Haleb Atabegliği’nin Mısır’ı Feth Etmesinde Esedüddîn Şirkûh’un Rolü ve Kaynaklara Göre İzahı

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 490 - 502, 27.12.2019

Abdulcelil Işık

https://doi.org/10.21551/jhf.607831

Öz

Tarihin
kritik dönemlerinde elde ettikleri başarılarla, isimlerini tarihe mal etmiş müstesna
şahsiyetler vardır. Haleb Zengî Atabegliği’nin ordu kumandanı Esedüddîn Şîrkûh
da bunlardan biridir. Çünkü Kudüs Haçlı Krallığı’nın baskı ve tehditlerine
rağmen Nûreddîn Mahmûd’u Mısır’a yapılacak sefer konusunda ikna etmeyi başaran Şîrkûh’tur.
Ayrıca bu sefere beraberinde katılması için ısrar ettiği yeğeni Salaheddîn
Eyyûbî’nin gelecekte Kudüs Fatihi olarak tanınmasını sağlayacak tarihsel
zeminin hazırlayıcısı da yine Esedüddîn Şîrkûh’tur. Onun cesaret ve
girişkenliği hemen her olayda açığa çıkmaktadır. Suriye’nin Kuzey ve Güney
istikametlerinde sıkıştırılan ve dar bir sahil şeridinde yaşamaya mahkûm edilen
Haçlıların Mısır gibi stratejik bir alanda gerçekleştirecekleri hâkimiyet,
özelde Haleb Zengîlerini genelde ise bütün İslâm Dünyası’nı büyük bir tehlike
ve tehdit altında bırakabilirdi. Bu makalenin amacı; Haçlıların İslâm Dünyası
aleyhine Mısır üzerinden gerçekleştirmek istedikleri plan ve projelerin, Haleb
Zengî Atabegliği’nin ordu kumandanı Esedüddîn Şîrkûh’un cesaret ve yeteneği
sayesinde nasıl etkisiz kılındığını ortaya koymak ve Mısır’ın alınmasındaki
rolü ve sonuçlarını kaynakların ışığında değerlendirmektir. 

Anahtar Kelimeler

Esedüddîn Şîrkûh, Mısır, Cesaret, Haleb Zengî Atabegliği

The Role of Asad al-Din Shirkuh in the Conquest of Egypt and its Explanation Based on Sources

Öz

In the critical periods of history there are
exceptional figures who attribute their names to history by the successes they
achieved. Asad al-Din Shirkuh, the military commander of the Zangid Atabeg
State is one of them. Because in spite of the pressure and menace from the Crusader
Kingdom of Jerusalem, the one who convinced Nur al-Din Mahmud about the
campaign to Egypt was Shirkuh himself. In addition he was the one who insisted
his nephew Salah al-Din Ayyubi’s participation to the campaign and prepared the
historical base in which Salah al-Din would be recognized as the conquerer of Jerusalem.
His courage and entrepreneurship emerge almost in all events. A possible
dominance of crusaders, who have already been compressed in the South and North
directions of Syria and forced to live in a narrow coast line, on a strategic
area such as Egypt might have left specifically Aleppo Zangids and in general
all the Islamic World under danger. The aim of this article is to show how the
plans and projects of crusaders against Egypt and the Islamic World were
neutralized thanks to Asad al-Din Shirkuh’s ingenuity and caurage. Also this
article aims to assess the role of Shirkuh in the conquest of Egypt and its
results under the light of historical sources.

