Kent Olgusu ve Kent-Din İlişkisi Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme

Year 2022, Volume: 6 Issue: 2, 9 - 34, 15.12.2022

Musa Yılmaz Niyazi Akyüz

https://doi.org/10.46595/jad.1118445

Abstract

Bu çalışma, medeni insanın doğal yaşam alanı olan kentlerin, toplumların karakteristiğini, yaşam biçimlerini ve radikal değişimlerini belirlemede oynadığı etkin rolü konu edinerek, kent olgusunu tarihsel düzlemde sosyologların farklı bakış açıları ve yaklaşımları üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmamızda, ilk olarak kentin tarihsel ortaya çıkışında, gelişiminde ve farklılaşmasında doğal koşulların saptanması ve bu süreçte dinin işlevsel boyutu irdelenmeye çalışılmıştır. Ardından sosyolojik açıdan kent tanımlamasına değinildikten sonra, toplumsal değişimi merkeze alarak kenti analiz eden klasik sosyologların tipolojik kent yaklaşımları üzerinde durulmuştur. Kenti sosyolojik çalışma nesnesi ve laboratuvar olarak gören Chicago ekolü düşünürlerin, rekabet, istila ve hakimiyet gibi kavramlarla kentsel gelişmeye dair görüşleri ile kentsel mekânı kapitalist üretim süreçleri olarak ele alan çağdaş kent sosyologlarının, kendine özgü yaklaşımları ışığında, sosyolojik düzlemde kent olgusu değerlendirilmiştir. Ayrıca kentsel mekân ve din ilişkisinde dinin işlevsel boyutu irdelenmeye çalışılarak, bir yaşam biçimi olan dindarlığın kentsel görünümleri belirlenmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, kentin inşasında toplumun dini ve sosyolojik karakteristiğinin etkisi olduğu gibi toplumsal yapının şekillenmesinde de kentin etkisi görülmektedir diyebiliriz. Böylece, sosyolojik açıdan kent olgusu, farklı yaklaşımlara göre kentsel gelişme ile kent din ilişkisi ve dindarlığın kentsel görünümleri çerçevesinde incelenen bu çalışma, dokümantasyon tekniği ile ele alınıp, İşlevselcilik paradigmasından yararlanılmıştır.

Keywords

Din Sosyolojisi, Kent Olgusu, Kentin Kökeni, Kentsel Gelişme, Kent Dindarlığı, Toplum., Religion Sociology, Urban Phenomenon, City Origin, Urban Development, Urban Religiosity, Society

A Sociological Evaluation on the Urban Case and the Relationship of Urban-Religion

Abstract

This study aims to examine the urban phenomenon through different perspectives and approaches of sociologists in the historical plane, by discussing the active role played by cities, which are the natural habitats of civilized people, in determining the characteristics, lifestyles and radical changes of societies. Firstly, it was determined the natural conditions in the historical emergence, development and differentiation of the city and to examine the functional dimension of religion in this process. After the sociological definition of the city was mentioned, the typological city approaches of classical sociologists who analyzed the city by focusing on social change were emphasized. In the light of the unique approaches of the Chicago school thinkers, who see the city as a sociological study object and laboratory, their views on urban development with concepts such as competition, invasion and domination, and the unique approaches of contemporary urban sociologists, who consider urban space as capitalist production processes, the phenomenon of the city has been evaluated in the sociological plane. In addition, it was examined the functional dimension of religion in the relationship between urban space and religion, the urban aspects of religiosity, which is a lifestyle also determined. According to the obtained results, we can deduce that the religious and sociological characteristics of the society have an effect on the construction of the city, as well as the effect of the city on the shaping of the social structure. Thus, this study was examined sociologically within the framework of the urban phenomenon, the relationship between urban development and city-religion and the urban aspects of religiousness, according to different approaches, and prepared by using the documentation technique and the Functionalism paradigm.

Keywords

Religion Sociology, Urban Phenomenon, City Origin, Urban Development, Urban Religiosity, Society

