Religion in the Intellectual World of İsmet Altıkardeş

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 42 - 59, 16.06.2025

Büşra Ilıca , Yakup Çoştu

https://doi.org/10.46595/jad.1581143

Abstract

This paper focuses on the sociological approach to the phenomenon of religion in the intellectual world of İsmet Altıkardeş, a scholar who has devoted his life to the field of the sociology of religion. To understand Altıkardeş's intellectual journey, an interpretive paradigm and qualitative research design were used. Based on data derived from his works and interviews conducted with him, Altıkardeş's perspective on religion is evaluated by content analysis. Accordingly, Altıkardeş emphasizes that religion is not only a belief system for individuals and societies but also a guide that regulates and directs life. Religion ensures social cohesion and sustainability by guiding individuals' behaviors in line with ethical norms. According to Altıkardeş, religion, as a social institution that promotes social solidarity and cooperation, supports individuals' spiritual and moral development and strengthens social harmony. Moreover, religion not only provides a moral framework but also serves as a tool that, in harmony with science, can contribute to the common good of humanity. Altıkardeş's understanding of religion prioritizes individual development and the strengthening of social structures, highlighting religion as a fundamental element that acts as a bridge between individual happiness and social harmony. This approach demonstrates that religion ensures balance and harmony on both individual and societal levels.

Keywords

Sociology of Religion , İsmet Altıkardeş , Religion , Society , Islam

İsmet Altıkardeş’in Düşünce Dünyasında Din

Abstract

Bu makalede, din sosyolojisi alanına ömrünü adamış bir akademisyen olan İsmet Altıkardeş'in düşünce dünyasında din olgusuna yönelik sosyolojik yaklaşımı konu edinilmektedir. Altıkardeş’in sosyolojik düşünsel serüvenini anlamak için yorumlayıcı paradigma ve nitel araştırma deseni esas alınmıştır. Altıkardeş'in eserleri ve kendisiyle gerçekleştirilen görüşmelerden elde edilen veriler doğrultusunda din olgusuna yaklaşımı içerik analiziyle değerlendirilmiştir. Buna göre, Altıkardeş dinin bireyler ve toplumlar için sadece bir inanç sistemi değil, aynı zamanda yaşamı düzenleyici ve yönlendirici bir rehber olduğunu vurgular. Din, bireylerin davranışlarını etik normlara uygun şekilde yönlendirerek, toplumsal uyumu ve sürdürülebilirliği sağlar. Altıkardeş'e göre din, toplumsal dayanışma ve iş birliğini teşvik eden bir sosyal kurum olarak, bireylerin manevi ve ahlaki gelişimini destekler ve toplumsal huzuru güçlendirir. Aynı zamanda din ahlaki bir çerçeve sağlamakla kalmaz, bilimle uyum içerisinde insanlığın ortak yararına hizmet edebilecek bir araçtır. Altıkardeş’in din anlayışı, bireysel gelişimi ve toplumsal yapının güçlendirilmesini esas alır ve dinin, bireysel mutluluk ile toplumsal uyum arasında köprü işlevi gören temel bir unsur olduğunu vurgular. Bu yaklaşım, dinin hem bireysel hem de toplumsal düzeyde denge ve uyum sağla sağladığını gösterir.

Keywords

Din Sosyolojisi , İsmet Altıkardeş , Din , Toplum , İslam

References

• Altıkardeş, İsmet. “Birey ve Toplum Hayatında Ahde Vefanın Önemi ve Hz. Muhammed (sav) Örneği”. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı Sempozyumu 20-22 Nisan 2007. haz. Mahfuz Söylemez. 2/693-700.Çorum: İslami İlimler Dergisi Yayınları, 2007. A
• Altıkardeş, İsmet. Din ve Sosyal Bütünleşme. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1. Basım, 2004. A
• Altıkardeş, İsmet. Dini Anlama Biçimleri ve Dünya Barışına Katkısı. Ankara: Araştırma Yayınları, 1. Basım, 2007. C
• Altıkardeş, İsmet. İdeal Kişilik Modeli Olarak İnsan-ı Kâmil. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Altıkardeş, İsmet. Toplumun İnşaasında Kur’an-ı Kerim’in Rolü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Atay, Hüseyin. “İslamda Olgun İnsan (İnsan-ı Kâmil)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15 (1967), 155-171.
• Berger, Peter L.. “Günümüz Din Sosyolojisi Üzerine Düşünceler”. çev. İhsan Çapçıoğlu. Dini Araştırmalar 5/13 (Mayıs-Ağustos 2002), 187-198.
• Çiftçi, Adil. Nasıl Bir Sosyal Bilim & Temel Sorunlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Çoştu, Yakup. Toplumsallaşma ve Dindarlık. Ankara: TDV Yayın Matbaacılık 2011.
• Doğan, İsmail. Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 3. Basım, 2000.
• Giddens, Anthony. Sosyoloji, Yay. Haz. Hüseyin Özel, Cemal Güzel. Ankara: Ayraç Yayınevi, 2000.
• Gürbüz, Sait - Şahin, Faruk. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin, 2. Baskı, 2015.
• Kirman, Mehmet Ali. Din Sosyolojisi Sözlüğü. Adana: Karahan Kitabevi, 2016.
• Kur’an Yolu. Erişim 20 Kasım 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kurt, Abdurrahman. Din Sosyolojisi. Ankara: Sentez Yayıncılık, 2012.
• Müslim, Ebü’l-Huseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbâki. Beyrut, 1375.
• Neuman, W. Lawrance. Toplumsal Araştırma Yöntemleri & Nicel ve Nitel Yaklaşımlar. çev. Özlem Akkaya. 1. ve 2. Cilt. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2020.
• Topçu, Nurettin. Ahlâk. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
• Topçu, Nurettin. Sosyoloji. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• Tüner, Günay. “Din”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/312-320. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Uysal, Enver. “Dindarlığın Ahlaki Temeli Üzerine Bazı Düşünceler”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14/1 (2005), 41-59.
• Ülken, Hilmi Ziya. Sosyoloji Sözlüğü. İstanbul: Talim ve Terbiye Dairesi Yayınları, 1969.