Communication Processes and Media Practices in Zygmunt Bauman's Sociology

Year 2025, Volume: 5 Issue: 2, 485 - 515, 30.09.2025

Mevlüt Altıntop

https://doi.org/10.59534/jcss.1746184

Abstract

This study investigates where the phenomenon of communication stands in sociologist Zygmunt Bauman's (1925-2017) understanding of sociology. First of all, it should be noted that Bauman does not have an independent work on communication. However, in almost all of his works, he has included references and analyzes on communication. From this point of view, Bauman's views on communication were traced based on his published works and the data obtained were interpreted in the context of communication theories. As a result of the study, it was observed that although Bauman did not adhere to the theoretical framework of the concept of communication in his sociological analyzes, he made evaluations in parallel with the literature of the communication discipline. In other words, Bauman's unique sociological acquaintance provides important and valuable data for the sociology of communication. In particular, his fundamental analyses on the communication processes and new media practices that the internet and information technologies have added to our lives reveal his difference.

Keywords

Sociology Of Communication , Technology , New Media , Surveillance Society

Zygmunt Bauman Sosyolojisinde İletişim Süreçleri ve Medya Faaliyetleri

Abstract

Bu çalışmada sosyolog Zygmunt Bauman’ın (1925-2017) sosyoloji anlayışında iletişim olgusunun nerede durduğu araştırılmıştır. Öncelikle belirtmek gerekir ki, Bauman’ın iletişim ile ilgili müstakil bir eseri bulunmamaktadır. Fakat hemen hemen her çalışmasında iletişim ile ilgili değini ve çözümlemelere yer vermiştir. Buradan hareketle, basılı eserlerinden yola çıkılarak Bauman’ın iletişim ile ilgili görüşlerinin izi sürülmüş ve elde edilen veriler iletişim kuramları bağlamında yorumlanmıştır. Çalışma sonucunda, Bauman’ın sosyolojik çözümlemelerinde iletişim kavramının kuramsal çerçevesine bağlı kalmasa da, iletişim disiplini literatürü ile paralel değerlendirmeler yaptığı görülmüştür. Bir başka ifadeyle, Bauman’ın şahsına münhasır biçimde oluşturduğu sosyoloji müktesebatı iletişim sosyolojisi açısından önemli ve değerli veriler sunmaktadır. Özellikle internet ve bilişim teknolojilerinin hayatımıza kattığı iletişim süreçleri ve yeni medya uygulamaları üzerine yaptığı esaslı çözümlemeler onun farkını ortaya koymaktadır.

Keywords

İletişim Sosyolojisi , Teknoloji , Yeni Medya , Gözetim Toplumu

Ethical Statement

Bu çalışmada anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme gibi nicel teknikler kullanılmaması sebebiyle etik kurul izni gerektirmeyen çalışmalar arasında yer aldığını beyan ederim.

