Investigation of Nursing Theses Related to Oral Mucositis in Cancer Patients in Türkiye

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 3, 85 - 99, 31.12.2023

Şule Çalışır Kundakçı

Öz

Objective: This study was conducted as a systematic review to examine nursing postgraduate theses on oral mucositis in cancer patients in Turkey.
Method: The theses examined were reached by scanning the database of the National Thesis Center of the Higher Education Institution. The doctorate and master's theses in the field of nursing, whose full texts have been reached, were included in the study. The screening was performed between March and April 2023, using the keywords “mucositis,” “oral mucositis,” and “oral care” in Turkish. At the end of the screening, 20 theses that met the study criteria were included in the study.
Results: Concerning the theses analyzed in this study, 70% (14) were master's theses, and 30% (6) were PhD theses. It was observed that 55% of the theses were conducted under the Department of Nursing, and mostly experimental (55%) design was used. The sample group examined in the theses consisted of chemotherapy patients (40%), head and neck cancer patients (20%), and haematological cancer patients (20%).
Use in Practice: The studies showed that ankaferd hemostat, thyme honey, propolis, royal jelly, cryotherapy, and black mulberry were used to manage oral mucositis. However, more evidence is needed regarding the effectiveness, mode, and duration of administration of the methods used. Therefore, randomized controlled studies are recommended for use in nursing care.

Anahtar Kelimeler

Oral mucositis, nursing care, oral care, thesis

Türkiye’de Kanser Hastalarında Oral Mukozitle İlgili Yapılan Hemşirelik Tezlerinin İncelenmesi

Öz

Amaç: Bu çalışma, Türkiye’de kanserli hastalarda oral mukozitle ilgili hemşirelik lisansüstü tezlerini incelemek amacıyla sistematik derleme türünde yapıldı.
Yöntem: Tezlere Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi veri tabanı taranarak ulaşıldı. Çalışmaya, hemşirelik alanında yapılan, tam metnine ulaşılan doktora ve yüksek lisans tezleri dahil edildi. Tarama, Türkçe dilinde “mukozit”, “oral mukozit” ve “ağız bakımı” anahtar kelimeleri kullanılarak Mart-Nisan 2023 tarihleri arasında yapıldı. Tarama sonunda çalışma kriterlerine uyan 20 tez çalışmaya dahil edildi.
Bulgular: Araştırmada incelenen tezlerin 14’ünü (%70) yüksek lisans, 6’sını (%30) doktora tezi oluşturmaktadır. Tezlerin %55’inin Hemşirelik Anabilim Dalı’na bağlı olarak yürütüldüğü ve çoğunlukla deneysel (%55) tasarım kullanıldığı görüldü. Tezlerde incelenen örneklem grubunu çoğunlukla kemoterapi alan hastalar (%40), baş ve boyun kanserli hastalar (%20) ve hematolojik kanserli hastalar (%20) oluşturmaktadır.
Uygulamada Kullanım: Yapılan çalışmalarda, oral mukozit yönetiminde ankaferd hemostat, kekik balı, propolis, arı sütü, kriyoterapi ve karadut kullanıldığı görüldü. Ancak, kullanılan yöntemlerin uygulama etkinliği, uygulama şekli ve süresi ile ilgili daha fazla kanıta ihtiyaç vardır. Bu yüzden, hemşirelik bakımında kullanılabilmesi için randomize kontrollü çalışmalar yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Oral mukozit, hemşirelik bakımı, ağız bakımı, tezler

