Abstract
Nazal yol; geniş yüzey alanı, ince membran özellliği, düşük enzim aktivitesi ve fazla damarlanma yapı göstermesi gibi avantajları ile sistemik etkili ilaçların da uygulanış yolu olmuştur. Düşük molekül ağırlıklı, lipofilik ilaçların nazal uygulanması sonucu i.v. uygulamaya yakın absorpsiyon profili elde edilmektedir. Ancak, yüksek molekül ağırlıklı ve hidrofilik ilaçlar nazal mukozadan geçişte zorlanmaktadır. Bunun için de pek çok stratejiler geliştirilmiştir. Bunlar arasında en fazla üzerinde çalışma yapılanı biyoadezif polimerli ilaç taşıyıcı sistemlerdir. Bu sistemler, ilacın mukozada kalış zamanını uzatarak ve epitel hücreleri arasındaki sıkı birleşme noktalarını (tight junction) aralayarak ilaçların absorpsiyonu arttırmaktadır. Bu derlemede, nazal yolun avantaj ve dezavantajları, nazal anatomi, mukozadan geçiş yolları, nazal yoldan ilaçların absorpsiyonunu etkileyen faktörler, nazal mukozadan geçişin arttırılması, ilacın nazal boşlukta kalış süresini uzatan sistemler ile lokal ve sistemik tedavi için nazal yolla kullanılan veya üzerinde çalışılan ilaç grupları, nazal aşı uygulamaları ve nazal yol ile ilaçların beyine hedeflendirilmesinden kısaca bahsedilecektir