Development of Occupational Health and Safety Awareness Scale for Healthcare Professionals

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 322 - 341, 25.08.2025

Gülşah Deniz , Fehmi Volkan Akyön , Sibel Şeker

Abstract

The aim of this methodological study is to develop the "Occupational Health and Safety Awareness Scale for Healthcare Workers" to assess the awareness levels of healthcare workers regarding occupational health and safety. The study population consists of healthcare workers employed in a public hospital in Aydın, Turkey. The population includes 2,000 individuals, while the sample comprises 451 participants. Based on literature, an item pool of 87 items was initially prepared. Subsequently, 10 experts evaluated these items in terms of content validity, target audience relevance, and face validity. The scale items were revised according to the experts' feedback. Using the Lawshe Technique, the Content Validity Ratio (CVR) and Content Validity Index (CVI) were calculated, reducing the initial 87 items to 58 items. After conducting validity, reliability, and internal consistency analyses, the scale was further refined to 21 items grouped under three factors. The Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) value was 0.918, with a significant Bartlett's Test of Sphericity (p=0.000). Cronbach's Alpha coefficients were 0.915 for the first factor, 0.845 for the second, and 0.948 for the third, with an overall scale reliability of 0.954 indicating strong internal consistency. The findings indicate that the "Occupational Health and Safety Awareness Scale for Healthcare Workers," comprising 21 items grouped under three subdimensions, is a psychometrically sound instrument with high validity and reliability. It is recommended for use in future studies to evaluate occupational health and safety awareness among healthcare professionals and to guide interventions aimed at improving workplace safety practices.

Keywords

Occupational Health and Safety , Risk , Risk Analysis , Danger.

Sağlık Çalışanları için İş Sağlığı ve Güvenliği Farkındalık Ölçeğinin Geliştirilmesi

Abstract

Bu araştırma; sağlık çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliğine yönelik farkındalık düzeylerini belirlemek için “sağlık çalışanları için iş sağlığı ve güvenliği farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi’’ amacıyla planlanmış metedolojik bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini Aydın ilindeki kamu hastanesinde çalışan sağlık çalışanları oluşturmaktadır. Araştırmanın evreni 2000 kişiden örneklemi ise 451 kişiden oluşmaktadır. Literatür doğrultusunda 87 maddeden oluşan madde havuzu hazırlandıktan sonra 10 uzmanın maddelerin kapsam geçerliği, hedef kitleye uygunluğu ve görünüm geçerliği açısından görüşleri alınmış ve bu doğrultuda da ölçek maddeleri yeniden şekillendirilmiştir. Uzman görüşleri doğrultusunda Lawshe Tekniği kullanılarak Kapsam Geçerlilik Oranı ve Kapsam Geçerlik İndeksi hesaplanmış ve 87 maddeden oluşan ölçek 58 maddeye düşmüştür. Yapılan geçerlilik güvenirlik ve iç tutarlılık analizleri sonucu 58 maddelik ölçek 21 maddeye düşmüş ve 3 faktör altında toplanmıştır. Sağlık çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği farkındalığını ölçen bu ölçeğin Kaiser-Mayer-Olkin (KMO) değeri 0.918, Bartletts Küresellik Testi (p<0,001) değerinin p=0.000 olduğu görülmüştür. Ölçeğin alt boyutlarının her biri için Cronbach’s Alpha katsayısı ayrı ayrı hesaplanmıştır. Birinci alt boyut için 0.915, ikinci alt boyut için 0.845, üçüncü alt boyut için 0.948 değerleri elde edilmiştir. Ölçeğin tamamının Cronbach’s Alpha katsayısı ise 0.954 olarak hesaplanmış ve maddelerinin birbiri ile tutarlı olduğu görülmüştür. Yapılan analizler sonucunda 21 madde ve 3 alt boyuttan oluşan “Sağlık Çalışanları İçin İş Sağlığı ve Güvenliği Farkındalık Ölçeği” geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olarak kullanılabilir.

Keywords

İş Sağlığı ve Güvenliği , Risk , Risk Değerlendirme , Tehlike.

