IN NINETEENTH CENTURY, THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF FAMILIES IN DIYARBAKIR: MARRIAGES AND DIVORCES

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 82 - 108, 17.04.2016

Gürkan Cevger

Öz

The family is the cornerstone of the smallest structures of society. This is the formation of a sacred institution, it is important to structure the distribution and demographic studies to determine the history of time. The formation of the Imperial family, knowledge of events occurring during the formation of both examined, and is of great importance for the investigated time frame. In this study, in terms of family formation and distribution of the Ottoman Muslims and non-Muslims were treated separately. At this stage, how to install it and what now scattered documents from the archives of the family in the process, such as the disbanding of the family are subject to review within Diyarbakir. It has also examined the demographic structure of the family in the 18th century in Diyarbakir in this study. The average number of children of Muslim or Muslim families living in the city, these children are detected and gender distribution as a result of screening of Diyarbakir probate registry, the data obtained is supplemented by tables and graphs. We are also very important for the family in Diyarbakir subject of polygamy has also been investigated in the archive documents axis.

Key Words: 18th Century, Diyarbakır, Family, Demografic Structure.

Anahtar Kelimeler

-

XVIII. YÜZYILDA DİYARBAKIR ŞEHRİNDE AİLENİN OLUŞUMU, DAĞILMASI VE DEMOGRAFİK YAPISI

Öz

Aile, toplumu oluşturan en küçük yapı taşıdır. Bu kutsal kurumun oluşumunu, dağılımını ve demografik yapısını zaman içerisinde tespit etmek tarihi çalışmalar açısından önem arz etmektedir. Osmanlı ailesinin oluşumu ve bu oluşum esnasında meydana gelen hadiselerin bilinmesi hem incelenen bölgede,  hem de incelenen zaman dilimi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Osmanlı ailesinin oluşum ve dağılım sürecini Müslümanlar ve gayrimüslimler açısından ayrı ayrı ele aldık.  Bu aşamada Diyarbakır şehrindeki ailelerin nasıl kurulup dağıldığı ve ailelerin dağılırken ne gibi süreçlerden geçtiği arşiv vesikaları dâhilinde incelemeye tabi tutulmuştur. Ayrıca bu araştırmada 18. yüzyılda Diyarbakır şehrinde ailenin demografik yapısı da incelenmiştir. Şehirde yaşayan Müslüman veya gayrimüslim ailelerin ortalama çocuk sayıları, bu çocukların cinsiyet dağılımları Diyarbakır tereke defterlerinin taranması neticesinde tespit edilip,  elde edilen veriler tablo ve grafikler ile desteklenmiştir.  Ayrıca Diyarbakır şehrinde aile için çok önemli olan çok eşlilik konusu da arşiv vesikaları ekseninde araştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler: 18. Yüzyıl, Diyarbakır, Aile, Demografik Yapı

Anahtar Kelimeler

18. Yüzyıl, Diyarbakır, Aile, Demografik Yapı

Kaynakça

• Diyarbakır Şeriyye Sicilleri No: 310, 313, 315, 363, 349, 359, 599, 588, 600, 364, 592, 352, 355.
• Diyarbakır Ahkâm Defterleri No: 1, 4.
• Akgündüz, Ahmet, “Başlık”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, V, (1992), s. 131-133.
• Akgündüz Ahmet- Öztürk, Said, Bilinmeyen Osmanlı, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 2000.
• Akyılmaz, Gül, “Osmanlı ve Aile Hukukunda Kadın”, Türkler, X, (2002), s. 365-374.
• Atar, Fahrettin, “Nikâh”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXXIII, (2007), s. 112.
• Aydın, Mehmet Akif, “Osmanlılarda Aile Hukukunun Tarihi Tekâmülü” Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, II, (1992), s. 437-438.
• Aydın, Mehmet Akif, İslam ve Osmanlı Aile Hukuku, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 1985.
• Bardakoğlu, Ali,“ Vesayet”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXXXIII, (2013), s.66.
• Bozkurt, Gülnihal, Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1996.
• Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1974, s. 217.
• Cin, Halil, Eski Hukukumuzda Boşanma, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1976, s. 33-34.
• Çınar, Hüseyin, “18. Yüzyılın İlk Yarısında Ayıntab Şehrinin Sosyal ve Ekonomik Durumu” İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2000.
• Demirel, Ömer, Gürbüz, Adnan, Tuş, Muhittin, “Osmanlılarda Ailenin Demografik Yapısı”, Sosyo- Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, I, (1992), s.102.
• Demirel, Ömer, “1700-1730 Tarihlerinde Ankara’da Aile’nin Niceliksel Yapısı”, Belleten, LIV (211), (1990), s. 958-959.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 2010.
• Düzbakar, Ömer, “Osmanlı Toplumunda Çok Eşlilik: 1670-1698 yılları Arasında Bursa Örneği”, Osmanlı Tarihi Araştırma Merkezi, XXIII, (2008), s. 88.
• Eken, Galip ,“XVIII. Yüzyıl Ortalarında Antep’te Aile” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, VI, (2000), s. 488.
• Er, İlker, “Balıkesirli Tereke Sahipleri Hakkında Sosyo- Kültürel Açıdan Bazı Değerlendirmeler”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XII/XXI, (2009), s. 374.
• Erbay, Celal, “Nafaka”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXXII, (2006), s. 282.
• Erten, Hayri, Konya Şer’iyye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı (XVIII. Yüzyılın İlk Yarısı), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001, s. 59.
• Gül, Abdülkadir ,“Antakya’da Ailenin Sosyal ve Ekonomik Yapısı Hakkında Bazı Değerlendirmeler (XVIII. Yüzyıl)”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, VI, (2013), s. 406.
• Gürhan, Veysel, “XVIII. Yüzyılda Mardin Şehri”, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi) , Ankara 2012.
• Kamil Ali, Kevser- Öğüt, Salim, “Çok Evlilik ”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, VIII, (1993), s. 365.
• Kurt, Abdurrahman, “Dini Kaynakların, Çok Eşliliğe İlişkin Görüşleri ve Osmanlılarda Çok Eşlilik”,Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VIII/VIII, (1999), s.183-214.
• Ortaylı, İlber, “ Osmanlı Hukukunda Gelenek,Şeriat ve Örf”, Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, II, (1992), s. 456.,
• Ortaylı, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile, Timaş Yayınları, İstanbul 2013.
• Özkaya, Yücel 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, YKY, İstanbul 2010.
• Özmel, İsmail, “Kayyum”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXV, (2002), s.107.
• Öztürk, Said, “Osmanlı’da Çok Evlilik”, Türkler, X, (2002), s. 385.
• Öztürk, Said, “Osmanlı’da Çok Evlilik”, 387. Said Öztürk, “Osmanlı Toplumunda Çok Evliliğin Yeri”, Osmanlı, Ed. Güler Eren, VII, (1999), s. 408.
• Savaş, Saim, “Fetva ve Şeriyye Sicillerine Göre Ailenin Teşekkülü ve Dağılması”, Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, II, (1992), s. 522-524.
• Tuş, Muhittin, “Kayseri Tereke Defterleri Üzerine Bir Araştırma (1700-1730)” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, IV, (1999), s. 160.
• Tuş, Muhittin, Sosyal ve Ekonomik Açıdan Konya, Konya Ticaret Odası Kültür ve Eğitim Yayınları, Konya 2001.
• Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Paradigma Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Yaman Ahmet, İslam Aile Hukuku, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2015.
• Yörük, Saim, “XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Adana Kazâsı (1700-1750)”, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 2011.