References

• Altıntop, M. (2021). Zygmunt Bauman Sosyolojisinde İletişim Olgusu. İstanbul: Kitapyurdu Doğrudan Yayıncılık.
• Altıntop, M., Bak, G. ve Bak, A. (2020). George Gerbner’in Genel İletişim Modeli, Kültürel Göstergeler ve Ekme Kuramı. Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 484-492. doi:http://dx.doi.org/10.31589/joshas.288
• Arıkan, A. (2020). McLuhan’ın Kehaneti. İstanbul: Urzeni Yayınevi.
• Avcı, M. (2019). Zygmunt Bauman’ın İnsan Anlayışı. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Aytekin, B. (2017). Adam Smith’in İktisadi Büyüme Düşüncesinden Bugüne Bakmak: Krizlerin Sürekliliği. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 5(1), 28-36.
• Ball-Rokeach, S. J. ve DeFleur, M. (1976). A Dependency Model of Mass-Media Effects. Communication Research, 3(1), 3-21. doi:https://doi.org/10.1177/009365027600300101
• Baudrillard, J. (2011). Simülasyon ve Simülakr. (O. Adanır, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bauman, J. (2009). Duvarların Ötesinde. (K. Türel, Çev.). İstanbul: Apollon Yayıncılık.
• Bauman, Z. (2003a). Modernlik ve Müphemlik. (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2003b). Yasa Koyucular ile Yorumcular. (K. Atakay, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bauman, Z. (2010). Sosyolojik Düşünmek. (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2011). Postmodern Etik. (A. Türker, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2012a). Akışkan Aşk. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Versus Kitap.
• Bauman, Z. (2012b). Akışkan Modern Dünyadan 44 Mektup. (P. Siral, Çev.). İstanbul: Habitus Yayıncılık.
• Bauman, Z. (2013). Modernite, Kapitalizm, Sosyalizm. (F. D. Ergun, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Bauman, Z. (2014a). Parçalanmış Hayat Postmodern Ahlak Denemeleri. (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2014b). Azınlığın Zenginliği Hepimizin Çıkarına mıdır? (H. Keser, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2014c). Bu Bir Günlük Değildir. (D. Kizen, Çev.). İstanbul: Jaguar Kitap.
• Bauman, Z. (2015a). Akışkan Modern Dünyada Kültür. (İ. Çapcıoğlu ve F. Ömek, Çev.). Ankara: Atıf Yayınları.
• Bauman, Z. (2015b). Özgürlük. (K. Eren, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2016a). Akışkan Gözetim. (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2016b). Sosyalizm ve Aktif Ütopya. (A. Araşan, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bauman, Z. (2016c). Cemaatler. (N. Soysal, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Bauman, Z. (2017a). Kimlik. (M. Hazır, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bauman, Z. (2017b). Hermenötik ve Sosyal Bilimler. (H. Oruç, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2018a). Siyaset Arayışı. (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bauman, Z. (2018b). Retrotopya. (A. Karatay, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Bauman, Z. (2018c). Iskarta Hayatlar Modernite ve Safraları. (O. Yener, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Bauman, Z. (2019a). Akışkan Modernite. (S. O. Çavuş, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Bauman, Z. (2019b). Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları. (İ. Türkmen, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2024). Ölümlülük Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri. (N. Demirdöven, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. ve Leoncini, T. (2020). Akışkan Doğanlar. (E. Balçık, Çev.). İstanbul: Sender Yayınları.
• Bauman, Z. ve May, T. (2019). Sosyolojik Düşünmek. (A. E. Pilgir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. ve Raud, R. (2018). Benlik Pratikleri. (M. Ekinci, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. ve Tester, K. (2017). Zygmunt Bauman ile Söyleşiler. (M. Hazır, Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bentham, J. (2016). Panoptikon ya da Gözetim-Evi. Z. Özarslan (Çev.), Panoptikon-Gözün İktidarı içinde . İstanbul: Su Yayınları.
• Bitirim Okmeydan, S. (2017). Postmodern Kültürde Gözetim Toplumunun Dönüşümü: ‘Panoptikon’dan ‘Sinoptikon’ ve ‘Omniptikon’a. AJIT-e: Academic Journal of Information Technology, 8(30), 45-69. doi:https://doi.org/10.5824/1309-1581.2017.5.003.x
• Boyd, D. (2014). It’s Complicated: The Social Lives of Networked Teens. New York: Yale University Press.
• Czapnik, S. (2017). Zygmunt Bauman ile Bir Söyleşi: Kelimelere Hayat Vermek. Epokhé Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 197-211.
• Dağıtmaç, M. ve Ekmen, Ş. (2019). Dijital Psikolojik Devrim. İstanbul: Motto Yayınları.
• Davidowitz, S. S. (2018). Bana Yalan Söylediler-İnternet ve Gerçek Yüzümüz. (F. B. Aydar, Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Debbord, G. (1996). Gösteri Toplumu. (A. Ekmekçi ve O. Taşkent, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Demirtaş, M. (2013). Panoptikon’dan Sinoptikona. Öteki İçin/Kadar Özgürlük. Z. Kara (Ed.), Bauman Sosyolojisi içinde (ss. 242-263). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Dereci, T. (2017). Zygmunt Bauman’ın Türkçeye Kazandırılan Kitapları. Sosyal Bilimler. 14 Temmuz 2025 tarihinde https://www.sosyalbilimler.org/zygmunt-baumanin-turkceye-kazandirilan-kitaplari/26/ adresinden erişildi.