References

• Akçadağ, (2013). Tek değişkenli ve çok değişkenli bazı normallik testlerinin karşılaştırılması. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya. https://l24.im/kpm6
• Aksoy. B. (2016). Hemşirelik öğrencilerinde mesleki risk algısı: bir ölçek geliştirme çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi. Sağlık Bilimleri. Enstitüsü. Edirne. https://l24.im/7eoM9u4
• Arıcı. K. (1999). İşçi sağlığı ve iş güvenliği dersleri. Ankara. Tes-İş Eğitim Yayınları. Ankara.
• Avcı, A. (2015). Öğretmen algilarina göre okul müdürlerinin liderlik stilleri. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi 12(2), 161-189. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/93226
• Balkır, Z. G. (2012). İş sağlığı ve güvenliği hakkının korunması: işverenin iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu. Sosyal Güvenlik Dergisi, 2(1), 56-91. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/282898
• Bayhan, S. (2005). Ankara üniversitesi cebeci sağlık yüksekokulu hemşirelik bölümü öğrencilerinin ve tıp fakültesi hemşirelerinin mesleki riskleri konusunda bilgi düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek LisansTezi. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Bryman, A.. & Cramer. D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS release 10 for windows. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203471548
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. kuram ve uygulamada eğitim yönetimi.organizasyonu. Sosyal Güvenlik Dergisi, 2(1), 470-483.. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/282898
• Comrey, A. L. & Lee. H.B. (1992). A first course in factor analysis. NewJersey: Erlbaum. https://doi.org/10.4324/9781315827506
• Çiçek, Ö. ve Öçal, M. (2016). Dünyada ve türkiye’de iş sağliği ve iş güvenliğinin tarihsel gelişimi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi. 5(11). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/263389
• Delice, A. & Ergene, Ö. (2015). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi: matematik eğitimi makaleleri örneği. Karaelmas Journal of Educational Sciences. 3. 60-75. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2160898
• Devebakan, N. (2008). Sağlık çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği. Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası.
• DeVellis, F. R. (2014). Ölçek geliştirmede kuram ve uygulamalar. (T. Totan. Çev.). (3. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Dizdar, E. N. (2008) . İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemlerinde Risklerin Yapay Sinir Ağlarının Değerlendirilmesi 4. Baskı. Trabzon: Murathan Yayınevi. https://doi.org/10.1002/1348-9585.12129
• Faller, E. M., N. Bin Miskam, A. (2018). Pereira Exploratory Study on Occupational Health Hazards among Health Care Workers in the Philippines, Annals of Global Health, 31; 84(3): 338-341. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6748249/
• Gerek, H. N. (2004). İş sağlığı ve iş güvenliği. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayınları.
• Harrington, D. (2009). Confirmatory factor analysis. Oxford University Press. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16924&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Kalaycı, (2006). SPSS Uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. 2. bs.. Asil Yayın Dağıtım. Ankara. Klinik Tanısı. Springer. Boston. MA.
• Karacan, E., & Erdoğan. Ö. N. (2011). İşçi sağlığı ve iş güvenliğine insan kaynakları yönetimi fonksiyonları açısından çözümsel bir yaklaşım. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. (21). 102-117. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/251902
• Kartal, M. (2006). Bilimsel araştırmalarda hipotez testleri. Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
• Keller, G., & Warrack B.. (2003). “Statistics for management and economics”. Brooks/ColeThomson Learning. USA.
• Kline, R. B. (2005). Structural equation modeling. 2. Baskı. Newyork: The Guilford Press.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3th ed.) Guilford Press.
• Lawshe, C. H. (1975). A qualitative approach to content validity. Personnel Psychology. 28: 563-575.
• Manyele,. S. V.. Ngonyani,. H. A. M.. & Eliakimu, E. (2008). The status of occupational safety among health service providers in hospitals in tanzania. Tanzania journal of health research. 10(3). 159-165. https://www.ajol.info/index.php/thrb/article/view/14356/2710
• Mollaoğlu, M., Fertelli, T., & Tuncay, FÖ. (2010). Hastanede çalışan hemşirelerin çalışma ortamlarına ilişkin algılarının değerlendirilmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 5(15), 17-30. https://l24.im/LloNpkP
• Nunnually, J.C. (1978). Psychometric theory. NewYork: McGraw-Hill Companies.
• Sancı, V. (2017). İş güvenliği uzmanlarının iş sağlığı ve güvenliği konusundaki algıları ile iş tatmini ve örgütsel bağlılık ilişkisinin incelenmesi, Doktora Tezi. Karabük Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Karabük. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/646448
• Şahin, N. E. ve Aslan, F. (2016) “Sağlığı geliştirme ve iş sağlığı hemşireliği.” 1.Uluslar Arası İş Güvenliği ve Çalışan Sağlığı Kongresi. 06-07 Mayıs. s.49- 50. Kocaeli.
• Şen, M. (2015). İş sağlığı ve güvenliği kavramı. Tarihsel gelişimi ve dayanakları. Melikşah Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 4(1). 77-116. https://www.jurix.com.tr/article/4718?u=0&c=0
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlik. Seçkin Yayıncılık: s.105-788. ; Ankara.
• Tabachnick, BG., & Fidell, LS (1996). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı (3. baskı). New York: Harper Collins.
• Tavşancıl, E. (2002). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri Analizi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tezcan, İ. (2019). Hemşirelerde sabır: bir ölçek geliştirme çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Isparta.
• Tonus, H. Z., & Oruç, İ. (2012). İnsan kaynakları yönetiminde etik dışı davranışlar ve yönetimi: bir işletmenin personel yönetmeliği içerik analizi. İş Ahlakı Dergisi, 5(10), 149-181 https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423904562.pdf
• Turan, G., & Taşkın, M. (2016) “Güncel kanunlar çerçevesinde tarafların iş sağlığı ve güvenliği sorumluluğu.” 1. Uluslar Arası İş Güvenliği ve Çalışan Sağlığı Kongresi. 06-07 Mayıs. s.147-148. Kocaeli.
• Uzuntarla, F., Küçükali, S.. & Uzuntarla, Y. (2020). An analysis on the relationship between safety aw. Journal of Occupational Health 62(1). https://doi.org/10.1002/1348-9585.12129