Eskişehir – Çatacık Yöresi Sarıçamlarında (Pinus sylvestris L.) Tohum Verimi

Year 2011, Volume: 61 Issue: 2, 17 - 37, 01.07.2011

Melih Boydak Aytekin Ertaş Servet Çalışkan

Abstract

Bu çalışma ile Eskişehir-Çatacık yöresi sarıçamlarında farklı bonitet ve yaşlarda, aralama
uygulanmış veya uygulanmamış toplam 15 deneme alanında, 6 yıl süre ile (1974-1979) tohum verimi ve
kalitesinin saptanması amaçlanmıştır. Böylece, aynı yöre ve deneme alanlarında, daha önce üç yıl için
(1971-1973) saptanmış olan sarıçam tohum verimi kalite ve kantitesi ile tohum yılları, bu çalışma sonucu
1974-1979 yıllarıyla birlikte 9 yıllık (1971-1979) periyodu kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Tohum
veriminin saptanması için Sündiken Dağları’nın kuzey aklanında saf, aynı yaşlı ve normal kuruluştaki
sarıçam populasyonlarından 15 deneme alanı seçilmiştir. Deneme alanları 50mx50m (0,25 hektar)
boyutlarında olup, orta yaşlı ve yaşlı deneme alanlarına 20’şer adet, genç deneme alanlarına ise 30’ar adet
tohum kapan yerleştirilmiştir. Tohum kapanların ağız genişliği 1/10 m2
dir. Araştırma sonuçlarına göre,
genel olarak iyi bonitet sarıçam populasyonlarının tohum verimi daha fazla bulunmuştur. Aynı bonitet
sınıfında en fazla tohum orta yaş populasyonlardan elde edilmiştir. Silvikültürel işlemler (aralama) tohum
verimini bir miktar artırmıştır. Tohum veriminin yıllara göre azalıp çoğalması, genel olarak tüm deneme
alanlarında aynı yönde olmuştur. Çatacık yöresinde zengin tohum yılları 2-3 yılda bir, zengin ve orta
tohum yılları birlikte dikkate alındığında peşpeşe veya 2 yılda bir oluşmaktadır. Boş tohum oranları bazı
istisnalar dışında yaşlı meşcerelerde ve zayıf bonitetlerde daha fazla bulunmuştur. Araştırma sonuçlarına
göre, Çatacık yöresinde üstün nitelikli doğal sarıçam populasyonları 40-45 yaşlarından sonra tohum
meşceresi olarak seçilebilir. Hatta gereken hallerde, tohum sağlamada, 180-200 yaşlarındaki
populasyonlardan da faydalanmak olanaklıdır.

