Diyarbakır’da Bir Misyoner Hastanesi: Diyarbakır Amerikan Hastanesi (1908-1915)

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 3, 110 - 122, 23.12.2017

Faruk Taşkın

https://doi.org/10.21551/jhf.350134

Cited By: 2

Öz

Amerikan
Board, 1820 yılında ilk misyonerlerini Osmanlı topraklarına gönderdiği tarihten
13 yıl sonra sağlık çalışmaları için tıp misyonerlerini bölgeye göndermeye
başlamıştır. İlk tıbbi misyonerler gezici hekimlik yapmaktaydı. 1880’lerden
itibaren Amerikan Board, Antep, Mardin, Talas, Merzifon, Van, Erzurum, Sivas,
Adana, Konya, Diyarbakır ve İstanbul gibi illerde hastane, tıp okulu, hemşire
sınıfı ve eczaneler kurarak kurumsallaşma yoluna gitmiştir. Amerikan Board,
Diyarbakır’da misyon teşkilatını kurması için 1851 yılında George W. Dunmore ve
eşi Susan W. Dunmore’ı bölgeye göndermiştir. Sağlık çalışmaları için ise Dr.
Edwin St. John Ward 1908 yılında Diyarbakır’a gönderilmiştir. Medikal
çalışmalar 1908 yılında bir evin kiralanması ile Dr. Ward tarafından başlatılmıştır.
Burada bir ameliyat odası, bir muayene odası, klinik laboratuvarı, birkaç
kişilik bir bekleme odası aceleyle hazırlanmıştır. Misyon raporlarında klinikte
kısa sürede zengin ve fakir ayırımı yapılmadan hizmet verildiği, hastalardan
para alınmakla birlikte, bedava bakılan hastaların da bulunduğu
belirtilmektedir. Bütün etnisite ve dinlere mensup insanlara hizmet verildiği
misyon raporlarında ifade edilmektedir.

 Bu çalışma Amerikan Board’ın
misyonerlik aracı olarak gördüğü 1908-1915 yılında Diyarbakır’daki sağlık
çalışmalarını içermektedir. Çalışma Amerikan Board’ın yıllık raporları, mikro
film kayıtları, misyon katalogları ve araştırma eserlere dayanmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Amerikan Board, Misyonerlik, Diyarbakır

A Missionary Hospital in Diyarbakır: Diyarbakır American Hospital (1908-1915)

Öz

American Board, thirteen years later after it had sent the first missionaries to the land of Ottoman Empire, began to send the medical missionaries to the area for the health performances. The first medical missionaries worked as travel doctors. As from the 1880s, American Board, began to institutionalize by means of setting up hospitals, medical schools, nurse classes, and pharmacies in the cities such as Antep, Mardin, Talas, Merzifon, Van, Erzurum, Sivas, Adana, Konya, Diyarbakır and İstanbul. American Board sent George W. Dunmore and his wife Susan W. Dunmore to the area to set up the organization in Diyarbakır in 1851. And for the health performances, it sent Dr. Edwin St. John Ward to Diyarbakır in 1908. Medical works were commenced by Dr. Edwin through renting a house. An operating room, an examination room, a clinical laboratory, a waiting room for a few people was arranged urgently. In the mission reports it has been stated that a health service was provided without exceptions whether the patients were rich or poor in the clinic in a short time, and also while some patients were demanded for money, there were some patients who were examined and demanded for no money. It has been reported that the clinic provided health service for people from all ethnics and religious. 

This study includes the health performances in Diyarbakır between the years of 1908 and 1915, which were seen as missionary tools by American Board. The study has been based upon the annual reports, micro film recordings, and mission catalogs of American Board, and searching papers. 