Kaynakça

• Akalın, A., & Şahin, S. (2022). Türkiye’de kadın sağlığı hemşireliği alanında yürütülen lisansüstü tezler üzerine bir doküman incelemesi. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimi Dergisi, 14(2), 345-353. https://doi.org/10.5336/nurses.2021-85529.
• Akalın, A., & Şahin, S. (2020). Hemşirelik eğitiminde simülasyonun kullanılması: Türkiye’de lisansüstü tezler üzerine bir inceleme. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 17(2), 139-147. https://doi.org/10.5222/HEAD.2020.37074.
• Aslan, Ö., Vural, H., Kömürcü, Ş., & Özet, A. (2006). Kemoterapi alan kanser hastalarına verilen eğitimin kemoterapi semptomlarına etkisi. CÜ Hemsirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 15-28.
• A-Rudayni, A.H.M., Gopinath, D., Maharajan, M.K., Veetil, S.K., & Menon, R., K. (2021). Efficacy of oral cryotherapy in the prevention of oral mucositis associated with cancer chemotherapy: systematic review with meta-analysis and trial sequential analysis. Current Oncology. 29, 2852-2867.
• Bayındır, S. K., & Çürük, G. H. (2015). Türkiye’de ağrıya yönelik tamamlayıcı ve alternatif tıp uygulamaları konusundaki hemşirelik tezlerinin incelenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 12(3), 162-169.
• Baykara, O. (2016). Kanser tedavisinde güncel yaklaşımlar. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(3), 154-165.
• Baysal, E. (2019). Otolog kök hücre nakli olan multiple myelom tanılı hastalarda oral mukozitin önlenmesinde kriyoterapinin etkisi (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Benzer, H. (2022). Hematoloji hastalarında oral mukozit riskinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Sanko Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gaziantep.
• Berk, D. (2018). Kemoterapi alan kanser hastalarında mukozit yönetimi. Sağlık ve Toplum Dergisi, 28 (3),10-15.
• Bulut Erdem, Ö. (2012). Kemoterapi alan yetişkin hastalarda arı sütü ile yapılan ağız bakımının mukozit derecelerine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Büyükbayram, Z., & Bıçak, A. D. (2021). Türkiye’de refleksoloji uygulaması ile ilgili yapılan hemşirelik tezlerinin incelenmesi: bir sistematik derleme. Sağlık Profesyonelleri Araştırma Dergisi, 3(1), 25-37.
• Cancer Key facts. (2022). WHO. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cancer (Erişim:31.10.2023)
• Charalambous, M., Raftopoulos, V., Paikousis, L., Katodritis, N., Lambrinou, E., Vomvas, D., … & Charalambous, A. (2018). The effect of the use of thyme honey in minimizing radiation induced oral mucositis in head and neck cancer patients: A randomized controlled trial. European Journal of Oncology Nursing, 34, 89-97.
• Cho H.K., Jeong, Y.M, Lee, H.S., Lee, Y.J., & Hwang, S.H. (2015). Effects of honey on oral mucositis in patients with head and neck Cancer: A meta-analysis. The Laryngoscope, 125(9), 2085-2092.
• Çakmak, S. (2015). Kemoterapi alan hastalarda oral mukozit sıklığı ve risk faktörleri (Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Çakmak, S. (2021). Yüksek doz kemoterapi alan hastalarda oral mukozitin önlenmesinde propolisin etkinliğinin saptanması (Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Çakmak, S., & Nural, N. (2020). Kemoterapi ve radyoterapi alan hastalarda oral mukozit: Bir gözden geçirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 13 (3), 185-194.
• Çıtlak, K., & Kapucu, S. (2015). Kemoterapi alan hastalarda görülen oral mukozitin önlemesi ve tedavisinde güncel yaklaşımlar: Kanıta dayalı uygulamalar. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2(1), 70-77.
• Dastan, F., Ameri, A., Dodge, S., Shishvan, H.H., Pirsalehi, A., & Abbasinazari, M. (2020). Efficacy and safety of propolis mouthwash in management of radiotherapy induced oral mucositis; A randomized, double blind clinical trial. Reports of Practical Oncology and Radiotherapy, 25(6), 969-973.
