Eski Türklerde Güneş Algısı Ve Atatürk’ün Güneş Olarak Sembolize Edilmesi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 609 - 623, 27.12.2019

Bengül Bolat

https://doi.org/10.21551/jhf.651681

Öz

Güneş, insan varlığı üzerindeki ana fonksiyondur. İnsanoğlu düşünmeye başlaması ile birlikte, evrendeki her şeyin üzerinde Güneşi tutmuş ve onun hayatın kaynağı olduğunu anlamıştır. Bu anlayışla “Güneş” dini ve felsefi düşüncenin doğuşuna da etki etmiştir.
Tarih boyunca “Güneş”, kimi zaman gücünden korkularak tapınılan, tanrı yerine konulan, ulaşılmazlığın simgesi, varlık- yokluk gibi algılansa da, Türkler için farklı anlamlar da ifade etmiş ve Türk Kültürünün önemli bir öğesi olmuştur. Türkler Güneşe “Kün” yani bugünkü anlamıyla “gün” aydınlık olarak bakmışlardır. Saçtığı ışıklar, verdiği aydınlık, parlaklık, taşıdığı yükseklik, büyüklük, güç kudret, süreklilik gibi tüm fonksiyonları ile çok yönlü bir kavram olan “Güneş” resimde, şiirde, fotoğrafta, hatıralarda, köşe yazılarında, duygularda Atatürk ile bütünleştirilmiştir. Meşrutiyet yıllarından beri Atatürk’ün de söylediği “Gençlik Marşı’nda geçen “Güneş Şimdi Ufuktan Doğar” cümlesindeki “Güneş” Atatürk olmuştur.
Atatürk’ün kendisi de “Güneş” ile yakından ilgili olmuştur. Nitekim ünlü “Güneş Dil Teorisi” tam olarak bu konu ile bağlantılıdır. Dr. Hermann Kvergitsch’in yaptığı bir çalışmadan esinlenerek o dönem dil ile yapılan çalışmalardaki sorunları gidermek için “Güneş” in hayatın kaynaklığı gibi dilin de kaynağı olduğunu ve Türkçenin dünyada esas dil olduğunu kanıtlama yoluna gitmişti. Tam da bu çalışmaların yapıldığı sırada 1933’te de Galatasaray kulübünden ayrılanların yeni kurdukları spor kulübüne “Güneş Spor Kulübü” adını da O önermiştir.
Bu çalışma, Atatürk’ün “Güneş Dil Teorisi” konusunu tartışma veya sadece onunla ilgili değildir. Çalışma çoğunlukla Atatürk’ün “Güneş” ile ifade edildiği söz, yazı, resim gibi öğeleri sunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Güneş, Türk Kültürü, resim, fotoğraf

The Perception of Sun in Old Turks dnd Symbolization of Ataturk as Sun

Öz

Atatürk, Sun, Turkish Culture, The sun is the main function on the human existence. As the man started to think, they valued the sun than anything and understood that it was the source of life. With this understanding, the “Sun” influenced the birth of religious

and philosophical thought.

Although the “Sun” was perceived as a sign, symbol of existence-nonexistence, worshipped with fear, put in

the place of the God, it was different for the Turkish public and became an important element of Turkish culture. Turks

perceived the sun as the “day”. The “Sun” which is a sophisticated concept along with its functions such as light,shine, greatness, power and continuity is integrated with Atatürk in paintings, poems, photos, maps, columns and emotions. The “Sun” in the phrase of “The Sun is rising from the horizon now” in the Youth Anthem which Atatürk had

been signing since the Constitutional Period is Atatürk.

Atatürk is quite interested in the “Sun”. Indeed, “Sun Language Theory” is fully linked to this issue. Inspired

from a study carried out by Dr. Hermann Kvergitsch, he tried to prove that the “Sun” was the source of language as

the source of life in order to remove the problems in the studies conducted for the language and that Turkish was the

main language in the world. He proposed the name of “Güneş Spor Kulübü” (Sun Sports Club) for the club which was

established by those left from Galatasaray in 1933 when these studies were carried out.