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, American Board, Missionary, Diyarbakır, Hospital

Kaynakça

• Akgün, Seçil, Kendi Kaynaklarından Amerikalı Misyonerlerin Türk Sosyal Yaşamına Etkisi (1820-1914). X. Türk Tarih Kongresi’nden Ayrı Basım, TTK Basımevi, Ankara 1994.
• Barton, James L., Daybreak in Turkey, The Pilgrim Press, Boston 1908.
• Bozan, Oktay, “Osmanlı Döneminde Amerikan Misyonerlerinin Diyarbakır Vilayeti ‘ne Gelişi ve Faaliyetleri̇”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈ Dergisi, 7, (13), Nisan, 2015, ss. 333-361.
• Danacıoğlu, Esra, “Diyarbakır’da Amerikan Misyonerleri”, Diyarbakır: Müze Şehir, (Haz. Ş. Beysanoğlu-M. S. Koz-E. N. İşli), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999, ss. 165-175.
• Eddy, David B., What next in Turkey Glimpses of the American Board’s Work in the Near East. The American Board, Boston: Mass. 1913.
• Grabill, Joseph L., Protestant Diplomacy and the Near East, University of Minnesota Press, Minneapolis 1971.
• J. H. Franklin, Ministers of mercy, Pilgrim Press, New York 1919.
• Kocabaşoğlu, Uygur, Anadolu’daki Amerika, İmge Kitabevi, Ankara 2000.
• Resul, Çatalbaş̧, Diyarbakır’da Misyonerlik Faaliyetlerinin Tarihi, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 29, 2013, ss. 109-132.
• Richter, Julius, A History of Protestant Missions in the Near East, London 1910.
• Stone, Frank Academies for Anatolia, University Press of America, London 1984.
• Taşkın, Faruk, Kendi̇ Kaynaklarında Amerikan Board’ın Türkı̇ye’dekı̇ Sağlık Faaliyetleri̇ (1833-1923), Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Mersin 2015.
• Yıldız, Hatip “II. Abdülhamit Döneminde Diyarbakır Vilayetinde Açılan Yetimhaneler ve Vali Mehmed Halid Beyin Vilayette Misyonerliği Önleme Çabaları” Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 2010, ss. 103-118.
• Amerikan Board Katalogları ve Bültenleri

• The American Board of Commissioners for Foreign Missions, the Year Past and The Year to Came, Report of the Prudential Committee for the Home Department, 1908-1909, Boston 1909.
• The Nursing in Mission Stations, “Trained Nurses Needed Immediately for Rlissionarp Service”, The American Journal of Nursing, Vol. 11, No. 3. (Dec., 1910), 190-191.
• The One Hundred and Fifth Annual Report of the American Board of Commissioners for Foreign Missions, Together with the Minutes of the Meeting Held at Nev Haven, Connecticut, October 26, Boston 1915.
• The One Hundred and Third Annual Report of the American Board of Commissioners for Foreign Missions, Together with the Minutes of the Meeting Held at Kansas City, Missouri October 26-28, Boston 1913.
• The Orient, “Medical Missionary Work”, vol. IX. Extra Bible House, March 8, Constantinople 1922. Amerikan Board Arşivi (ABA) İstanbul
• ABA, ABCFM (1917-1922), 1921 No: 086.
• ABA, ABCFM (1917-1922), 1921, No: 086.
• ABA, Memorial Record for Augustus Walker, an Employee of the American Board, İstanbul.
• ABA, Memorial Record for David H. Nutting, an Employee of the American Board, İstanbul.
• ABA, Memorial Record for Edwin S. Ward, an Employee of the American Board, İstanbul.
• ABA, Memorial Record for George W. Dunmore, an Employee of the American Board, İstanbul.
• ABA, Memorial Record for Henry B. Haskel, an Employee of the American Board, İstanbul.
• ABCFM Mikrofilm Arşivi (American Board of Commissioners for Foreign Missions) Reel 703, No: 480. Reel 703, No: 481. Reel 703, No: 482. Reel 703, No: 483. Reel 703, No: 484. Reel 706, No: 486.