• Demir Doğan, M., Can, G., & Meral, R. (2017). Effectiveness of black mulberry molasses in prevention of radiotherapy-induced oral mucositis: a randomized controlled study in head and neck cancer patients. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 23(12), 971- 979.
• Demir Doğan, M. (2014). Baş-boyun radyoterapisi alan hastalarda karadut pekmezinin oral mukozitleri önleme etkisi (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Deugalite, G., Uzkuraityete, K., Jagelaviciene, E., & Filipauskas, A. (2019). Prevention and Treatment of Chemotherapy and Radiotherapy Induced Oral Mucositis. Medicina, 55(2), 2-14.
• Durmuş İskender, M., & Eren, H. (2020). Türkiye’de ağrıya yönelik akupresur uygulaması ile ilgili yapılmış hemşirelik tezlerinin incelenmesi. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi, 3(1):40-6.
• Erden, Y. (2013). Kemoterapiye bağlı gelişen oral mukozitte oral beslenmeye geçiş süresinde kriyoterapi ve klorheksidinin etkinliğinin karşılaştırılması (Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Ertan, G., Işık H., Gülenay, N., Kıyak, Y., & Erdoğan, Ö. (2021). Türkiye’de Kemoterapi ve/veya Radyoterapi Sonrasında Gelişen Oral Mukozit ile İlgili Yapılan Lisansüstü Tezlerinin İncelenmesi: Sistematik Derleme, 19. Ulusal Hemşirelik Öğrencileri Kongresi, Edirne, Türkiye, 23-24.
• Fırat, H., C., & Haznedaroğlu, İ., C. (2017). Kanıt ve gelenek, (1. Baskı) Ankara: Ankaferd Blood Stopper.
• GLOBOCAN 2020, IARC. https://gco.iarc.fr/today/ho (Erişim tarihi: 31.10.2023).
• Göktuna, G. (2017). Kemoterapi alan hastalarda oral mukozit gelişme sıklığı ve risk faktörlerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Güngörmüş, Z., & Bulut Erdem, Ö. (2014). Kanser hastalarında yaşam kalitesi ve oral mukozit. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 24-30.
• Güngör Tolasa, A., & Tokem, Y. (2022). Kanser hastalarındaki bakım gereksinimlerinin karşılanmasında hemşirelik uygulamalarının etkinliğinin incelenmesi. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 215-221.
• Harman, M. (2016). Hematolojik maligniteli hastalarda kullanılan farklı solüsyonların oral mukoziti önlemede etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Karabey, T., Karagözogli, Ş., Aygün, N., & Sümer, Z. (2022). The effect of oral care with black mulberry extract on oral mucositis, dry mouth, and weight gain in patients with cancer. Clinical Journal of Oncology Nursing, 26(6), 636-642.
• Karacan, Y. (2022). Kemoterapi alan kolorektal kanserli hastalarda ankaferd hemostat’ ın oral mukozitleri önlemedeki etkisi (Doktora Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Katrancı, N. (2009). Kemoterapiye bağlı gelişen oral mukozitin önlenmesinde kriyoterapinin etkinliğinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Kepiçioğlu, N. (2012). Kemoterapi uygulanan hematolojik maligniteli hastalarda oral mukozit riskinin ve bakım gereksinimlerinin değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Korhan, E.A., Yıldırım, D., & Kırşan, M. (2018). Hemşirelik etiği kapsamında hemşirelik tezlerinin incelenmesi: bir sistematik derleme. Türkiye klinikleri tıp etiği-hukuku dergisi, 26(3), 117-131.
• Köroğlu, G. (2007). Hemşirelerin kemoterapiye bağlı gelişen oral mukozite ilişkin bilgilerinin saptanması (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kuo, C.C., Wang, R.H., Wang, H.H., & Li, C.H. (2018). Meta-analysis of randomized controlled trials of the efficacy of propolis mouthwash in cancer therapy-induced oral mucositis. Support Care Cancer, 26(12),4001-4009.
• Malkan, Ü.Y., & Haznedaroğlu, İ., C. (2022). Antineoplastic effects of ankaferd hemostat. Biomed Research International, 2022 (1), 1-11.
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D.G., & PRISMA Group. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: the PRISMA statement. Plos Med, 21,6(7), e1000097.DOI: 10.1371/journal.pmed.1000097.
• Münsredt, K., & Mannle, H. (2019). Using bee products for the prevention and treatment of oral mucositis ınduced by cancer treatment. Molecules, 24, 2-13.
