Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Köstendil (Ilıca) Mahalleleri

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 136 - 150, 24.04.2017

Musa Sezer

https://doi.org/10.21551/jhf.295796

Öz

Tarihte Ilıca ismiyle de anılan Köstendil şehri günümüzde, Bulgaristan’ın batısında Sırp, Makedon ve Bulgar sınırlarının kesiştiği bölgede yer almaktadır. 1372’de Sultan I. Murad tarafından fethedilen Köstendil, 1395 yılından sonra Osmanlı sancağı haline getirilmiştir. Rumeli Beylerbeyliği’ne bağlı bir sancak olan Köstendil,  XV. yüzyılın başlangıcından itibaren yürütülen iskân ve imar faaliyetleri ile bir dönüm noktasına girmiş ve Osmanlı şehri hüviyetine kavuşmuştur. XVI. yüzyılda ilk tahrir ve son tahrir arasında geçen 53 yılda nüfusu iki katına ulaşan şehirde önemli oranda Müslüman nüfus bulunuyordu. Bu çalışmada XVI. yüzyıl tahrir defterlerine göre Köstendil’de yaşayan Müslüman ve gayrimüslim nüfusun ortaya konulması amaçlanmıştır. Nüfusun artmasıyla kurulan Müslüman mahalleleri üzerinde durularak, bu mahallelerin tahrirlere göre nüfus durumları karşılaştırılmıştır. Ayrıca Müslüman nüfus artışındaki sürekliliğin nedenleri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Köstendil, Ilıca, Mahalle, Nüfus

According to Tahrir Registers, Neighbourhoods of Kyustendil in XVIth Century

Öz

Kyustendil city, which is also known as “Ilıca” name in history, is located nowadays in the West of Bulgaria where the Serb, Macedonian and Bulgarian boundaries intersect. Kyustendil was conquered by the Sultan Murad the First in 1372 and after 1395 it was became an Ottoman Sanjak. Kyustendil, which is a part of Rumelia Province, has entered to the turning point starting from the beginning of the 15th century with the execution of development and housing activities and reached the identity of being an Ottoman city. At the 16th century in 53 years between the first census and last census, the population of Kyustendil has doubled and there were Muslim residents in significant ratio. In this study, it has been aimed to put forward the Muslim and non-Muslim population living in Kyustendil according to the 16th century census books. By dwelling on the Muslim neighbourhood establishments with the increase in population, the population status of these neighbourhoods are being compared according to the censuses. In addition, the reasons behind the continuity of increase in Muslim population have been revealed.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Kyustendil, Ilica, Neighbourhood, Population

Kaynakça

• 167 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rûm-ili Defteri (937/1530) I <Dizin ve Tıpkıbasım>, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yay., Ankara 2003.
• Anonim Tevârîh-i Âl-i Osman (Kuruluştan 892/1487’ye kadar), Haz. Cihan Çimen, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2006.
• BARKAN, Ömer Lütfi, “Tarihî Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, C.X, İstanbul 1953, ss.1-26.
• DANİŞMEND, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C.I (1258-1512), Türkiye Yay., İstanbul 1971.
• DOĞRU, Halime, “Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de Fetih ve İskân Siyaseti”, Türkler, C.9, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, ss.165-176.
• GRADEVA, Rossitsa, “Orta Balkanlar’da Osmanlı İdari Sistemi ve Taşra İdaresi (XV. Yüzyıl)”, Türkler, C.9, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, ss.916-925.
• İNALCIK, Halil, “Murad I”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C.31, Diyanet Vakfı Yay., İstanbul 2006, ss.156-164.
• İNBAŞI, Mehmet, “Balkanlar’da Osmanlı Hâkimiyeti ve İskân Siyaseti”, Türkler, C.9, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2002, ss.154-164.
• İNBAŞI, Mehmet, “XVI-XVII. Yüzyıllarda Bulgaristan’daki Yörük Yerleşmeleri”, Uluslararası Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk-Bulgar İlişkileri Sempozyumu (11-13 Mayıs 2005) Bildiriler, Eskişehir 2005, ss.171-187.
• KİEL, Machiel, “Köstendil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C.26, Diyanet Vakfı Yay., Ankara 2002, ss.277-279.
• KİEL, Machiel, “Küstendil”, The Encyclopaedia of Islam, V, Leiden 1979, ss.534-535.
• KİEL, Machiel, “Ottoman Kyustendil in the 15th and 16th Centuries”, Turco-Bulgarica Studies On The History Settlement And Historical Demography Of Ottoman Bulgaria, The Isis Press, İstanbul 2013, ss.193-234.
• Mehmed Hemdemi Solakzâde, Solakzâde Tarihi, C.I, Haz. Vahid Çabuk, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1989.
• Mehmed Neşri, Kitâb-ı Cihan-nümâ Neşrî Tarihi, C.I, Yay. Faik Reşit Unat, Mehmed A. Köymen, TTK., Ankara 1995.
• Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah, Camiü’d-Düvel Osmanlı Tarihi (1299-1481), Haz. Ahmet Ağırakça, İnsan Yay., İstanbul 1995.
• MİKHAİLOV, Stamen; SESTRİMSKA, Maria, The Old School in Kyustendil (Materials from Archaeological Excavations), Bulgarski Houdozhnik Publishing House, Sofia 1981.
• ORUÇ, Hatice, Makedonya’da Osmanlı Egemenliğinin Kurulması, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1997.
• SELÇUK, Hava, Rumeli’de Osmanlı İskan Siyaseti (1299-1481), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kayseri 2002.
• SEZER, Musa, XVI. Yüzyılda Köstendil Ilıcası, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kayseri 2017.
• TRANKOVA, Dimana; GEORGİEFF, Anthony; MATANOV, Hristo, A Guide to Ottoman Bulgaria, Sofia 2011.
• YİĞİT, Ahmet, “İzmir Şer’iyye Sicillerine Yansıyan İhtida Vakaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi-The Journal of International Social Research, Volume 3/11 Spring 2010, ss.633-648.