Kadro Movement and the Influence of Vedat Nedim Tör

Yıl 2022, , 1079 - 1098, 22.12.2022

Hikmet Yaman

https://doi.org/10.21551/jhf.1206980

Cited By: 2

Öz

It is important to evaluate the social, political, and literary environment in which Vedat Nedim Tör, one of the most important cultural and artistic figures of Republican Turkey, was born, grew up, and later influenced. In addition to his education and literary studies in reputable educational institutions, his association with prominent intellectuals of the Turkish intellectual world such as Mustafa Suphi, Ethem Nejat, Nazım Hikmet, Arab İsmail Hakkı and Sadık Ahi (Mehmet Eti) had undeniable effects on the maturation of Tör's literary personality and statesmanship. His being one of the founders of the Kadro Movement and Kadro Magazine, which was formed with the idea of implementing the ideology of the Turkish revolution together with Şevket Süreyya Aydemir, Burhan Asaf Belge, İsmail Hüsrev Tökin and Yakup Kadri, has taken its place in the Turkish world of thought as another important event. Vedat Nedim Tör's relationship with the Kadro Movement, who worked as the Editorial Director for two years in the Kadro Magazine, which was established with the permission of Mustafa Kemal Atatürk, is a subject worthy of research. Born in 1929 in an environment where the World Economic Depression combined with the severe conditions in Turkey, the ideas defended by the Kadro Movement were discussed. Tör's position in the Kadro Movement, the role he played in the establishment of the movement, his activities within the movement, his administrative personality and his writings on issues such as economy, tourism and culture are the basis of this study. This article analyses the life and intellectual activities of Tör, who became one of the most important figures in the history of the Republic with his bureaucrat and political identity, and his relationship with the Kadro Movement.

Anahtar Kelimeler

1929 Buhranı, Kadro Hareketi, Kadro Dergisi, Vedat Nedim Tör, Cumhuriyet.

Kadro Hareketi ve Vedat Nedim Tör Etkisi

Öz

Cumhuriyet Türkiye’sinin mühim kültür ve sanat şahsiyetlerinden birisi olan Vedat Nedim Tör’ün içinde doğduğu, büyüdüğü ve daha sonradan etkide bulunduğu toplumsal çevrenin sosyal, siyasal ve edebi açıdan değerlendirilmesinde fayda bulunmaktadır. Saygın eğitim kurumlarında gördüğü tahsil ve edebi çalışmalarının yanında Mustafa Suphi, Ethem Nejat, Nazım Hikmet, Arap İsmail Hakkı ve Sadık Ahi (Mehmet Eti) gibi Türk fikir dünyasının önde gelen münevverleriyle olan birlikteliği, Tör’ün edebi kişiliğinin ve devlet adamlığının olgunlaşmasında yadsınamaz etkilerde bulunmuştur. Şevket Süreyya Aydemir, Burhan Asaf Belge, İsmail Hüsrev Tökin ve Yakup Kadri ile birlikte Türk devriminin ideolojisini tatbik etmek ülküsüyle oluşturulmuş Kadro Hareketi ve Kadro Dergisi’nin kurucularından olması da bir başka mühim hadise olarak Türk düşünce dünyasındaki yerini almıştır. Mustafa Kemal Atatürk’ün izniyle kurulan Kadro Dergisi’nde iki yıl Neşriyat Müdürlüğü yapan Vedat Nedim Tör’ün Kadro Hareketi’yle münasebeti araştırılmaya değer bir konudur. 1929 Dünya İktisadi Buhranının Türkiye’nin içinde bulunduğu ağır koşullarla birleştiği bir ortamda doğan Kadro Hareketi’nin savunduğu fikirler tartışılmıştır. Tör’ün Kadro Hareketi içerisindeki konumu, hareketin kuruluşunda oynadığı rol, hareket içindeki faaliyetleri, idareci kişiliği ile ekonomi, turizm ve kültür gibi konular üzerine yazdığı yazılar, çalışmada esas alınmıştır. Bu makale, bürokrat ve siyasi kimliği ile Cumhuriyet tarihinin önemli figürlerinden birisi haline gelmiş Tör’ün hayatını, entelektüel faaliyetlerini ve Kadro Hareketi’yle ilişkisini irdelemektedir.