• Dreyfus, H. L. (2016). İnternet Üzerine. (V. M. Demir, Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Durkheim, É. (2006). Toplumsal İşbölümü. (Ö. Ozankaya, Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Emrealp, S. (1984). Azgelişmişlik ve Siyasal Yapılar. Ankara: Birey ve Toplum Yayıncılık.
• Foucault, M. (2015). Panoptikonun Doğuşu. (A. Tayla, Çev.). İstanbul: İstanbul Bigli Üniversitesi Yayınları.
• Fuchs, C. (2014). Social Media: A Critical Introduction. London: Sage Publications.
• Fuchs, C. (2018). Google Kapitalizmi. F. Aydoğan (Ed.), Yeni Medya Kuramları içinde (ss. 71-83). İstanbul: Der Yayınları.
• Güler İplikçi, H. (2015). İletişimde Temel Modeller ve Kitle İletişim Modelleri. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 7(2), 15-25.
• Gültekin, G. (2023). Hipergerçek(lik). İletişim Ansiklopedisi. Konya: İletişim ve Toplum Araştırmaları Merkezi (İTAM). https://iletisimansiklopedisi.com/2023/10/23/hipergerceklik-hyperreality/ adresinden erişildi.
• Güngör, N. (2016). İletişim Kuramlar-Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Habermas, J. (2001). Lletişimsel Eylem Kuramı. (M. Tüzel, Çev.) (C. 1-2, C. 1). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Habermas, J. (2023). Kamusallığın Yeni Bir Yapısal Dönüşümü ve Miizakereci Demokrasi. (T. Bora, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Herman, E. S. ve Chomsky, N. (2012). Rızanın İmalatı Kitle Medyasının Ekonomi Politiği. (E. Abadoğlu, Çev.). İstanbul: BGST Yayınları.
• Horkheimer, M. ve Adorno, T. W. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. (N. Ülner ve E. Öztarhan Karadogan, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Jenkins, H. (2006). Convergence Culture: Where Old and New Media Collide. New York: New York University Press.
• Koyuncu, A. A. ve Günerigök, M. (2019). Bauman ve Postmodernite. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Lafargue, P. (2014). Tembellik Hakkı. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Løkke, E. (2018). Mahremiyet-Dijital Toplumda Özel Hayat. (D. Başak, Çev.). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Luhmann, N. (1996). Social Systems. Stanford: Stanford University Press.
• McLuhan, M. (2014). Gutenberg Galaksisi. (G. Çağalı Güven, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• McLuhan, M. (2019). Y. Medya. (N. Levi Beki, Çev.). İstanbul: Nora Kitap.
• Narin, Ö. (2017). Tarihsel ve Güncel Bir Çözümleme Denemesi: Marx ve Makine. M. Yaman, Ö. Narin ve Ö. Öztürk (Ed.), Grundrisse’den Kapital’e Patikalar içinde (ss. 241-302). İstanbul: SAV Sosyal Araştırmalar Vakfı.
• Nişanyan, S. (2022). Nişanyan Sözlük Çağdaş Türkçenin Etimolojisi. İstanbul: Liberus.
• Özçetin, B. (2018). İletişim Kuramları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Postman, N. (2006). Teknopoli Yeni Dünya Düzeni. (M. E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Schiller, H. I. (1970). Mass communications and American empire. New York: A. M. Kelley.
• Severin, W. J. ve Tankard, J. W. (2021). İletişim Teorileri. (A. A. Bir ve K. Z. Meral, Çev.). İstanbul: The Kitap.
• Sezgin, M. ve Talaz, L. (2016). Bilişim Devrimi, Sibernetik İletişim ve Stratejik Halkla İlişkiler. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 559-571.
• Shannon, C. E. (1948). A Mathematical Theory of Communication. Bell System Technical Journal, 27(3), 379-423. https://archive.org/details/bstj27-3-379 adresinden erişildi.
• Slater, P. (1998). Frankfurt Okulu. (A. Özden, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Standing, G. (2011). The Precariat: The New Dangerous Class. London: Bloomsbury Publishing.
• Subaşı, N. (2019). Sosyolojik Düşünmek-Zygmunt Bauman. You Tube. https://www.youtube.com/watch?v=SMHzm0dCCVE adresinden erişildi.
• Şimşek, M. E. (2016). Modernite, Postmodernite ve Bauman. İstanbul: Belge Yayınları.
• Terranova, T. (2000). Free Labor: Producing Culture for the Digital Economy. Social Text, 18(2), 33-58.
• Vardi, R. (2013). İletişim Araçları ve Din. İstanbul: Ati Yayınları.
• Virilio, P. (2003). Enformasyon Bombası. (K. Şahin, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Watzlawick, P., Beavin, J. H. ve Jackson, D. D. (1967). Pragmatics of human communication: A study of interactional patterns, pathologies, and paradoxes. New York: W. W. Norton & Company.
• Wiener, N. (2019). Cybernetics or Control and Communication in the Animal and the Machine (3. bs.). Cambridge: MIT Press.
• Yavuz, Y. (2024). Dijital Çağın Gözetim Paradigması: Omniptikon ve Gönüllü Gözetim. International Social Sciences Studies Journal, 10(12), 2536-2548. doi:https://doi.org/10.5281/zenodo.14569763
• Yaylagül, L. (2006). Kitle İletişim Kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.