Anahtar Kelimeler

Asad al-Din Shirkuh, Egypt, Courage, Aleppo Zangid State

Kaynakça

• Abu’l-Farac, Abu’l-Farac Tarihi. C. II, Trkç. Çev. Ö.R. Doğrul.: TTK Yayınları, Ankara, 1987.
• Barber, M., Tapınak Şövalyelerinin Tarihi (Yeni Şövalyelik), Türkçe Çev. Berna Ülner, Kabalcı Yayınları, İstanbul, 2003.
• Bündârî, Zübdetü’l-Nusra ve Nühbetü’l-Usra. Türkçe trc., Kıvameddîn Burslan, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, TTK, İstanbul, 1943.
• Demirkent, Işın, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi, II (1118-1146). TTK, Ankara, 1987.
• Durant, W., İslam Medeniyeti. Terc. Orhan Bahaeddin, Tercüman 1001 Temel Eser, Kervan Kitapçılık.
• Ebü’l-Fidâ, Kitâbü’l-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer. Matbaati’l-Hüseyniyye. C. III, Mısır, H.1325.
• Ebu’l-Fidâ, Takvimü’l-Büldân, Neşr. J. T. Reinaud-Guckin de Slane, Paris, 1840.
• Eco, Umberto, Ortaçağ (Barbarlar, Hristiyanlar, Müslümanlar), Alfa Yayınları, İstanbul, 2014.
• Gül, M., Ön Asya’da Bir Türk Devleti: Eyyûbîler (1175-1250), Türkler Ansiklopedisi, 2002, C. V, 130-131.
• Heyd, W., Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. Trkç. Trc. Enver Ziya Karal, 2. Baskı, TTK, Ankara, 2000.
• Hitti, P.K., Syria: A Short History, Newyork: The Macmillan Company, 1959.
• Işık, Abdulcelil, Zengî Atabegliği; Haleb Kolu (1146-1181), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay, 2018.
• İbn Asâkir, Târîhu Medineti Dımaşk, Dirâset ve Tahkik: Muhibüddîn, Ebî Saîd Ömer b. Garâme el-Ömeroy, Dârü’l-Fikr, C. LVII, Dımaşk, 1997.
• İbn Hallikân, Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zamân, C. VII, Tahkik: İhsan Abbas, Dâr-ı Sadr, Beyrut, 1968-1972.
• İbn Kesîr, El-Bidâye ve’n-Nihâye (Büyük İslâm Tarihi), C. XII, Türkçe Çev. Mehmet Keskin, İstanbul, 1995.
• İbn Tağrıberdi, En-Nücûmü’z-Zahire Fî Mülûki Mısır ve’l-Kâhire, C. V, Kahire, 1963.
• İbn Vâsıl, Müferricü’l-Kürûb fî Ahbâr-i Ben-i Eyyûb (I-III. Ciltlerin tahkiki: Cemâleddîn eş-Şeyyâl), Kahire, 1953-1960 ve (IV ve V. Ciltlerin tahkiki: Hasaneyn Muhammed er-Rabie), Kahire, 1972-1977.
• İbnü’l-Adîm, Zübdetü’l-Haleb Min Târîh-i Haleb. Haşiye: Halil el-Mansûr, I. Baskı, Dar el-Kütûb el-İlmiyye, Beyrut, 1996.
• İbnü’l-Esîr, El-Târîhü’l-Bâhir fî Devleti’l-Atâbekiyye Bi’l-Mavsil, Nşr. Abdulkadir Ahmet Tilimat, Kahire, 1963.
• İbnü’l-Esîr, El-Kâmil Fî’t-Târîh, İslâm Târîhi, Çev., Abdulkerim Özaydın, İstanbul, 1991.
• İbnü’l-Kalânisî, Bizeyli Târîhi Dımaşk. Yay. H.F. Amedroz, Leiden, 1908.
• Kuşçu, Ayşe D., Eyyûbî Devlet Teşkilatı, TTK, Ankara, 2013.
• Lapidüs, I. M., İslâm Toplumları Tarihi I, Türkçe Çev. Yasin Aktay, İstanbul: İletişim Yayınları, 2005.
• Makrîzî, El-Sülûk Li Ma’rifeti Devleti’l-Mülûk, Tahkik: Muhammed Abdulkadir Ata, Dârü’l-Kütûbü’l-İlmiyye, C. I, Beyrut, 1997.
• Nicolle, D., The Third Crusade 1191, Richard the Lionheart, Saladin and the Struggle for Jerusalem, Midland House: Osprey Publishing, 2006.
• Paine, M., Crusades (Haçlı Seferleri), Türkçe Çev. Cumhur Atay, Kalkedon Yayınları, İstanbul, 2011.
• Runciman, Haçlı Seferleri Tarihi, C. II, Çev. Fikret Işıltan, TTK, 3. Baskı, Ankara, 2008.
• Sauvaget, J., İslâm Dünyası Kısa Kronolojisi, Türkçe Çev. ve Genişletme: Suut Kemal Yetkin–Faik Reşit Unat, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1963.
• Sevim, Anadolu’nun Fethi, Selçuklular Dönemi (Başlangıçtan 1086 Sonuna Kadar). TTK Yayınları, Ankara, 2014.
• Şeşen, Ramazan, Selâhaddîn Devrinde Eyyûbîler Devleti (H. 569-589/1174-1193), İstanbul Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1983.
• Şeşen, Ramazan, Selâhaddîn Eyyûbî ve Devlet, Çağ Yayınları, İstanbul, 1987.
• Şeşen, Ramazan, “Eyyûbîler”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, C. V, Ankara, 2002.
• Şeşen, Ramazan, Kudüs Fatihi Selâhaddin Eyyûbî, C. I, Yeditepe Yayınevi, I. Baskı, İstanbul, 2013.
• Zehebî, Düvelü’l-İslâm. C. II, Thk. Hasan İsmâil Merve, Dar-ı Sadr, Beyrut, 1999.
• Zeydan, C., Târihu’t-Temeddüni’l-İslâmî (İslâm Uygarlıkları Tarihi), C. I, Notlarla Günümüz Türkçesine Çev: Nejdet Gök, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.