlerinde Mezheplerin ve Tarikatların Yeri”. msaffets. Erişim 19 Ekim 2020. http://www.msaffets.com/wp-content/uploads/T%C3%9CRK-MEZHEP.pdf. Sevgi, Ahmet. “XIII. Asırda Anadolu’da Fikrî ve Tasavvufi Hareket”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1986), 283-296.
• Soyyer, Yılmaz. “Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Bektaşilik: Bektaşi Tekkelerinin Kapatılışı ve Bektaşiliğin Yasaklı Yüzyılı”. Arayışlar -İnsan Bilimleri Araştırmaları- 1/2 (1999), 35-66.
• Tek, Abdurrezzak. “Osmanlı Klasik Döneminde Devlet – Tarikat İlişkileri”. Dini Gruplar, Siyaset ve Bürokrasi, ed. Kemal Ataman, İsmail Güler, Vejdi Bilgin. 11-18. Bursa: Emin Yayınları, 2017.
• Türkmen, Zekeriya. “Kuleli Vak’ası”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 26/356-357. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2002.
• Uluçay, Mustafa Çağatay. İlk Müslüman Türk Devletleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1977.
• Ulutürk, Muammer. “Osmanlı Devleti’nin İnşasında Horasan Erenleri”. Tefekkür Dergisi 57 (2012), 1-4.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.
• Varol, Muharrem. “Yıldız Sarayı’nın Tekkeleri ve II. Abdülhamid’in Tarikat Siyaseti”. II. Abdülhamid Modernleşme Sürecinde İstanbul. ed. Coşkun Yılmaz. 203-221. İstanbul: 2010 Yayınevi, 2011.
• Yıldırım, Ali–Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011.
• Yılmaz, Necdet. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf Sufiler, Devlet ve Ulema. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2007.
• Yılmaz, Ömer. Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Ankara: Akçağ Yayınları, 2015.
• Yılmaz, Yasin. “Osmanlı’da Sebebi Meçhul Olan Kuleli Vakası’nın Tarihî Arka Planı Hakkında Bazı Mülahazalar”. Turkish Studies Academic Journal 12/16 (2017), 511-530. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12025.