References

• Akyüz, Niyazi. Gecekondularda Dini Hayat ve Kentlileşme. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2007a.
• Akyüz, Niyazi. İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din Anlayışı. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, 2007b.
• Akyüz, Niyazi - Çapcıoğlu, İhsan. “Din Sosyolojisinin Doğuşu ve Gelişimi”, Din Sosyolojisi El Kitabı. ed. Niyazi Akyüz, İhsan Capcıoğlu. 100-101. Ankara: Grafiker Yayınları, 4. Basım, 2016.
• Altan, Mehmet. Kent Dindarlığı. İstanbul: Timaş Yayınları, 6. Basım, 2011.
• Armağan, Mustafa. “Batı’da ve İslam Medeniyeti’nde Şehirlerin Ontolojik Kökenleri ve Ayırt Edici Özellikleri”. Muhafazakar Düşünce Dergisi 6/23 (Mart 2010), 115-138.
• Bal, Hüseyin. Kent Sosyolojisi. Bursa: Sentez Yayıncılık, 8. Basım, 2018.
• Berger, Peter. Dinin Sosyal Gerçekliği. çev. Ali Coşkun. İstanbul: İnsan Yayınları, 1993.
• Berger, Peter. Kutsal Şemsiye-Dinin Sosyolojik Teorisinin Ana Unsurları. çev. Ali Coşkun. İstanbul: Rağbet Yayınları, 5. Basım, 2015.
• Burgest, Ernest Watson. “Şehrin Büyümesi: Araştırmaya Giriş”. çev. Pınar Karababa Kayalıgil. Şehir: Kent Ortamındaki İnsan Davranışlarının Araştırılması Üzerine Öneriler. ed. Robert Ezra Park - Ernest Watson Burgess. 89-104. Ankara: Heretik Yayınları, 3. Basım, 2018.
• Bergson, Henri. Ahlakın ve Dinin İki Kaynağı. çev. Mehmet Mukadder Yakupoğlu. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 1. Basım, 2004.
• Bookchin, Murray. Kentsiz Kentleşme: Yurttaşlığın Yükselişi ve Çöküşü. çev. Burak Özyalçın. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. Basım, 1999.
• Can, Yılmaz. “H.I-III./M.VII-IX.Y.Y. İslam Şehri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/6 (Temmuz 1992), 109-138.
• Castells, Manuel. Kent Sınıf İktidar. çev. Asuman Türkün. Ankara: Phoenix Yayınevi, 2. Basım, 2017.
• Childe, Gordon. Kendini Yaratan İnsan: İnsanın Çağlar Boyu Gelişimi. çev. Filiz Ofluoğlu. İstanbul: Varlık Yayınları, 8. Basım, 2006.
• Çapcıoğlu, İhsan. “Sosyo-Politik Tutumlar ve Dindarlık: İlahiyat Fakülteleri Örneğinde Bir Alan Araştırması”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (Haziran 2009), 143–180.
• Çelik, Celaleddin. Geleneksel Şehir Dindarlığından Modern Kent Dindarlığına. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 1. Basım, 2013.
• Çelik, Celaleddin. “Modern Öncesinden Postmoderne Değişen Şehirde Geleneği Yeniden İnşa Etmek”. Sabah Ülkesi Kültür-Sanat ve Felsefe Dergisi /43 (Nisan 2015), 38-41.
• Demirci, Mustafa. “İslam’da Şehir ve Şehrin Sosyal Dinamikleri”. İstem Dergisi /2 (Aralık 2003), 129 – 146.
• Durkheim, Emile. Meslek Ahlakı. çev. Mehmet Karasan. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 3. Basım, 1986.
• Durkheim, Emile. Dini Hayatın İlkel Biçimleri. çev. Fuat Aydın. İstanbul: Ataç Yayınları, 2005.
• Durkheim, Emile. Toplumbilimin Yöntem Kuralları. çev. Özer Ozankaya. İstanbul: Cem Yayınevi, 1. Basım, 2013.
• Freyer, Hans. Din Sosyolojisi. çev. Turgut Kalpsüz. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 1964.
• Gül, Muammer. “İslam Şehrinin Doğuşu”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4/6 (Aralık 2001), 78-87.
• Güllüpınar, Fuat. “Kent Sosyolojisi Kuramları Üzerine Literatür Değerlendirmesi”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi 21/3 (2012), 1-29.
• Giddens, Anthony. Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Giddens, Anthony. Sosoyoloji Kısa Fakat Eleştirel Bir Giriş. çev. Ülgen Yıldız Battal. Ankara: Siyasal Kitapevi, 7. Basım, 2018.
• Güneş, Fatime. “Kent Kuramları”. Kent Sosyolojisi. ed. Fatime Güneş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Güngör, Özcan. “Kent Ortamlarında Cemevlerinin İşlevleri”. Kent ve Maneviyat. Ed. Seyfettin Erşahin-Zehra Erşahin. Ankara: İdeal Kent Yayınları, 1. Basım, 2022.
• Kaya, Gazanfer. Kentleşmenin Toplumsal Boyutları. Ankara: Ütopya Yayınevi, 1. Basım, 2014.
• Keleş, Ruşen. Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Yayınları, 2. Basım, 1993.
• Kıray, B. Mübeccel. Kentleşme Yazıları. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 3. Basım, 2007.
• Kıray, B. Mübeccel. Ereğli Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası. Mübeccel B. Kıray Toplu Eserleri 6. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 3.Basım, 2000.
• Koştaş, Münir. “Auguste Comte’un Din Sosyolojisi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 34/1 (1995), 67-73.
• Koyuncu, Ahmet. “Sosyoloji Kuramlarında Kent”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi dergisi 0/25 (Şubat 2015), 31-56.
