Atatürk Dönemi Fikir Hareketleri

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 344 - 359, 23.08.2019

Yahya Coşkun

https://doi.org/10.21551/jhf.556532

Cited By: 1

Öz

Atatürk dönemi fikir
hareketlerini üç başlıkta ve üç devrede incelemek gerekmektedir. Birinci devre,
1920-1925 arasındaki klasik dönemdir. Bu dönemde Osmanlı’dan kalan fikir
hareketleri, olduğu gibi varlığını sürdürmüştür. İkinci devre, 1925-1930
arasındaki istihale dönemidir. Bu dönemde başta Türkçülük olmak üzere fikir
hareketleri bir istihale devresine girmiş, yeni dönemin kodlarına uygun bir
hale gelecek şekilde değişmeye/değiştirilmeye başlamıştır. Üçüncü devre ise
1930 sonrası Kemalizm dönemidir. Bu dönemde artık tek bir fikir hareketi
kalmıştır, o da devrimin ideolojisi olan Kemalizm’dir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Fikir Hareketleri, Dergiler, İslamcılık, Türkçülük

Idea Movements in Atatürk Period

Öz

Idea movements had been shaped around journals in both last two centuries of Ottoman
Empire and the founding years of Republic of Turkey. Although these journals were examined independently in terms of their contents and claims, the idea movements in the Ataturk period were
not considered as holistic and classified. It is aimed in this article that to make a classification of
the intellectual movements of Ataturk period based on the periodicals of the period. Through this
classification, it is also aimed to clarify how these century-old idea movements have changed in the
process extending from the Ottoman Empire to Republic of Turkey.
In this article, the idea movements of Atatürk period are examined under three titles and three cycles. The first period is the classical period between 1920 and 1925. During this period, the
Ottoman intellectual movements remained as they were. The second period is the period of the invasion between 1925-1930. In this period, the intellectual movements, especially Turkism, entered
into a period of tendering and began to change and transform in a way that made it compatible with
the codes of the new era. The third and the last period is the period of Kemalism after 1930. There
was only one idea movement in this period which was the ideology of the revolution, Kemalism. It
is tried to be clarified that, however, even in the Ataturk era, there was not a single understanding
of Kemalism that had certain limits and contents.  

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Idea Movements, Journals, Islamism, Turkism, Kemalism

