Ukrayna-Rusya Kriz Sürecinin Finansal Performansa Etkisi: BİST Turizm Endeksi Uygulaması

Year 2024, Volume: 6 Issue: 2, 129 - 144, 24.12.2024

Sercan Kırık , Diler Türkoğlu , Fatih Konak

https://doi.org/10.56668/jefr.1571194

Abstract

Rusya ile Ukrayna arasında 24 Şubat 2022’de başlayan savaşın tüm ülkeler üzerinde ciddi etkileri olsa da Karadeniz’de sınır komşu olan Türkiye üzerindeki etkileri daha belirgin olmuştur. Rusya ve Ukrayna’nın Türkiye ile olan ticari, ekonomik ve sosyal faaliyetleri bu süreçte etkilenmiş; özellikle turist sayıları ve dolayısıyla turizm gelirleri üzerinde dalgalanmalara neden olmuştur. Pandemi krizinin turizm üzerinde olumsuz etkilerinin gözlenmesinin ardından Ukrayna-Rusya Savaşı, Türkiye’yi turizm gelirleri açısından yakın zamanda etkileyen ikinci büyük olay olduğu ifade edilebilir. Çalışmada; BIST Turizm Endeksi’nde (XTRZM) yer alan firmaların 2020-2023 dönemi içerisindeki finansal performansı SWARA ve TOPSIS yöntemleri ile araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlar yıldan yıla şirketler arasında önemli farklılıkların olduğunu; bu da sektör dinamiklerini ve her şirket için stratejik performans yönetiminin önemini vurgulamaktadır.

Keywords

BİST Turizm, SWARA, TOPSIS

The Impact of the Ukraine-Russia Crisis on Financial Performance: Application of the BIST Tourism Index

Abstract

Although the war between Russia and Ukraine, which began on February 24, 2022, has had significant impacts on all countries, its effects on Turkey, a neighbor on the Black Sea, have been more pronounced. The commercial, economic, and social activities between Russia and Ukraine and Turkey were affected during this process, leading to fluctuations in tourist numbers and consequently tourism revenues. Following the negative impacts of the pandemic crisis on tourism, the Ukraine-Russia War can be considered the second major event to affect Turkey's tourism revenues in the recent past. In this study, the financial performance of companies listed in the BIST Tourism Index (XTRZM) during the 2020-2023 period was investigated using the SWARA and TOPSIS methods. The results obtained show significant differences between companies from year to year, which highlights the sector's dynamics and the importance of strategic performance management for each company.