• Kurt, Abdurrahman. “Dindarlığı Etkileyen Faktörler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (Haziran 2009), 1-26.
• Lefebvre, Henry. Kentsel Devrim. çev. Selim Sezer. İstanbul: Sel Yayıncılık, 6. Basım, 2019.
• Malinowski, Bronislaw. Büyü, Bilim ve Din. çev. Saadet Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1990.
• McKenzie, Roderick. “İnsan Topluluklarının Çalışılmasında Ekolojik Yaklaşım”. çev. Pınar Karababa Kayalıgil. Şehir: Kent Ortamındaki İnsan Davranışlarının Araştırılması Üzerine Öneriler. ed. Robert Ezra Park - Ernest Watson Burgess. 105-122. Ankara: Heretik Yayınları, 3. Basım, 2018.
• Mardin, Şerif. Türk modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayıncılık, 1. Basım, 1991a.
• Mardin, Şerif. Türkiye’de din ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayıncılık, 1. Basım, 1991b.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü. çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2005.
• Marx, Karl - Friedrich, Engels. Alman İdeolojisi. çev. Tonguç Ok - Olcay Geridönmez), İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 2013.
• Mumford, Lewis. Tarih Boyunca Kent: Kökenleri Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği. çev. Gürol Koca - Tamer Tosun. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 3. Basım, 2019.
• Özyurt, Cevat. “Talcott Parsons'ın Din Kuramı: Modernitenin Din ile Uzlaştırılması”. Çağdaş Sosyal Teoride Din. ed. Cevat Özyurt - Ejder Okumuş. 125-172 Ankara: Hece Yayınları, 2016.
• Ritzer, George. Sociological Theory. McGraw Hill, 8. Edition, 2011.
• Ritzer, George - Stepnisky, Jeffrey. Sosyoloji Kuramları. çev. Himmet Kültür. Ankara: Deki Yayınları, 2014.
• Swingewood, Alan. Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi., çev. Osman Akınhay. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1. Basım, 1998.
• Park, Robert Ezra. “Şehir: Kent Ortamındaki İnsan Davranışlarının Araştırılması Üzerine Öneriler”. çev. Pınar Karababa Kayalıgil. Şehir: Kent Ortamındaki İnsan Davranışlarının Araştırılması Üzerine Öneriler. ed. Robert Ezra Park - Ernest Watson Burgess. 37-85. Ankara: Heretik Yayınları, 3. Basım, 2018.
• Slattery, Martin. Sosyolojide Temel Fikirler. çev. Ümit Tatlıcan, Gülhan Demiriz. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 6. Basım, 2014.
• Simmel, Georg. “Metropol ve Zihinsel Yaşam”. Şehir ve Cemiyet. çev. Ahmet Aydoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Simmel, Georg. Modern Kültürde Çatışma. çev. Tanıl Bora. vd. İstanbul: İletişim Yayınları, 12. Basım, 2019.
• Subaşı, Necdet. “Türk(iye) Dindarlığı: Yeni Tipolojiler”. İslamiyat Dergisi 5/4 (2002), 17-40.
• Swingewood, Alan. Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. çev. Osman Akınhay. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1. Basım, 1998.
• Taplamacıoğlu, Mehmet. Din Sosyolojisi. Ankara Üniversitesi Basımevi, 1963.
• Topal, A. Kadir. “Kavramsal Olarak Kent Nedir ve Türkiye’de Kent Neresidir?” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/1 (2004), 276-294.
• Tönnies, Ferdinand. “Gemeinschaft ve Gesellschaft”. Şehir ve Cemiyet. çev. Ahmet Aydoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Turner, S. Bryan. Klasik Sosyoloji. çev. İdil Çetin. İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Turut, Hatice - Özgür, Murat. “Klasik Kent Kuramlarından Eleştirel Kent Kuramlarına Geçiş Bağlamında Kentleri Yeniden Okumak”. Ege Coğrafya Dergisi 27/1, (Haziran 2018), 1-19.
• Uğurlar, Aysu. “Van Kentsel Gelişimi ve Güncel Konut Piyasası İlişkisinin Değerlendirilmesi”. İdeal Kent Kent Araştırmaları Dergisi 10/27 (Ağustos 2019), 447-488. https://doi.org/10.31198/idealkent.632252
• Uysal, Ülke Evrim. “İslam Kenti: Eleştirel Bir Değerlendirme”. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11/1 (2020), 386-402. https://doi.org/10.36543/kauiibfd.2020.Ek1.018
• Wach, Joachim. Din Sosyolojisi. çev. Ünver Günay. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Basımevi, 1990.
• Weber, Max. Din Sosyolojisi. çev. Latif Boyacı. İstanbul: Yarın Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Weber, Max. Şehir Modern Kentin Oluşumu. çev. Musa Ceylan. İstanbul: Yarın Yayınları, 12. Basım, 2018.
• Wirth, Louis. “Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentlileşme”. çev. Ayten Alkan - Bülent Duru. 20. Yüzyıl Kenti. 77-106. Ankara: İmge Yayınevi. 2002.
• Wirth, Louis, “Kent Topluluğu Üzerine Kaynakça”. çev. Pınar Karababa Kayalıgil. Şehir: Kent Ortamındaki İnsan Davranışlarının Araştırılması Üzerine Öneriler. ed. Robert Ezra Park, Ernest Watson Burgess. 217-295. Ankara: Heretik Yayınları, 3. Basım, 2018.