Kaynakça

• AĞAOĞLU, Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, İletişim, İstanbul 2011
• AKCURA, Yusuf, Üç Tarz-ı Siyaset, T.T.K., Ankara 1976
• AYSAL, Necdet, “Yönetsel Alanda Değişimler ve Devrim Hareketlerine Karşı Gerici Tepkiler “Serbest Cumhuriyet Fırkası –Menemen Olayı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı, 44, Güz 2009, s. 581-625
• AYVAZOĞLU, Beşir, “Kültür Haftası”, DİA, İstanbul 2002, C. 26, s. 546-547
• ARMAOĞLU, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), T.T.K., Ankara 1997
• BENGİ, Hilmi, Gazeteci, Siyasetçi ve Fikir Adamı Olarak Hüseyin Cahit Yalçın, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2000
• CÖHCE, Salim, “XIX. Yüzyılın Sonlarında ve XX. Yüzyılın Başlarında Osmanlı Devleti’nde Fikir Hareketleri”, Erdem, Ocak 2000, C.12, sayı: 15, s. 340-343
• CELİK, Hüseyin, “Genç Kalemler”, DİA, İstanbul 1996, C. 14
• DEMİR, Şerif, ‘’Tanzimat Döneminde Bir Devlet Politikası Olarak Osmanlıcılık’’, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 29, 2011, s. 331- 348
• EFE, Adem, “Sebilürreşad”, DİA, İstanbul 2009, C. 36, s. 251
• EDİP, Eşref, İstiklal Mahkemelerinde- Sebilürreşad’ın Romanı-, Hz. Fahrettin Gün, Beyan Yay., 2. Baskı, İstanbul 2005,
• EDİP, Eşref, Milli Mücadele Yılları, Hz. Fahrettin Gün, Beyan Yay., İstanbul 2011
• ERDAL, İbrahim, “Ülkü Mecmuasına Göre Erken Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikası (1923–1938)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi S. 48, Güz 2011
• ERBAY, Erdoğan, “Mihrap”, DİA, İstanbul 2005, C. 30, s. 29-30
• ERTAN, Temuçin Faik, Kadrocular ve Kadro Hareketi, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1994
• ERTAN, Temuçin Faik, Atatürk Döneminde Devletçilik-Liberalizm Tartışmaları, Phoenix, Ankara 2010
• ERTAN, Temuçin Faik, “Kadro Dergisi Niçin Kapandı?”, Atatürk Dergisi Journal of Atatürk, Cilt: III, Sayı: 4
• GÖRGÜN, Hilal, “Sosyalizm”, DİA, İstanbul 2009, C. 37, S. 382-388
• GÜNGÖR, Mehmet, “Cağın Önünde Bir Aydın: İ smayıl Hakkı Baltacıoğlu”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, Haziran 2008
• GÜNDÜZ, Mustafa, 2. Meşrutiyet’in Klasik Paradigmaları, Lotus, Ankara 2007
• KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, Zoraki Diplomat, İletişim Yay, 2018
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul 2010
• KAHRAMAN, Alim, “Milli Mecmua”, DİA, İstanbul 2005, C. 30
• KILIC, Sezen, “Cumhuriyetin İlk Yıllarındaki Gelişmeleri Basının Yorumlayışı (1923- 1926)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 24, Sayı: 70, 2008, s. 149-194
• MARDİN, Şerif, “Adem-i Merkeziyet”, DİA, İstanbul 1988, C.1, s. 364-367
• OKSACAN, Halit Erdem, “Kadro” Dergisi ve İktisadi Devletçilik, Agora Kitaplığı, İstanbul 2016
• ORAL, Mustafa, Kemalist Cumhuriyet’in İnşası Bir İdeolojik Aygıt Olarak Ülkü Mecmuası, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul, Mayıs 2016
• ÖZCAN, Azmi, “Osmanlıcılık”, DİA, İstanbul 2007, C. 33, s. 485-487
• PEKER, Recep, “Ülkü Niçin Cıkıyor”, Ülkü Mecmuası, 1933, Cilt:1, Sayı:1
• SAFA, Peyami, Türk İnkılabına Bakışlar, Ötüken, İstanbul 2017
• TOPRAK, Zafer, “Aydınlık Dergisi [1921-1925], Marksizm ve Feminizm,” Müteferrika, sayı 50, Kış 2016/2
• TOPRAK, Zafer, Dergiler Ansiklopediler, Gelişim, İstanbul 1984
• TİMUR, Taner, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi, 8. Baskı, Ankara 2018
• UCAR, Fuat, “Türk Düşüncesinde Osmanlıcılık Fikrinin Ortaya Cıkışı ve Türk Siyasal Hayatına Etkileri”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran 2018, C. 10, s. 85-86
• UCMAN, Abdullah, “Dergâh”, DİA, İstanbul 1994, C. 9, s. 172-173
• UCMAN, Abdullah, “Hayat”, DİA, İstanbul 1988, C.17, s. 12-14
• ÜNAL, Suzan 1923 ve 1927 Seçimleri, Dora, Bursa 2016
• UZUN, Hakan, “Tek Parti Döneminde Yapılan Cumhuriyet Halk Partisi Kongreleri Temelinde Değişmez Genel Başkanlık, Kemalizm ve Milli Şef Kavramları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Cağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt IX, Sayı 20-21, 2010 Bahar-Güz
• ÜSTEL, Füsun, Türk Ocakları, İletişim Yay., 3. Bsk., İstanbul 2010
• ÜLKEN, Hilmi Ziya, Türkiye’de Cağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yay., 2. Bsk, İstanbul 1979
• YESEVİ, Cağla Gül, “Türk Milliyetçiliğinin Evrimi”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, C. 4, No:2, 2012, s. 75-85 ATALAY, Lemi, Atatürk Dönemi Düşünürlerinin Gözüyle Kemalizm ve Türk İnkılabı, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2004
• DEMİRCİ, H. Aliyar, Cığır Dergisi ve Hıfzı Oğuz Bekata, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1995
• METE, Ömer, Anılarda Takrir-i Sükûn Dönemi Uygulamaları (1925-1929), Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2014
• TEPEBAŞI, Ayşe, Mihrab, Sen Yuva, Cağlayan, Meşale, Cığır Dergilerinin Değerlendirilmesi, Tahlili ve Fihristi, Gaziosman Paşa Üniversitesi, Sosyal bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat 2011
• TUNCER, Hüseyin, “Türk Yurdu”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ turk-yurdu İ.G.T. (04.12.2018).