Anahtar Kelimeler

1929 Buhranı, Kadro Hareketi, Kadro Dergisi, Vedat Nedim Tör, Cumhuriyet.

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, İttihatçılıktan Kemalizme. Kaynak Yayınları, İstanbul, 2009.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal 1922 -1938, Cilt 3, Remzi Kitabevi, Ankara, 2021.
• ___________. “CHP Parçalanıyor mu?” Milliyet, 14 Kasım 1970.
• ___________. “Köye Girmeyen, Köyde Yerleşmeyen Milli İnkılaplar Düşünülemez”, Milliyet, 11 Kasım 1970.
• ___________. “İnkılap Yürüyor”, Milliyet, 12 Kasım 1970.
• ___________. “Kadro Hareketi Amaç Yeni Bir Türkiye Yaratmak”, Milliyet, 11 Kasım 1970.
• ___________. “Kadro Hareketi Atatürk Devrimi İçin Bir Direnişti”, Milliyet, 10 Kasım 1970.
• ___________. İnkılap ve Kadro, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2021.
• ___________. “Tek Kurtuluş Yolu İktisadi Devlet Teşekkülleri”, Milliyet, 18 Kasım 1970.
• ___________. “Manevi Himaye Yanında Kadro’yu Atatürk ve İnönü Teşvik Etmişti”. Milliyet, 19 Kasım 1970.
• ___________. “İnkılabın İlk Dayanağı Büyük Sanayi Ülkelerine Karşı İktisadi Direniş”, Milliyet, 16 Kasım 1970.
• ___________. “Kadro Hareketi (Milli Kurtuluş Hareketleri Konusunda) İlk Araştırmadır”, Milliyet, 15 Kasım 1970.
• Aytul, Turhan, (1979). “Kadro Uzun Yıllar Tartışılan Bir Dergiydi”, Milliyet, 19 Eylül 1979.
• ___________. “Kadro İnönü’nün Benimsediği Devletçilik Politikasını İzliyordu”, Milliyet, 20 Eylül 1979.
• Belge, Burhan Asaf, “Çökmekte Olan Cihan Nizamı”, Kadro, 1(1), 1932a, s. 21-27.
• Bostancı, Naci, Kadrocular ve Sosyo-Ekonomik Görüşleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Cilt 10, (Basım Yeri ve Tarihi Yok), Gelişim Yayınları.
• Cem Büyük Ansiklopedisi. Cilt 7. (Basım Yeri ve Tarihi Yok): Cem Ansiklopedik Yayınları.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara, 2004.
• Ertan, Temuçin Faik, Atatürk Döneminde Devletçilik-Liberalizm Tartışmaları: Şevket Süreyya Aydemir-Hüseyin Cahit Yalçın, Phoenix Yayınevi, Ankara, 2010.
• Hatipoğlu, S. R., Türkiye’de Ziraat Buhranı, TC Ziraat Enstitüsü, No. 39, Ankara, 1936.
• Gençtürk, Senem Hızal, “Cumhuriyetin İlk Dönemlerinde Bir ʺRıza Mühendisiʺ: Vedat Nedim Tör”, Türklük Bilgisi Araştırmaları, Cilt 37, Aralık 2012.
• Hüsrev, İsmail, “Hammadde Memleketlerindeki Para Buhranının Karakteri”, Kadro, Sayı 1, 1932.
• Kabaklı, Ahmet, Temellerin Duruşması 2 – Gazi ve Atatürkçüler, Türk Edebiyat Vakfı, İstanbul, 2015.
• Kadro Aylık Fikir Mecmuası Tıpkı Basım 1932-1934, İleri Yayınları, İstanbul, 2011.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Zoraki Diplomat, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Karpat, Kemal H., Türk Siyasi Tarihi: Siyasal Sistemin Evrimi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2015.
• Kayalı, Kurtuluş, Türk Düşünce Dünyasının Bunalımı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
• Koçak, Cemil, Umumi Müfettişlikler (1927-1952), İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• Korkmaz, Alemdar, “Basında Kadro Dergisi ve Kadro Hareketi İle İlgili Bazı Görüşler”, Kadro Tıpkı Basım, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, Kalite Matbaası, Ankara, 1980.
• Köker, Levent, Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2009.
• Mardin, Şerif, Türkiye, İslam ve Sekülarizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• ___________. Türkiye’de Toplum ve Siyaset, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi, Cilt 10, (Basım Yeri Yok), Sabah Yayınları, 1992.
• Mumcu, Uğur, “Aydemir ve Bayar”, Cumhuriyet, 20 Eylül 1985.
• Şavlı, Rahmi, 1929-1930 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye Yansıması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, 1993.
• Tanör, Bülent, Kurtuluş Kuruluş, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2010.
• Tekeli, İlhan ve İlkin, Selim, Bir Cumhuriyet Öyküsü: Kadrocular ve Kadroyu Anlamak, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.
• ___________. 1929 Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, Türkiye Belgesel İktisat Tarihi Serisi No 2, Orta Doğu Teknik Üniversitesi İdari İlimler Fakültesi, Yayın No 30, Ankara, 1977.
• Timur, Taner, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi, Ankara, 2013.
• Tör, Vedat Nedim, “Müstemleke İktisadiyatından Millet İktisadiyatına”, Kadro, 1(1), 1932a, s. 8-11.
• ___________. Yıllar Böyle Geçti, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2010.
• Tura, A. R., “Türkiye’de Troçkizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, ʺSolʺ, Cilt 8, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014. Türkeş, Mustafa, Kadro Hareketi, İmge Kitabevi, Ankara, 1999.
• Türkeş, M., “Güdük Bir Edebiyat Kanunu”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, ʺKemalizmʺ, Cilt 2, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• V. N. Tör, 75, Kıral Matbaası, İstanbul, (Basım Tarihi Yok).
• Yaman, Hikmet, Bir Cumhuriyet Aydını: Vedat Nedim Tör, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Eskişehir, 2017.
• Yıldız, Aytaç, Üç Dönem Bir Aydın: Burhan Asaf Belge (1899-1967), İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.