Münşeât Mecmuâlarının Tarihi Gelişimi Ve Râmi Mehmed Paşa’nın “Hulâsa-i İnşâ” İsimli Eseri

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 3, 84 - 100, 25.12.2016

Ersin Kirca Kırca

https://doi.org/10.21551/jhf.281917

Cited By: 4

Öz

Münşeat mecmuaları inşâ ilminin kurallarına uygun olarak yazılmış
resmî ve özel mektupların veya şiirlerin bir araya getirilmesi ile oluşturulan
eserlerdir. Bu eserler edebiyat ve tarih açısından son derece önemlidir. Münşeât
mecmualarının yazılmasının en önemli amçlarından biri Emevîler döneminden
itibaren İslam devletlerinde çok önemli roller üstlenen kâtiplere yazışma usul
ve kaidelerini öğreterek bu bilgileri gelecek nesillere aktarmaktır. Bilinen
ilke münşaet mecmuası Emevî Halifesi II. Mervân'ın kâtibi Abdül-hamîd
el-Kâtib’in (ö. 132/750) “Risale ile’l-küttâb” isimli eseridir. Bundan sonra
Abbasîler, Fatımîler, Eyyûbîler, İlhanlılar, Selçuklular, Türkiye Selçuklu Devleti
ve Osmanlı Devleti döneminde pek çok münşeât mecmuası kalemi alınmıştır.
Bunlardan biri de Osmanlı Devleti’nde kâtiplikten, Reisülküttüblığa ve nihayet
sadrazamlığa kadar yükselmiş olan ünlü devlet adamı Râmi Mehmed Paşa’nın
1797 yılında, kâtiplik mesleğine özenen oğlu Molla Hasan’a kitabet fenini ve
mektup kaidelerini öğretmek için kaleme aldığı, Hülasa-i İnşâ isimli eseridir.
On üç fasıldan oluşan bu eserde kitabet âdabı, mektup yazılırken dikkat edilecek
hususlar, menşur, tevki‘, nişan, emir, risale, hüccet, sakk vedia, kabale, ceride,
harita, mürasele, ruk‘a, ser-name, vesika, temessük gibi kavamlar, mektup
yazılan kalemlerin özellikleri, Arap harflerinin ortaya çıkışı, kâtip ve münşilerde
bulunması gereken özellikler, defter tutulma kaideleri, müd, kise, keyl, kadeh,
şinik, şer; zirâ‘, dakika, kırât, miskal ve dirhem gibi ölçü birimleri ile vergiler
hakkında ayrıntılı bilgiler vermektedir.  

Anahtar Kelimeler

Münşeât Mecmuası, Râmi Mehmed Paşa, Hulâsa-i İnşâ

The Historical Development of Münşeât Magazines and Rahmi Mehmed Pasha’s Work that Titled as Hülâsâ-i İnşâ

Öz

Münşeât magazines are Works created by bringing together official and private letters or poems
that written according to the rules of inşâ. These Works are extremly important in terms of literature and
history. One of the most important aims of writing the Münşeât magazines to teach the correspondence
and the bases of correspondence to the clerks and convey this information to future generations. The first
known Münşeât magazine was “Rasale ile’l-küttâb” work of Abdül-Hamîd al-Qâtib (b. 132/750) who was
Umayyad Caliphate Mervan’s clerk. From then on, many Münşeât magazines were written in the period
of Abbasids, Fatimids, Ayyubids, Ilkhanids, Seljuks, Turkey Seljuks and Ottoman Empires. One of these
Hulâsa-i İnşâ, which writen by the famous statesman Rami Mehmed Pasha, who had ascended to the top of
the monument, the reisulktütblüğ and finally to the Grand Vizier in the Ottoman Empire. Rami Mehmed
Pasha wrote this work in 1797 to teach the principles of clerkship and letter writing for his son Hasan,
who wanted te be a clerk. This work consists of thirteen chapters. At this chapters detailed information is
given about writing rules, terms such as “menşur”, “tevki‘“, “nişan”, “sakk”, “vedia”, “kabale”, “cerîde”, map,
“mürâsele”, “ruk‘a”, headline, “vesika”, “temessük”, features of letter writing pens, the emergence of Arabic
letters, bookkeeping procedures, measurement units such as “müd”, “kise”, “keyl”, “kadeh”, “şinik”, “şer”;
“zirâ‘“, “dakika”, “kırât”, “miskal” and “dirhem”, and taxes.  

Anahtar Kelimeler

Münşeât magazine, Rami Mehmed Pasha, Hulâsa-i İnşâ

Kaynakça

• Râmi Mehmed Paşa, Hülâsa-i İnşâ, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi,
• no: T5492, vr. 68-77