DEER BELIEF AND DEER SACRIFICE AROUND STEPPE CULTURE

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 178 - 189, 17.04.2016

Aslı Kahraman Çınar

https://doi.org/10.21551/jhf.v2i1.5000178239

Cited By: 1

Öz

Turkish people have spreaded on a large area historically. They have left a mark on all the places they reach. The history of Turks begun in Central Asian Steppes. In reaction to the steppe culture, the human communities of Turks are hunter-nomad communities. The hunter-nomad comminuties make a living from stockfarming and apiculture. The deer is one of the essential animals for t he hunter-nomad communities in the daily life. In the steppe, the deer is seen in all area of social life. Further, the deer motives are commonly used in political, military, financial, the most religious areas. The hunter-nomad comminuties benefit by the meat, milk, leather, horns, nails, etc of the deer. In this study, we dwell on the deer with regard to its intended purposes and usage areas according to steppe culture. The references of this study are references are inscriptions, mythologic stories and archeological datas.

Keywords:Steppe, deer, shaman, totem, sacrifice

Anahtar Kelimeler

-

BOZKIR KÜLTÜR ÇEVRESİNDE GEYİK İNANCI VE GEYİK KURBANI

Öz

Türkler tarihleri boyunca geniş coğrafyalara yayılmış, ulaştıkları her bölgeye kültürlerinden izler bırakmışlardır. Türk tarihi, merkez olarak Orta Asya (Bozkır) coğrafyasında başlamıştır. Bozkır kültürünün doğal bir sonucu Türk topluluklarının avcı-göçebe toplumlar olmasıdır. Avcı-göçebe toplumlar ise geçimlerini besicilik ve acılık ile sağlamıştır. Geyik de avcı-göçebe bozkır toplumları için günlük yaşamın vazgeçilmez hayvanlarından biri olmuştur. Bozkırda geyiğin sosyal yaşamın yanı sıra siyasi, iktisadi, askeri ve en çok da dini alanlarda sıkça kullanıldığı görülmüştür. Geyiğin etinden, sütünden, derisinden, boynuzundan, tırnağından vs. her parçasından faydalanılmıştır.  Bu çalışmada Bozkır kültür çevresinde geyiğin dini hayatın hangi alanlarında, hangi amaçlarla kullanıldığına yer verilecektir. Bu bilgiler için yazıtlardan, mitolojik hikâyelerden ve arkeolojik verilerden yararlanılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Bozkır, geyik, şaman, totem, kurban

Kaynakça

• AYNAKLAR
• Adji, M. (2002). Kıpçaklar (Türklerin ve Büyük Bozkırın Kadim Tarihi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, (1. Baskı), Ankara.
• Aytaş, G. (1999). Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Kış, S.12, 1-16.
• Artun, E. (2004), Türklerde İslamiyet Öncesi İnanç Sistemleri, Öğretiler, Dinler, http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/, 1-23.
• Ateş, M. (2001). Mitolojiler ve Semboller, Milenyum Yayınları, İstanbul.
• Bruhl,L.L. (1925), La Mentalite Primitive, France.
• Bozkurt, F. (1995). Türklerin Dini, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Çoruhlu, Y.(1972). Türk Sanatında Görülen Hayvan Figürleri, (Türk Sanatında Görülen Hayvan Figürlerine “Gök ve Yer” Sembolizmi Açısından Bir Bakış, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 87, 17-42.
• Çoruhlu, Y.(1987) Türk Şamanizminde Biçim Değiştirme Olayı Ve Türk Sanatı İle Bağlantısı Üzerine Birkaç Söz, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.1, S.1.
• Çoruhlu, Y.(1995) Türk Sanatında Görülen Geyik Figürlerinin Sembolizmi, Toplumsal Tarih, C.3, S.18,
• Çoruhlu, Y.(1999). Türk Mitolojisinin ABC’si, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Çoruhlu, Y.(2002). Türk Mitolojisinin Anahatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Dalkesen, N. (2015). Orta Asya’dan Anadolu’ya Türk Kültüründe Geyik Kültü, Milli Folklor, Yıl.27, S.106, Ankara, 58-69.
• Durmuş, İ. (2007 ). Arkeolojik Kalıntı, Buluntu ve Yazılı Belgelere Göre Köl Tigin-Bilge Kağan Anıtlıkları ve Bu Anıtlıklardaki Türk Kültür Unsurları, Gazi Türkiyat, 2007/1, Ankara, 35-58.
• Dubrovsky, D. (2003). Cuci Ulusu’nun Cenaze Törenlerinde At Kurban Edilmesi, Türkler III, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Esin, E. (2004). Türk Sanatında İkonografik Motifler, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• Esin, E. (1979). Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Esin, E. (1978). İslamiyet’ten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslam’a Giriş, Edebiyat Fakültesi
• Esin, E. (2002). İç Asya’da Milattan Önceki Bin Yılda Türklerin Atalarına Atfedilen Kültürler, Türkler I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Güven, M. (2003). Oğuz Kağan Destanı’nda Hayvanlar, Milli Folklor, C.8, Yıl. 15, S.57, s.86-87.
• Grakov, B. (2006). İskitler, Selenge Yayınları, İstanbul.
• Herman P. (2012). Die Skythen, Berlin.
• Kalafat, Y. (2012 a). Türk Kültürlü Halklarda Mitler, Berikan Yayınları, Ankara.
• Kaya, M. (2009). Dede Korkut Kitabı ve Manas Destanı’nda Av Kültünün İzleri, Acta Turcica, S.1, 1-7.
• Mandaloğlu, M.(2013). Türk Mitolojisinden Anadolu’ya Taşınan Kültür: Geyik Motifi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.6, S.27, 383- 391.
• Mülayim, S.(1994). Kuzeyde Geyik Kültü ve Hayvan Üslubunun Doğuşu, Sanat Tarihi Dergisi, Sayı:7, 163-184.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Önal, M.N. (2009). Kutsalın Türk Kültüründeki İzleri: Tanrısal Simgecilik, Milli Folklor, Yıl.21, S.84, 145-158.
• Radloff, W.(1954) Sibiryadan I, Maarif Vekaleti Yayınları, İstanbul.
• Roux, J. P. (2000). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Sagitov, M. M. (1986) Başkurt Folklorunda Hayvanlara Tapınma, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı (Belleten), 1982-83, Ankara, 125-132.
• Sieroszewski, W (1902). Du Chamanisme d’apres les croyances des Yakoutes, RHR, c.46, 204-233 ve 299-338.
• Stein, R. (1937). Leao-tche, çeviri ve notlar, TP, C.XXXV, 1-154.
• Tanyu, H.(1980). İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Tekçe, E. F. (1993). Pazırık Altaylar’dan Bir Halının Öyküsü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.