Keywords

BIST Tourism, SWARA, TOPSIS

References

• Acar, M. (2003). Tarımsal işletmelerde finansal performans analizi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (20): 21-37.
• Akgüç, Ö. (1998). Finansal Yönetim, İstanbul: Avcıol Basım-Yayın.
• Alanya Turistik İşletmeciler Derneği (2024). Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısı. Erişim adresi: https://www.altid.org.tr/bilgi-hizmetleri/turkiyeye-gelen-yabanci-ziyaretci/
• Arshad, S., Kilgore, P., Chaudhry, Z.S., Jacobsen, G., Wang, D.D., Huitsing, K., ….. Reyes, K. (2020). Treatment with hydroxychloroquine, azithromycin, and combination in patients hospitalized with COVID-19. International Journal of Infectious Diseases, (97): 396-403.
• Ban, A.I., Ban, O.I., Bogdan, V., Sabau Popa, D.C. and Tuse, D. (2020). Performance evaluation model of Romanian manufacturing listed companies by Fuzzy AHP and TOPSIS. Technological and Economic Development of Economy, 26(4): 808-836.
• Behzadian, M., Otaghsara, S.K., Yazdani, M. and Ignatius, J. (2012). A state-of the-art survey of TOPSIS applications. Expert Systems With Applications, 39(17): 13051-13069.
• Buyar, C. ve Şener, U. (2022). Tarihi perspektiften, sosyo-ekonomik değerler açısından Rusya-Ukrayna savaşı ve Orta Asya ülkelerine etkileri. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 7(2): 136-149.
• Canbaş, S., Doğukanlı, H., Düzakın, H. ve İskenderoğlu, Ö. (2005). Performans ölçümünde Tobin Q oranının kullanılması: Hisse senetleri İMKB’de işlem gören sanayi işletmeleri üzerinde bir deneme. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (28): 24-36.
• Chakraborty, S., Raut, R.D., Rofin, T.M. and Chakraborty, S. (2023). A comprehensive and systematic review of multi-criteria decision-making methods and applications in healthcare. Healthcare Analytics, 100232.
• Ceylan, A. ve Korkmaz, T. (2021). İşletmelerde Finansal Yönetim. Bursa: Ekim Basım Yayın Dağıtım
• Chodha, V., Dubey, R., Kumar, R., Singh, S. and Kaur, S. (2022). Selection of industrial arc welding robot with TOPSIS and Entropy MCDM techniques. Materials Today: Proceedings, 50:709-715.
• Çalışkan, F. (2022). Adım adım Rusya Ukrayna savaşı ve üçüncü tarafların sürece etkisi. EURO Politika, 14(2022): 35-47.
• Demir, G. (2021). Türk çimento firmalarının finansal performansının Bulanık SWARA-COPRAS-MAUT yöntemleri ile karşılaştırılması. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(4): 1875-1892.
• Ergül, N. (2014). BİST-Turizm sektöründeki şirketlerin finansal performans analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1): 325-340.
• Ezin, Y. (2022). BİST turizm endeksindeki firmaların finansal performanslarının gri ilişkisel analiz yöntemi ile değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(24): 353-367.
• Fatihudin, D., Jusni and Mochklas, M. (2018). How measuring financial performance. International Journal of Civil Engineering and Technology, 9(6): 553-557.
• Ghosh, S. and Bhattacharya, M. (2022). Analyzing the impact of COVID-19 on the financial performance of the hospitality and tourism industries: An ensemble MCDM approach in the Indian context. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 34(8): 3113-3142.
• Gönenli, A. (1991). İşletmelerde Finansal Yönetim. İstanbul: Yön Ajans.
• İktisadi Kalkınma Vakfı (2022). Kronoloji: Ukrayna-Rusya gerilimi. Erişim adresi: https://www.ikv.org.tr/images/files/Ukrayna_Rusya_Gerilimi_Kronoloji_15_04_2022(1).pdf
• Kersuliene, V., Zavadskas, E.K. and Turskis, Z. (2010). Selection of rational dispute resolution method by applying new step‐wise weight assessment ratio analysis (SWARA). Journal of Business Economics and Management, 11(2): 243-258.
• Kersulienė, V. and Turskis, Z. (2011). Integrated fuzzy multiple criteria decision making model for architect selection. Technological and Economic Development of Economy, 17(4): 645-666.
• Jayant, A., Singh, S. and Garg, S.K. (2018). An integrated approach with MOORA, SWARA, and WASPAS methods for selection of 3PLSP. Paper presented at the Proceeding of the International Conference on Industrial Engineering and Operations Management. Paris, France. Retreived from: https://www.ieomsociety.org/paris2018/papers/473.pdf
• Lootsma, F. A. (Ed.). (1999). Multi-criteria decision analysis via ratio and difference judgement. Boston: Springer.
• Lv, B., Liu, C., Li, T., Meng, F., Fu, Q., Ji, Y. and Hou, R. (2023). Evaluation of the water resource carrying capacity in Heilongjiang, Eastern China, based on the improved TOPSIS model. Ecological Indicators, 150: 110208.
• Mansory, A., Nasiri, A. and Mohammadi, N. (2021). Proposing an integrated model for evaluation of green and resilient suppliers by path analysis, SWARA and TOPSIS. Journal of Applied Research on Industrial Engineering, 8(2): 129-149.
• Narayanan, A.K. and Jinesh, N. (2018). Application of SWARA and TOPSIS methods for supplier selection in a casting unit. International Journal of Engineering Research and Technology, 7(5): 456-458.
• Opricovic, S. and Tzeng, G.H. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal of Operational Research, 156(2): 445-455.
• Önal, Y.B., Kandır, S.Y. ve Karadeniz, E. (2006). Piyasa katma değeri (MVA) ile finansal performans ölçütleri arasındaki ilişkinin ölçülmesi: İMKB’ye kote 5 turizm işletmesi üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Denetime Bakış, (20): 13-30.
• Özçelik, H. ve Kandemir, B. (2015). BIST’de işlem gören turizm işletmelerinin TOPSIS yöntemi ile finansal performanslarının değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33): 97-114.
• Pala, O. (2021). BİST turizm endeksinde yer alan firmaların CILOS ve MAIRCA tabanlı finansal performans analizi. ASBİ Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2): 163-185.
• Rostami, A.A.A., Saberi, M., Hamidian, M. and Pour, M.E. (2017). Evaluating and ranking the firms in chemical industry listed in Tehran stock exchange with TOPSIS. Advances in Mathematical Finance and Applications, 2(2): 73-79.
• Ruzgys, A., Volvačiovas, R., Ignatavičius, Č. and Turskis, Z. (2014). Integrated evaluation of external wall insulation in residential buildings using SWARA-TODIM MCDM method. Journal of Civil Engineering and Management, 20(1): 103-110.
• Siddi, M. (2022). The partnership that failed: EU-Russia relations and the war in Ukraine. Journal of European Integration, 44(6): 893-898.
• Terzioğlu, M.K., Kurt, E.S., Yaşar, A. ve Köken, M. (2022). BİST100-Enerji sektörü finansal performansı: SWARA-VIKOR ve SWARA-WASPAS. Alanya Akademik Bakış Dergisi, 6(2): 2439-2455.
• Turnacıgil, S. and Karakuş, T.F. (2022). Kurumsal yönetim puanlarının işletmenin aktif karlılığı, özsermaye karlılığı ve borçlanma düzeylerine etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1): 145-159.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2024a). Türkiye-Rusya ilişkileri. Erişim adresi: https://www.mfa.gov.tr/turkiye-rusya-siyasi-iliskileri.tr.mfa
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2024b). Türkiye-Ukrayna siyasi ilişkileri. Erişim adresi: https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ukrayna-siyasi-iliskileri_.tr.mfa
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (2024). Milliyetlere göre ziyaretçi sayısı. Erişim adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/dashboard/4821
• Wang, C., Li, Z., Chen, H. and Wang, M. (2023). Comprehensive evaluation of agricultural water resources’ carrying capacity in Anhui Province Based on an improved TOPSIS model. Sustainability, 15(18): 13297.
• Yang, K. (2022). Application of TOPSIS technique for financial performance evaluation of manufacturing firms in US market. Academic Journal of Business and Management, 4(16): 116-122.
• Zavadskas, E.K. and Podvezko, V. (2016). Integrated determination of objective criteria weights in MCDM. International Journal of Information Technology and Decision Making, 15(2): 267-283.
• Zavadskas, E. and Turskis, Z. (2011). Multiple criteria decision making (MCDM) methods in economics: An overview. Technological and Economic Development of Economy, 17(2): 397-427.
• Zolfani, S.H. and Saparauskas, J. (2013). New application of SWARA method in prioritizing sustainability assessment indicators of energy system. Engineering Economics, 24(5): 408-414.