This study is not about discussion about Atatürk’s “Sun Language Theory” or only about him. This will mostly

present elements such as statements, writings and paintings in which Atatürk is expressed with the “Sun”.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Sun, Turkish Culture, Painting, Photography

Kaynakça

• Akdağ, Havva, Tek Parti ve Demokrat Parti Dönemi Lise Tarih Ders Kitaplarının Muhtevası, Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2005. Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (1993’e kadar), İstanbul, 1994.
• Alpugan, Betül Başaran, Geç Dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda Tarih Yazıcılığı ve Tarih Kitapları, Osmanlı, C.8, Ankara, 1999.
• Arıkan, Zeki, Osmanlı Tarih Anlayışının Evrimi, Tarih ve Sosyoloji Semineri, (28–29 Mayıs 1990), İstanbul, 1991.
• Arıkan, Zeki, Tanzimat’tan Cumhuriyete Tarihçilik, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C.5. Atabeyoğlu. Cem, 1453-1991 Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi, Fotospor Yayınları İstanbul, 1991.
• Baymur, A.Fuat, Tarih Öğretimi, Ankara 1964.
• Bolat, Bengül Salman, “Tanzimattan Demokrat Partiye Kültür Politikaları ve Tarih Anlayışları”, The Journal of Academic Social Science Studies ( JASS), Volume 5 Issue 8 , December 2012.
• Bolat, Bengül Salman, Milli Bayram Olgusu ve Türkiye’de Yapılan Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları ( 1923-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2012.
• Bozdağ, İsmet Bilinmeyen Atatürk, Celal Bayar Anlatıyor, Truva Yayınları, 2015.
• Demir, Gökhan Yavuz, “Türk Tarih Tezi İle Türk Dil Tezinin Kavşağında Güneş-Dil Teorisi”,Uludağ Üniversitesi, Fen- Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl,11, Sayı, 19, 2010/2.
• Divitçioğlu, Sencer, Orta- Asya Türk İmparatorluğu, İmge Kit. Ankara, 2005.
• Dönmezer, Sulhi, Milli Kültür, Ankara, 1983.
• Feyzioğlu, Turhan, Atatürk ve Tarih I, Atatürk Haftası Armağanı, Ank. 1986.
• Gömeç, Sadettin, “Eski Türk İnancı Üzerine Bir Özet”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 33, Cilt 21, 2003.
• Güngör Harun & Argunşah, Mustafa, Gagauz Türkleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1991.
• Gürer, Turgut, Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer Cepheden Meclise Büyük Önder İle 24 Yıl, 5. Baskı, Gürer Yay, İstanbul, 2007,
• Kalafat, Yaşar, Doğu Anadolu’da Eski Türk İnancının İzleri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yay. Ankara, 1995.
• Kıyak, Abdülkadir, “İslamiyet’ten Önce Türklerde Güneş ve Ay İle İlgili İnanışlar”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı.6, 4/2010.
• Kili, Suna, Türk Devrim Tarihi, İstanbul, 2005.
• Şavkav Tuğrul, Dil Devrimi, Gelenek Yay, İstanbul 2002.
• Türk Futbol Tarihi, Cilt I, Türkiye Futbol Federasyonu Yayınları, İstanbul.
• Uraz, Murat, Türk Mitolojisi, Mitologya Yay, İstanbul, 1992.
• Üner Günay & Güngör, Harun, Türklerin Dini Tarihi, Rağbet Yay, İstanbul, 2007.
• Alsan, Zeki Mesut, “Atam Yaşıyor”, Ulus, 13 Kasım 1938.
• Cumhuriyet, 29 Ekim 1933.
• Hâkimiyet-i Milliye, 29 Ekim 1924.
• Kurun, 22 Kasım 1938.
• Nazım, Florinli, “ Alkış ve Şükran Sesi”, Milliyet, 29 Ekim 1933.
• Ulus, 18 Kasım 1938.
• Ziya, Cemal, “Gazi Mustafa Kemal”, Cumhuriyet, 29 Ekim 1933.