• Özcan Yüce, U. (2013). Kemoterapi uygulanan kanser hastalarına oral mukoziti önlemeye ilişkin verilen eğitimin yaşam kalitesine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Park, S.H., & Han, S.H. (2018). Effect of oral cryotherapy for reducing oral mucositis in hematopoietic stem cell transplantation: a systematic review and meta-analysis. Korean Journal of Adult Nursing, 30(4),362-375.
• Pereira, N. F., Silva, P. V. R. D., Fukuoka, C. Y., Michel-Crosato, E., Gonçalves, A. S., Alves, F. A., ... & Biazevic, M. G. H. (2018). Measurement of oral health quality of life among patients who underwent haematopoietic stem-cell transplantation. Brazilian Oral Research, 32,1-7.
• Riley, P., Glenny, A.M., Worthington, H.V., Littlewood, A., Clarkson, J.E., & McCabe, M., G. (2015). Interventions for preventing oral mucositis in patients with cancer receiving treatment: oral cryotherapy. Cochrane Database Systematic Reviews, 12.
• Sezen, Y. (2023). Hematolojik kanseri olan hastalarda kemoterapiye bağlı gelişen oral mukozitin iştah ve beslenme durumuna etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Sezgin, M.G., Bektaş, H., & Özer, Z. (2022). The effect of cryotherapy on oral mucositis management in patients undergoing stem cell transplantation: a systematic review of randomized controlled trials. International Journal of Nursing Practice, 31; e13102.
• Staudenmaier, T., Cenzer, I., Crispin, A., Ostermann, H., & Berger, K. (2018). Burden of oral mucositis in stem cell transplant patients— the patients’ perspective. Support Care Cancer, 26(5),1577-1584.
• Şentürk, S., Bıçak, D., & Akça, D. (2018). Kanserli hasta yakınlarının yaşadıkları sorunlar ve hemşirelik yaklaşımı. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 5(1), 35-39.
• Tarakçıoğlu Çelik, G.H. (2016). Onkoloji hemşireliğinde semptom yönetimi. Gümüşhane Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(4), 93-100.
• Tekinsoy Kartın, P. (2010). Radyoterapi uygulanan baş boyun kanserli bireylerde oral mukozit önleme protokolünün yaşam kalitesine etkisi (Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Türkiye Kanser İstatistikleri 2018. (2022). T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Uğur, Ö. (2014). Kanser hastasının semptom yönetimi. Türk Onkoloji Dergisi, 29(3), 125-135.
• Usta Yeşilbalkan, Ö., Durmaz Akyol, A., Çetinkaya, Y., Altın, T., & Ünlü, K. (2005). Kemoterapi tedavisi alan hastaların tedaviye bağlı yaşadıkları semptomlar ve yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 21(1),13-31.
• Ünal Çubukçu, N., & Çınar, S. (2012). Kemoterapi alan kanserli hastalarda oral mukozitler önlenebilir mi? Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(4),155-163.
• Ünal Çubukçu, N. (2012). Kemoterapi alan hastalarda oral mukozitler ile başedilebilir mi? Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Watanabe, S., Suemaru, K., Takechi, K., Kaji, H., Imai, K., & Araki, H. (2013). Oral mucosal adhesive films containing royal jelly accelerate recovery from 5-fluorouracil-induced oral mucositis. Journal of Pharmacological Sciences, 121(2),110-118.
• Who Report On Cancer. (2020). WHO. https://www.who.int/publications/i/item (Erişim: 31.10.2023).
• Yacan Kök, A. (2019). Onkoloji kliniğine yatan hastalarda oral mukozit gelişme sıklığı ve etkileyen faktörler (Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Yılmaz, Z. (2022). Baş ve boyun kanserli hastalarda radyoterapi ilişkili oral mukozit yönetiminde üç farklı gargaranın etkinliğinin karşılaştırılması: randomize kontrollü çalışma (Doktora Tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yüce Sarı, S., Beduk Esen, Ç.S., Yazıcı, G., Yüce, D., Cengiz, M., & Özyiğit, G. (2022). Do grape and black mulberry molasses have an effect on oral mucositis and quality of life in patients with head and neck cancer? Support Care Cancer, 30(1), 327-336.