Keywords

Tohum verimi, tohum yılları, sarıçam, Pinus sylvestris

References

• Alemdağ, Ş., 1967. Türkiye’deki sarıçam ormanlarının kuruluşu, verim gücü ve bu ormanların işletilmesinde takip edilecek esaslar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Teknik Bülten. Seri No. 20 Ankara.
• Anonim, 2006. Orman Varlığımız, T.C Çevre ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Orman İdaresi ve Planlama Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Battı, F., 1971. Ertragstafel und Leistungspotential der Kiefer (Pinus silvestris L.) in der Türkei. Freiburg. Inaugural -Dissertation zur Erlangung der Doktorwürde der Forstwissenschaftlichen Fakultât der Albert Ludvvig - Universitat zu Freiburg i. Br.
• Boydak, M., A. Çalışkan ve F. Bozkuş, 2002. Dursunbey-Alaçam yöresi Karaçamlarında (Pinus nigra subsp. Pallasiana) Tohum verimi ve değişimi, İ.Ü. Orman. Fakültesi Dergisi Seri A. 52 (2): 1-26.
• Boydak M. ve M. Çalıkoğlu, 2008. Toros Sediri’nin (Cedrus libani A. Rich.) Biyolojisi ve Silvikültürü. Ormancılığı Geliştirme ve Orman Yangınları ile Mücadele Hizmetlerini Destekleme Vakfı Yayını, Lazer Ofset Matbaası, 284 s., Ankara
• Boydak, M., 1975. Eskişehir-Çatacık Mıntıkası Ormanlarında sarıçam (Pinus sylvetris L.) m Tohum Verimi Üzerine Araştırmalar. İ.Ü. Orman Fak. Dergisi, Seri A. 15 (1): 159-240.
• Boydak, M., 1977. Eskişehir-Çatacık Mıntıkası Ormanlarında sarıçam (Pinus sylvetris L.) m Tohum Verimi Üzerine Araştırmalar. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No: 2325/230, 193 Sayfa, İstanbul.
• Canellas, I., F. M. Garcia and G. Montero, 2000. Silviculture and dynamics of Pinus sylvestris L. in Spain. Invest. Agr. 1: 233-253.
• Chatupka, W. and M. Giertych, 1973. Seed years in Picea abies (L.) Karst. Arboretum Kornickie Rocznik XVIII, Nadbitka, S. 183186, Poznan.
• Critchfield, W. B. and Jr. E. L.Little, 1966. Geographic distribution of the pines of the world. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, Miscellaneous publication, No. 991 – Washington.
• Eraslan, İ., 1971. Orman amenajmanı. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No. 1645/69 - İstanbul.
• Fırat, F,. 1973. Dendrometri. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No. 1800/193 - İstanbul.
• Florence, R. G. and J. R. Mc William, 1956. The influence of spacing on seed production. Zeitschrift für Forstganetik und Forstpflanzenzüchtung, Band 5, S. 97-102.
• Flovvells, H.A. and G.H Schubert, 1956. Seed crops of forest trees in the pine region of Colifornia. U.S. Department of Agriculture, Technical Bulletin. No. 1150, USA.
• Gülçür, F., 1966. Eskişehir (Çatacık) ormanlarında mikaşist üzerinde gelişen bazı toprak profillerinde araştırmalar. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri A. 16 (2): 1-44.
• Hagner, S, 1965. Cane crop fluctations in Scots pine and Norway spruce. Studia Forestalia Suecica, No. 33. Stockholm.
• Heikinheımo, O., 1948. Metsapuiden siementamiskyvysta, III. On the seeding capacity of forest trees III (İngilizce özetten faydalanılmıştır). Communicationes Instituti Forestalis Fenniae, No 35, Helsinki.
• Holmsquaard, E., 1972. Relation between climate and flowering, seed production and growth. Forest tree improvement 4. Akademisk Forlag, S. 53-66. Kobenhavn.
• Matthews, J. D., 1967. Orman ağaçlarının tohum verimini etkileyen faktörler. (Çeviren: Beşkök, T.E.). Orman Mühendisliği. 12: 1421.
• Matthews, J. D., 1971. İskoçya’da sarıçam'ın (Scots pine) silvikültürü (Çeviren: Atay, t.) İ.Ü. Orman Fakültesi konferansları 1970, s. 24-33 İstanbul.
• Morosow, G.F., 1928. Die Lehre vom Walde (Çeviri, Ruoff, S., Ruoff, H. ve Buchholz). Verlag von J. Neumann-Neudamm.
• Odabaşı, T., 1967. Lübnan Sediri (Cedrus libani Loud.) kozalak ve tohumu üzerine araştırmalar. Basılmamış doktora tezi, İ,Ü. Orman Fakültesi Silvikültür Kürsüsünde hazırlanmıştır.
• Pamay, B., 1962. Türkiye'de sarıçam (Pinus sylvestris L.) m Tabii Gençleşmesi imkânları Üzerine Araştırmalar. T.C. Tarım Bakanlığı O.G.M. Sıra No: 337, Seri No: 31, 196 Sayfa, İstanbul. Pamay, B., 1966. Türkiye’de yaş sınıfları metodunun uygulanmasından doğan gençleştirme problemleri (Silvikültürel Planlama). Fakülteler Matbaası, 64 s.
• Saatçıoğlu, F., 1969. Silvikültür I, silvikültürün biyolojik esasları ve prensipleri. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No: 1429/138. İstanbul.
• Saatçıoğlu, F., 1971. Orman ağacı tohumları. İ. Ü. Orman Fakültesi Yayınları No. 1649/173 İstanbul.
• Saatçıoğlu, F., 1970. Belgrad Ormanında Kayının (Fagus orientalis Lipsky) Büyük Maktalı Siper Metodu ile Tabii Olarak Gençleştirilmesi Üzerine Yapılan Deney ve Araştırmaların On Yıllık (1959-1969) Sonuçları. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri A. 20 (2): 1-67.
• Sarvas, R., 1962. Investigations on the flowering and seed crop of Pinus silvestris. Communiationes Instituti Forestalis Fenniae, No. 53, Helsinki.
• Sarvas, R., 1970. Investigation on the flovvering and seed crop of Picea abies Communicationes Intituti Forestalis Fenniae, No. 67, Helsinki.
• Tosun, S., 1992. Bolu Yöresi Doğu Kayın (Fagus orientalis Lipsky.) Ormanlarında Tohum Verimi Üzerine Araştırmalar. Orm. Araş. Ens. Yayınları, Teknik Bülten No: 232, 75 Sayfa, Ankara.
• Tosun, S., 2003. Bolu-Şerif Yüksel Araştırma Ormanında Sarıçam (Pinus sylvestrist L.) ve Uludağ Göknarı (Abies bornmüllerina Mattf.) Meşcerelerinde Tohum Verimliliğine ait 15 Yıllık (1986-200) Ara Sonuçlar. Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 9.
• Tosun, S., 2010. Bolu-Aladağ Ormanlarında Sarıçam (Pinus sylvestrist L.) ve Uludağ Göknarı (Abies bornmüllerina Mattf.)’nin Tohum Verimi Üzerine Araştırmalar. Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 13.
• Tunçdilek, N., 1953. Eskişehir ovası mevzii etüd. basılmamış doktora tezi. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü, No. 306.
• Tunçdilek, N., 1957. İç Anadolu’nun kuzeybatı bölümünde (Eskişehir bölgesinde) bitki örtüsünün dağılışına toplu bir bakış. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri B. 7 (1): 120139.
• Ürgenç, S., 1965. Doğu Ladini (Picea orientalis Lık. Carr.) kozalak ve tohumu üzerine araştırmalar. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları No. 417/40. İstanbul.
• Ürgenç, S., 1967. Türkiye’de çam türlerinde tohum tedarikine esas teşkil eden problemlere ait araştırmalar. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları No. 468/44 İstanbul.
• Ürgenç, S., 1977. Antalya Yöresi Alçak ve Yüksek Kademe Kızılçam Ormanlarında Tohum Veriminin Değişmesi (5 yıllık Araştırma Sonuçları). İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri A. 27 (2): 80-114.
• Ürgenç, S., M .Boydak, T. Özdemir, B. Ceylan, ve Ü. Eler, 1989. Kızılçam (Pinus brutia Ten.) Meşcerelerinde Aralama ve Hazırlama Kesimlerinin Tepe Gelişimi ve Tohum Hasılatına Etkileri Üzerine Araştırmalar. Orm. Araş. Ens. Yayınları, Teknik Bülten No: 210, 69 Sayfa, Ankara.
• Uslu, S., 1958. İç Anadolu steplerinin antropojen karakteri üzerine araştırmalar, İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri A. 8 (1): 138-178